Chiến dịch Đường 9-Nam Lào diễn ra từ ngày 30-1 đến ngày 23-3-1971 là một trong những chiến dịch phản công tiêu biểu của Quân giải phóng miền Nam Việt Nam phối hợp với lực lượng cách mạng Lào đánh bại cuộc hành quân Lam Sơn 719 của ngụy quân Sài Gòn, được Mỹ yểm trợ hỏa lực. Địa bàn chiến dịch thuộc tỉnh Quảng Trị (Việt Nam) và tỉnh Xa-va-na-khẹt (Lào). Mục đích chiến dịch là tiêu diệt một lực lượng lớn quân địch, bảo vệ vững chắc tuyến vận chuyển chiến lược của ta, tạo điều kiện cho các chiến trường khác đẩy mạnh tiến công địch.

Tham gia chiến dịch, lực lượng ta có 5 sư đoàn bộ binh, gồm các Sư đoàn 2, 308, 304, 320, 324; bốn tiểu đoàn tăng-thiết giáp, bốn trung đoàn pháo binh, bốn trung đoàn pháo phòng không, một số tiểu đoàn đặc công và lực lượng tại chỗ của các Mặt trận B4, B5; Đoàn 559. 

Lực lượng địch có 15 trung đoàn, lữ đoàn bộ binh, dù, thủy quân lục chiến, hai lữ đoàn thiết giáp với 578 xe tăng, xe bọc thép; 21 tiểu đoàn pháo binh, khoảng 1.000 máy bay các loại, với tổng số 55.000 quân, trong đó có 15.000 quân Mỹ; ngoài ra có hai binh đoàn quân phái hữu Lào phối hợp tác chiến.

Chiến dịch diễn ra theo ba đợt. Đợt 1 từ ngày 30-1 đến ngày 7-2-1971, địch tiến hành nghi binh, điều động lực lượng, chuẩn bị tiến công. Ta triển khai thế trận chiến dịch, đánh nhỏ để tiêu hao, làm chậm bước tiến của địch. Đợt 2 từ ngày 8-2 đến 11-3, địch tiến quân bằng ba cánh, kết hợp với đổ bộ đường không đánh chiếm Bản Đông và một số điểm cao ở phía nam, bắc Đường 9. Ta đánh trên toàn khu vực, tập trung bẻ gẫy cánh quân phía bắc Đường 9, đập tan mọi cố gắng của địch tiến lên Sê Pôn, buộc địch phải co vào phòng ngự. Đợt 3 từ ngày 12-3 đến 23-3-1971, ta tiếp tục tiến công tiêu diệt địch ở phía nam Đường 9, tập trung lực lượng vây ép Bản Đông. Bị uy hiếp tiêu hao lớn, địch bỏ xe, pháo, luồn rừng rút chạy; ta tiếp tục truy kích, tiêu diệt địch giành thắng lợi.

Chiến dịch Đường 9-Nam Lào là một trong những chiến dịch phản công có hiệu quả chiến đấu cao của ta. Trước và trong chiến dịch, ta đã phán đoán đúng ý định, lực lượng và các thủ đoạn tác chiến của địch. Nhờ đó, Bộ chỉ huy chiến dịch đã chủ động xây dựng thế trận, kế hoạch và điều chỉnh thế trận kịp thời, giành và giữ vững quyền chủ động tiến công địch trong suốt quá trình tác chiến. Đây cũng là chiến dịch ta đã tận dụng tốt thế trận chiến lược, thế trận của LLVT địa phương và các lực lượng đứng chân trên địa bàn chiến dịch để lập thế trận chiến dịch. Sự phối hợp giữa các chiến trường đã làm phân tán lực lượng địch. Trong suốt chiến dịch, ta đã vận dụng rộng rãi các biện pháp chiến dịch, liên tục tạo thế, tạo thời cơ giành và giữ quyền chủ động, từng bước đánh bại các thủ đoạn tác chiến của địch. Các biện pháp chiến dịch ta đã sử dụng hiệu quả, như đánh vận động tiêu diệt từng bộ phận quân địch, đánh rộng khắp và đánh hiểm, phòng ngự chốt chặn... khiến địch bị cô lập và buộc tan rã...

NGUYỄN ĐÔNG PHƯƠNG