Vang mãi thiên hùng ca trên biển

Tuyến đường biển chiến lược

Năm 1961, trước sự phát triển mạnh mẽ của phong trào cách mạng miền Nam, nhu cầu chi viện cho chiến trường miền Nam ngày càng lớn. Trước đòi hỏi đó, ngày 23-10-1961, Đoàn 759 được thành lập (còn được gọi là “Đoàn tàu không số”, tiền thân của Lữ đoàn 125, Vùng 2 Hải quân ngày nay) với nhiệm vụ mở con đường vận tải chiến lược trên biển để kịp thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. Từ đó, Đường Hồ Chí Minh trên biển hình thành.

Đánh giá về ý nghĩa to lớn của con đường, Thượng tướng Phan Trung Kiên, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, cho biết: “Đường Hồ Chí Minh trên biển thực sự trở thành mũi “thọc sâu, vu hồi” lợi hại để vận chuyển, chi viện vào những địa bàn ven biển trọng yếu, nơi mà sự chi viện bằng tuyến vận tải trên bộ xuyên rừng Trường Sơn chưa thể vươn tới được. Vận tải trên biển tuy gian nan, nguy hiểm, nhưng lại có ưu thế về tốc độ, thời gian và hiệu quả vận chuyển...”.

Với tinh thần mưu trí, sáng tạo, dũng cảm, tất cả vì miền Nam ruột thịt, từ năm 1961 đến 1975, tuyến đường vận tải quân sự chiến lược trên biển đã huy động hàng nghìn lượt tàu thuyền, vận chuyển gần 110 nghìn tấn hàng (vũ khí, trang bị, vật chất hậu cần...) từ miền Bắc vào các chiến trường miền Nam và đưa đón hơn 80.000 lượt cán bộ, chiến sĩ vào miền Nam, ra miền Bắc. Đặc biệt, trong phục vụ cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975, cán bộ, chiến sĩ "Đoàn tàu không số" đã vận chuyển gần 9.000 tấn vũ khí hạng nặng, đưa gần 19.000 cán bộ, chiến sĩ vào các chiến trường kịp tham gia chiến đấu, chở quân đi giải phóng các đảo trên quần đảo Trường Sa... 

Cựu chiến binh "Đoàn tàu không số" tổ chức viếng đồng đội tại di tích Vũng Rô, tỉnh Phú Yên (cũ), tháng 10-2016.

Cựu chiến binh "Đoàn tàu không số" kể chuyện truyền thống bên Bảo vật quốc gia là con tàu không số duy nhất còn nguyên vẹn hiện nay tại Bảo tàng Hải quân, tháng 10-2024.

Đường Hồ Chí Minh trên biển là một trong những biểu tượng thể hiện sự sáng tạo, sức mạnh của dân tộc Việt Nam với ý chí quyết tâm dám đánh, biết đánh và quyết thắng đế quốc xâm lược. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đầy khó khăn, gian khổ, hiểm nguy, cán bộ, chiến sĩ "Đoàn tàu không số" luôn nêu cao ý chí quật cường, tinh thần mưu trí, sáng tạo, sẵn sàng xả thân chiến đấu, hy sinh để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Nghĩa tình sâu nặng

Tôi may mắn nhiều lần được "tháp tùng" những cựu chiến binh của "Đoàn tàu không số" về thăm lại chiến trường xưa, đến nhiều địa điểm, được nghe nhiều câu chuyện cảm động về tình đồng chí, đồng đội cả trong thời chiến và thời bình hiện nay. Ấn tượng đặc biệt với tôi là chuyện về Anh hùng LLVT nhân dân, thương binh Phan Hải Hồ, thủy thủ Tàu 69. Trong trận chiến đấu với địch trên vùng biển Tây Nam vào đêm 1-1-1967, thủy thủ Phan Hải Hồ bị mảnh đạn cứa gần đứt một cẳng chân. Khi đó, đồng chí Phan Hải Hồ đã nhờ y tá trên tàu cắt bỏ chân mình cho đỡ vướng nhưng y tá không nỡ. Thủy thủ Phan Hải Hồ đã bò vào khoang bếp tìm dao và tự cắt bỏ cẳng chân bị thương để tiếp tục chiến đấu. Phẩm chất, hành động anh hùng của thủy thủ Phan Hải Hồ là biểu tượng ngời sáng về tinh thần quả cảm của cán bộ, chiến sĩ "Đoàn tàu không số", góp phần làm nên bản hùng ca trên biển.

