Trước yêu cầu nâng cao khả năng cơ động vũ khí trang bị kỹ thuật và bảo đảm vận tải, trinh sát, chỉ huy, xe ô-tô quân sự luôn là lựa chọn số một của quân đội các nước. Hơn một thập niên trở lại đây, xe ô-tô quân sự đã có bước phát triển nhảy vọt, đáp ứng đầy đủ nhu cầu tác chiến và phục vụ chiến đấu của các lực lượng. Những thành tựu mới nhất về khoa học-công nghệ nhanh chóng được đưa vào ứng dụng khiến ô-tô quân sự thế hệ mới có tính năng vượt trội, trong đó khả năng tự bảo vệ của xe nâng lên rõ rệt.

Trong lĩnh vực xe chỉ huy và thông tin liên lạc, lục quân Anh đã đưa vào trang bị thế hệ xe FCLV mới nhất của hãng chế tạo xe ô-tô quân sự nổi tiếng Vích-cơ. Xe FCLV có thiết kế 4 bánh, sử dụng động cơ đi-ê-den, truyền động tự động, có khả năng chuyên chở từ 4 đến 6 người trang bị đầy đủ. Xe lắp lớp giáp bảo vệ có kết cấu hợp lý, chống được đạn cỡ nhỏ, một số loại mìn chống bộ binh, xe cơ giới nhẹ. Xe FCLV còn trang bị các thiết bị quang-điện tử để trinh sát trong mọi điều kiện thời tiết, ngày-đêm... Một loại xe trinh sát, chỉ huy đa năng đang được Công ty Động lực kỹ thuật Xin-ga-po phát triển phục vụ quân đội là xe Spider. Xe thiết kế 6 chỗ ngồi, dễ thay đổi hình dáng, khung xe có thể gập lại và xếp chồng hai xe lên nhau để vận chuyển bằng máy bay. Một máy bay C-130 có thể chuyên chở được 6 xe Spider. Ngoài chở quân, xe Spider còn sử dụng để làm nhiệm vụ chỉ huy, trinh sát, hỗ trợ tác chiến.

Các xe ô-tô quân sự đặc chủng phát triển rất mạnh mẽ. Tùy theo yêu cầu nhiệm vụ, các xe đặc chủng được thiết kế phù hợp cho từng lực lượng như xe chuyên chở hỏa lực-khí tài, tiếp-nạp đạn, xe cứu kéo, sửa chữa, bảo đảm kỹ thuật, xe bảo đảm hậu cần, cứu thương... Quân đội Nga, Mỹ và các nước phương Tây đã chú trọng phát triển các hệ xe quân sự chuyên chở tên lửa, ra-đa, xe kéo pháo và mang bệ phóng... Các hệ xe quân sự đặc chủng không chỉ có khả năng cơ động cao, mà còn hỗ trợ tác chiến, triển khai và thu hồi nhanh trận địa hỏa lực, cơ động phòng tránh các đòn hoả lực của đối phương. Trên các xe bảo đảm kỹ thuật M-1074 của Mỹ, Remus của CHLB Đức, TRM-10.000 của Pháp được trang bị các thiết bị, máy móc, dụng cụ giống như xưởng sửa chữa hiện đại di động. Các hệ xe mới này đều có các thiết bị đo kiểm hiện đại, sổ tay kỹ thuật điện tử để tra cứu và huấn luyện nhân viên khai thác, sửa chữa nhanh các loại vũ khí, khí tài hư hỏng. Gần đây, LB Nga đã phát triển các kiểu loại xe tiếp nạp xăng dầu, sức chứa từ 2.000 lít đến 10.000 lít. Một trong số đó là xe ATZ-7-4310 sử dụng khung gầm xe Kamaz-4310, trong lượng toàn bộ 15,34 tấn nhưng chỉ có một người lái. Xe ATZ-7-4310 sức chứa 7.000 lít, thuộc hệ xe tiếp dầu cơ động nhanh, sử dụng trong điều kiện dã chiến, trang bị cho các phân đội nhỏ. Quân đội Mỹ cũng sử dụng xe tiếp dầu Oshkosh phát triển trên khung gầm xe chiến thuật hạng trung của hải quân đánh bộ, có phòng lái kín, hệ thống điều khiển, điều áp và hệ thống trợ lực chuyển hướng. Xe còn được lắp giáp bảo vệ để chống mìn, mảnh đạn pháo cối và đạn súng bộ binh...

