QĐND - Sau thất bại trong các cuộc hành quân mùa khô năm 1965-1966, cuối tháng 2-1967, đế quốc Mỹ huy động hàng chục tiểu đoàn bộ binh, pháo binh, thiết giáp, máy bay chiến đấu và máy bay vận tải, cùng các loại vũ khí, hỏa lực mạnh, mở cuộc hành quân Gian-xơn Xi-ty (Junction City) đánh vào căn cứ Dương Minh Châu nhằm tiêu diệt Sư đoàn 9 bộ đội chủ lực Miền và cơ quan đầu não kháng chiến của ta, khóa chặt biên giới, giành thắng lợi về quân sự, tạo bước ngoặt cho cuộc chiến tranh.

Chấp hành Nghị quyết của Bộ Chính trị và Nghị quyết 4 của Trung ương Cục, Bộ chỉ huy Miền quyết định mở chiến dịch phản công, nhằm tiêu diệt sinh lực địch, đánh bại cuộc tiến công của chúng vào căn cứ, bảo vệ cơ quan Trung ương Cục, Bộ Tư lệnh Miền, Đài Phát thanh. Phương châm đề ra là động viên mọi lực lượng, tổ chức thành LLVT ba thứ quân; hình thành các huyện, xã, ấp chiến đấu ngăn chặn, kết hợp tác chiến của bộ đội chủ lực cơ động, đánh tiêu diệt từng bộ phận quân địch. Ta vừa chiến đấu vừa bảo đảm chiến đấu, xây dựng lực lượng, bảo vệ cơ quan, đánh lâu dài với địch; kết hợp chặt chẽ bộ đội chủ lực cơ động với LLVT tại chỗ, tập trung, phân tán linh hoạt; đánh quy mô nhỏ và vừa, tạo thời cơ đánh lớn, tiêu diệt từng tiểu đoàn, chiến đoàn địch; phối hợp tác chiến phản công trong căn cứ với tiến công địch ngoài căn cứ bằng sức mạnh tổng hợp của ba mũi giáp công, đánh bại cuộc hành quân lớn của địch.

Máy bay trực thăng Mỹ bị quân và dân ta bắn cháy trong chiến dịch Gian-xơn Xi-ty năm 1967. Ảnh tư liệu.

Từ sáng 22-2 đến 14-3-1967, địch đổ bộ đường không sát biên giới Cam-pu-chia, kết hợp bộ binh cơ giới, thiết giáp thọc sâu từ hai bên sườn, hình thành thế bao vây rộng khu vực căn cứ, tiến hành càn quét tìm diệt. Với thế trận đã chuẩn bị sẵn, LLVT ba thứ quân trong căn cứ đã chủ động đánh địch kịp thời. Các lực lượng tại chỗ phối hợp với các đơn vị vũ trang địa phương vận dụng linh hoạt các hình thức tác chiến: Chốt giữ, vận động, đánh viện, tập kích, phục kích, ngăn chặn, tiêu hao, tiêu diệt địch, bắn cháy nhiều xe tăng, xe bọc thép, bảo vệ cơ quan, căn cứ, hệ thống kho tàng. Các đơn vị du kích, tự vệ cơ quan tiến công vào các cụm quân Mỹ ở Bảy Bàu, Ang Khắc, Bầu Lùng Tung, Cà Tum, Bầu Cỏ; đánh địch vận chuyển trên các đường giao thông. Phối hợp với bộ đội địa phương, các trung đoàn của Sư đoàn 9 bố trí ở vòng ngoài, bên sườn và phía sau các mũi tiến quân của Mỹ chủ động bám nắm địch, tiến công các cánh quân địch sơ hở ở phía sau, bên sườn và các trận địa pháo, vị trí lâm thời dừng lại ban đêm, đánh một số trận quy mô tiểu đoàn. Các trận tập kích suối Ông Hùng, Đồng Pan, trận tiến công vào các cụm quân Mỹ ở Lô Via, Bầu Cỏ, Trảng A Lầu… tiêu diệt nhiều đại đội địch, phá hủy hàng trăm xe quân sự, buộc địch rút bỏ Đồng Gòn. Giai đoạn 1 cuộc hành quân của địch thất bại.