Năm 2015, tôi được đi cùng Trung tướng Lê Phúc Nguyên (nguyên Tổng biên tập Báo Quân đội nhân dân) về thôn Địch Lễ A, xã Nam Vân, TP Nam Định, tỉnh Nam Định (cũ) thăm Anh hùng LLVT nhân dân Phan Hải Hồ. Bà con trong thôn kể: Khi trở về quê sau chiến tranh, thương binh Phan Hải Hồ vẫn chống nạng đi cày, đi bừa, chăn nuôi và tham gia công tác tại địa phương, làm kế toán hợp tác xã nông nghiệp, bí thư chi bộ, mãi đến khi tuổi cao, sức yếu thì ông mới thôi làm việc. Đặc biệt, lúc chưa già yếu, dù điều kiện kinh tế còn khó khăn nhưng ông vẫn lặn lội từ Nam Định vào tìm mộ đồng đội và thăm lại chiến trường xưa, thăm con Tàu 69 nằm lại nơi tận cùng mũi Cà Mau bằng chính số tiền vợ chồng ông dành dụm được với dự định sửa lại căn nhà đã xuống cấp... 

Trong những chuyến theo các cựu chiến binh của "Đoàn tàu không số" thăm lại chiến trường xưa, tôi đã được đến vùng biển Tây Nam, nơi Tàu 165 cùng Chính trị viên Nguyễn Ngọc Lương và 19 cán bộ, chiến sĩ nằm lại; thăm nơi Tàu 187, Tàu 69B cùng các thủy thủ ngã xuống ở rừng đước Cà Mau...; về Quảng Ngãi thăm nơi Tàu 41 do Thuyền trưởng Hồ Đắc Thạnh chỉ huy phải nổ bộc phá hủy tàu để không rơi vào tay địch và hai thủy thủ là Dương Văn Lộc, Trần Nhợ đã hy sinh...

Là du kích có mặt tại thời điểm buộc phải hủy Tàu 41, ông Phạm Kề, nguyên Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã Phổ An, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi (cũ) nhớ lại: "Buổi sáng sớm đầu năm 1966, sau khi hai thủy thủ của Tàu 41 hy sinh, chúng tôi tìm mấy ngày mà cũng chỉ thấy một cẳng chân nên thống nhất chôn cái chân đó, đắp thành ngôi mộ nhưng lấy tên cả hai người". Một cái chân-một ngôi mộ mang tên hai liệt sĩ, câu chuyện đặc biệt ấy cho thấy tinh thần quả cảm, phẩm chất anh hùng của cán bộ, chiến sĩ "Đoàn tàu không số". Họ đã sống, chiến đấu, kề vai sát cánh trong hoàn cảnh đầy nguy nan, gian khó và cùng hòa vào đất mẹ như thế, để những viên đạn, khẩu súng đến được chiến trường cho quân dân ta giành thắng lợi cuối cùng. Cán bộ, chiến sĩ "Đoàn tàu không số" đã góp phần quan trọng làm nên bản hùng ca của dân tộc trong sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Ông Đào Hồng Tuyển, Phó chủ tịch Hội truyền thống Đường Hồ Chí Minh trên biển, chia sẻ: "Thay mặt cho Hội truyền thống Đường Hồ Chí Minh trên biển, chúng tôi xin kính cẩn nghiêng mình trước những người anh hùng liệt sĩ của "Đoàn tàu không số". Chúng tôi-những cựu chiến binh hôm nay xin gửi tất cả tấm lòng yêu thương, trân trọng đến đồng bào, chiến sĩ trên các miền quê hương, nơi các bến bãi mà tàu không số cập bến, cán bộ, chiến sĩ chiến đấu và hy sinh. Cảm ơn đồng bào đã đùm bọc, che chở, nhường cơm sẻ áo cho những người con của "Đoàn tàu không số" khi gặp nạn. Cảm ơn Bác Hồ kính yêu, Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Bộ Chính trị, Trung ương Đảng đã sáng lập ra Đường Hồ Chí Minh trên biển để chúng tôi được đóng góp xương máu, công sức của mình cho dân tộc, để non sông liền một dải, đất nước đẹp giàu và đang có một vị thế, tiền đồ tươi sáng như ngày hôm nay".

*Mời  bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.