Xe ô-tô vận tải quân sự đang được quân đội chú ý nâng cấp và phát triển đa dạng nhất trên cả ba loại hình xe vận tải hạng nhẹ, hạng trung và hạng nặng. Nâng cấp, phát triển xe ô-tô vận tải quân sự hiện đang theo xu hướng nâng cao độ tin cậy hoạt động, độ an toàn, khả năng sống còn cao và giá thành hợp lý, dễ bảo quản, bảo dưỡng. Lục quân Mỹ đang triển khai phát triển cả ba loại hình xe ô-tô vận tải để thay thế hàng loạt các xe đã cũ, lạc hậu. Đáng chú ý là chương trình nâng cấp, phát triển xe ô-tô vận tải hạng nhẹ HMMWV có tải trọng đến 6 tấn do các hãng AM Giơ-nơ-ran, Đai-mơ và Pho thực hiện; chương trình xe hạng trung FMTV do hãng Xtê-uốt và Stê-ven-xơn thực hiện. Các xe đều được lắp động cơ mạnh hơn và hệ truyền động mới hơn. Xe vận tải hạng nặng thế hệ mới của Mỹ đều trang bị hệ thống tự động bốc dỡ hàng PLS và hệ thống kiểm soát chất lượng hàng hóa trên xe.

Quân đội CHLB Đức đã trang bị thế hệ xe ô-tô vận tải HX, sử dụng hệ thống truyền động mới nhất, khung xe thiết kế theo kiểu mô-đun, có thiết bị làm mát phía sau ca-bin nhằm làm tăng khả năng hoạt động của lái xe trong mọi điều kiện thời tiết, khí hậu. Phần ca-bin của xe HX lắp lớp giáp phòng hộ. Các xe HX sử dụng động cơ đi-ê-den, hộp số tự động ZF-AS Tronic 12 tốc độ và hộp phân phối hai tốc độ. Các xe điển hình: HX-60 cấu hình 4x4 bánh, tải trọng 6 tấn, sử dụng động cơ đi-ê-den có thân máy nhỏ, hệ thống phun nhiên liệu Common Rail mới nhất, công suất 326 mã lực. Xe HX-58 tải trọng 9 tấn, động cơ công suất 430 mã lực và HX-77 tải trọng 15 tấn, động cơ 480 mã lực. Xe HX-76 sử dụng động cơ đi-ê-den V10, công suất 700 mã lực. Các cường quốc chế tạo xe ô-tô vận tải quân sự như Anh, Pháp, I-ta-li-a đã phát triển hàng loạt hệ xe mới không chỉ trang bị cho quân đội trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài.

Đáng chú ý là xe ô-tô vận tải hạng nặng Kerax-400.32 của hãng Rơ-nôn (Pháp) dùng để thay thế xe tải TRM-10.000, khả năng chuyên chở 20 tấn hàng, trang bị hệ thống tự động bốc dỡ hàng PLS. Tập đoàn chế tạo ô-tô A-xtơ-ra, Liên doanh FIAT-IVECO của I-ta-li-a cũng phát triển các hệ xe ô-tô quân sự AR-76, ACL-75, ACM-80, ACP-80... Các hệ xe ô-tô quân sự mới nhất đang trở thành mục tiêu mua sắm không chỉ của các nước NATO, mà còn của quân đội các nước Trung Đông, Đông Nam Á, Nam Phi và nhiều nước trên thế giới.

Nguyễn Bùi Văn