QĐND - Luận cương Chính trị của Đảng Cộng sản Đông Dương chỉ rõ: Trong điều kiện một nước thuộc địa như Việt Nam, kẻ thù luôn dùng bạo lực đàn áp quần chúng, thì con đường để giành độc lập chỉ có thể là con đường cách mạng bạo lực. Tháng 5-1941, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng xác định, cuộc cách mạng Đông Dương phải kết thúc bằng cuộc khởi nghĩa vũ trang. Hội nghị quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh, xây dựng lực lượng vũ trang, đổi tên các tổ chức trong mặt trận thành Hội Cứu quốc, trong đó có Đội tự vệ cứu quốc. Công tác chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang đã được xúc tiến mạnh mẽ, là mốc lịch sử đánh dấu bước phát triển hoàn thiện những quan điểm của Đảng về vũ trang khởi nghĩa ở nước ta.

Theo tinh thần trên, các đội du kích, tự vệ được xây dựng ở nhiều nơi. Ban Thường vụ Trung ương Đảng trực tiếp chỉ đạo việc duy trì và phát triển lực lượng, cử một số cán bộ tăng cường cho Đội du kích Bắc Sơn, sau đổi tên thành Đội Cứu quốc quân Bắc Sơn. Trên cơ sở Đội du kích Bắc Sơn, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định phát triển lực lượng, thành lập các Trung đội Cứu quốc quân 1, 2, 3. Ngày 22-12-1944, theo Chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tại châu Nguyên Bình (Cao Bằng), đồng chí Võ Nguyên Giáp tuyên bố thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân...

Lực lượng Giải phóng quân chuẩn bị cho ngày Lễ Độc lập tại thủ đô Hà Nội. Ảnh tư liệu.

Tư tưởng chỉ đạo việc xây dựng và tác chiến của đội quân cách mạng được Hồ Chí Minh chỉ rõ trong Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Chỉ thị này là cương lĩnh quân sự đầu tiên của Đảng, đánh dấu tính hoàn thiện lý luận về xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng trong thời kỳ chuẩn bị Tổng khởi nghĩa.

Chiến tranh du kích và căn cứ địa là hai yếu tố cơ bản của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc trước kẻ địch đang chiếm ưu thế về sức mạnh quân sự. Sau Hội nghị Trung ương 8, ở những nơi phong trào Việt Minh phát triển đã có các đội tự vệ, đội du kích vững mạnh, các căn cứ địa cách mạng cũng manh nha hình thành. Các khu an toàn dần phát triển thành các khu du kích trong cao trào kháng Nhật, cứu nước. Hai khu du kích đầu tiên được xây dựng là khu căn cứ Cao Bằng và khu căn cứ Bắc Sơn-Vũ Nhai. Cuối năm 1943, hai căn cứ trên được nối liền với nhau tạo nên thế liên hoàn vững chắc, làm tiền đề cho sự ra đời khu giải phóng Việt Bắc (6-4-1945) gồm các tỉnh Cao-Bắc-Lạng, Hà-Tuyên-Thái và vùng ngoại vi.

Tại các chiến khu, lực lượng vũ trang cách mạng tiến công đồn lính, phục kích cướp vũ khí, chống càn quét, khủng bố. Các căn cứ kháng Nhật trên các địa bàn như: Chiến khu Trần Hưng Đạo (Đông Triều), Quang Trung (Hòa-Ninh-Thanh), Vần-Hiền Lương (Phú Thọ, Yên Bái), khu du kích Ba Tơ... đã có những tác động to lớn, trực tiếp thúc đẩy phong trào cách mạng tại chỗ phát triển, đồng thời chi viện, hỗ trợ đấu tranh cho các địa phương khác, đặc biệt trong những ngày Tổng khởi nghĩa. Hệ thống căn cứ địa cách mạng rộng lớn được Đảng dày công xây dựng đã góp phần quan trọng vào thắng lợi nhanh chóng của Cách mạng Tháng Tám 1945.

Tại Nam Bộ, lực lượng vũ trang cách mạng được tuyển chọn, xây dựng từ đội ngũ Thanh niên tiền phong, một tổ chức được Xứ ủy Nam Kỳ thành lập sau ngày 9-3-1945. Sau khi gia nhập Việt Minh, Thanh niên tiền phong là thành viên của Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ. Đảng bộ Nam Kỳ đã có một lực lượng vũ trang đủ mạnh để hỗ trợ nhân dân làm nên thắng lợi của cuộc khởi nghĩa ở Sài Gòn-Chợ Lớn và toàn bộ các tỉnh Nam Bộ những ngày sau đó...

Theo nghị quyết của Hội nghị Quân sự Bắc Kỳ, từ giữa tháng 5-1945, các đội vũ trang cách mạng trong cả nước thống nhất lại, thành lập Việt Nam Giải phóng quân. Từ ngày 12-8-1945, các đơn vị Giải phóng quân lần lượt tiến công các đồn Nhật ở Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Yên Bái, hỗ trợ nhân dân các địa phương tiến lên giành chính quyền tại các tỉnh lỵ. Xuất phát ở Tân Trào, Việt Nam Giải phóng quân tiến đánh tỉnh lỵ Tuyên Quang và Thái Nguyên. Sau đó, Việt Nam Giải phóng quân phát triển nhanh chóng trong quá trình Tổng khởi nghĩa Tháng Tám 1945.

Quá trình lãnh đạo toàn dân chuẩn bị lực lượng và kiên quyết tiến hành khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt nền móng cho sự hình thành nền nghệ thuật quân sự Việt Nam hiện đại. Đó là tư tưởng về cuộc chiến tranh cách mạng mang tính toàn dân, toàn diện, động viên toàn dân, vũ trang toàn dân; tư tưởng về tổ chức lực lượng vũ trang nhân dân. Trong Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, lực lượng vũ trang tuy số lượng không nhiều, thiếu thốn về trang bị, song có phương pháp tác chiến phù hợp, giành thắng lợi quan trọng trong các cuộc công kích quân sự ở một số nơi, gây thanh thế cho cách mạng, đồng thời là lực lượng nòng cốt, xung kích, hỗ trợ quần chúng nổi dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền khi thời cơ đến.

Đại tá, TS  NGUYỄN THÀNH TRUNG