Ngày 15-3-1967, địch triển khai đợt 2 cuộc hành quân, lật cánh chuyển hướng tiến công chủ yếu sang phía Đông, thay đổi thủ đoạn, thọc sâu, tiến chắc, bao vây rộng, dùng không quân đánh phá dữ dội phía Đông căn cứ Miền. Bộ chỉ huy chiến dịch chủ trương: Sử dụng lực lượng tại chỗ gồm: Bộ đội địa phương, du kích, tự vệ cơ quan trang bị thêm súng chống tăng, tổ chức nhiều đội săn cơ giới, bắn máy bay, thiết lập nhiều bãi mìn, thực hiện đánh nhỏ lẻ, rộng khắp với các hình thức đánh phá giao thông, phục kích, tập kích địch ở Đường số 4, Đồng Rùm, Tàu Keu, ngã ba Bà Chiêm, Sóc Tàu… Đồng thời, sử dụng bộ đội chủ lực đánh vừa, đánh lớn, đánh tiêu diệt tiểu đoàn Mỹ. Sư đoàn 9, bao gồm các Trung đoàn 1, 2, 3 và tăng cường Trung đoàn 16 tập kích địch ở Bầu Bàng, Bầu Trí, tiến công địch ở Đồng Rùm, Trảng Ba Vùng, Sóc Con Trăng. Bị tiến công cả phía trước, phía sau, địch phải rút quân về các căn cứ xuất phát hành quân. Ta phát huy ưu thế của các lực lượng tiếp tục bám đánh địch, Trung đoàn 16 và Trung đoàn 1 vượt sông Sài Gòn chặn đánh địch ở Cẩm Lê, Bình Phú, phối hợp với các lực lượng chặn đánh địch ở Đường số 4, 22, Lộ Trắng, Trại Bỉ, suối Ông Hùng... Ngày 15-4-1967, quân Mỹ phải buộc kết thúc cuộc hành quân.

Thắng lợi chiến dịch đã thể hiện nổi bật nghệ thuật tổ chức và sử dụng LLVT ba thứ quân. Ta tổ chức và sử dụng các lực lượng một cách hợp lý, thành lập những đơn vị du kích, tự vệ từ các đội bảo vệ cơ quan dân chính đảng, kết hợp với các đơn vị chủ lực, đánh địch tại chỗ và rộng khắp, phân tán căng kéo địch, tạo nên thế đánh, thế giữ trên toàn bộ địa bàn chiến dịch. Cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên quốc phòng trong các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Chỉ huy Miền được biên chế, thực hiện chức năng, nhiệm vụ của bộ đội địa phương. Bộ đội chủ lực bố trí tác chiến ở vòng ngoài, tạo những quả đấm mạnh, tập trung tiến công bên sườn và sau lưng, tiêu hao, tiêu diệt, gây thiệt hại nặng cho các cụm quân Mỹ. Thế bố trí LLVT ba thứ quân khiến địch tiến tới đâu cũng bị đánh, phải phân tán và để lại một lực lượng bảo vệ căn cứ và đường giao thông, làm giảm số quân trực tiếp tiến công.

Trong căn cứ của Miền, ta thành lập một hệ thống tổ chức chỉ huy thống nhất, phân chia căn cứ thành từng huyện, xã, ấp, thống nhất đầu mối vào ban chỉ huy xã đội, huyện đội. Tùy theo số lượng người ở cơ quan để lập “ấp", các "ấp" liền nhau liên kết thành "xã", mỗi "xã" xây dựng từ 2 đến 3 "ấp chiến đấu", xây dựng từ 2 đến 3 khu vực trận địa đánh địch trong phạm vi quy định. Do đó khi tác chiến, các đơn vị tự vệ cơ quan chi viện và đánh địch tại chỗ kịp thời. Ngoài tự vệ cơ quan, trong mỗi huyện, ta tổ chức từ một trung đội đến một đại đội bộ đội địa phương. Các đơn vị bộ đội địa phương, tự vệ cơ quan trong khu căn cứ trang bị vũ khí cần thiết, tận dụng các loại vũ khí từ hậu phương miền Bắc chuyển vào và tự tạo vũ khí, mìn để đánh địch. Các đơn vị bộ đội chủ lực là những đơn vị mạnh ở miền Đông Nam Bộ, có nhiều kinh nghiệm đánh Mỹ, thực hiện đánh địch cả vòng trong và vòng ngoài, đánh trước mặt, hai bên sườn và sau lưng cuộc hành quân. Thắng lợi chiến dịch phản công đánh bại cuộc hành quân Gian-xơn Xi-ty để lại bài học kinh nghiệm quý về tổ chức sử dụng LLVT ba thứ quân. Bài học này vẫn còn nguyên giá trị, đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu, phát triển và vận dụng sáng tạo vào chiến tranh bảo vệ Tổ quốc hiện nay, góp phần đánh bại mọi cuộc chiến tranh các thế lực hiếu chiến gây ra, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đại tá ĐÀO VĂN ĐỆ