QĐND - Hơn 35 năm sau chiến tranh tình hình ô nhiễm bom mìn ở nước ta còn rất phức tạp, số bom mìn, vật nổ nằm rải rác ở 63 tỉnh, thành phố với số lượng lớn, nguy cơ đe dọa hằng ngày, hằng giờ tính mạng, cuộc sống của người dân. Ô nhiễm bom mìn, vật nổ ở cả trên cạn, dưới nước với diện tích khoảng 66 nghìn km2 (20,12% diện tích cả nước). Bom đạn sót lại gồm nhiều chủng loại: Bom phá, bom bi, các loại đạn pháo, các loại mìn… có quả bom mìn nằm lộ trên mặt đất, nhưng phần lớn ở độ sâu từ 0,3m đến 5m, có quả sâu tới 10 đến 20m... Với trang bị hiện có, lực lượng chức năng mới có khả năng giải quyết các loại bom mìn ở độ sâu đến 0,3m, trong khi khu vực bị ô nhiễm tập trung ở địa hình phức tạp, đồi núi, ngập nước,… làm cho công tác rà phá bom mìn (RPBM) ngày càng khó khăn hơn.

Cùng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng cho công tác RPBM, về con người, cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí, thời gian qua, một số tổ chức nhân đạo trên thế giới đã giúp đỡ trang thiết bị và kinh nghiệm RPBM. Lực lượng làm nhiệm vụ RPBM được trang bị một số trang thiết bị tương đối hiện đại như: Trang thiết bị dò tìm có máy cắt cây kết hợp phá mìn BM307-VG27 của Nhật Bản; máy dò kim loại của Trung Quốc, Đức, Ô-xtrây-li-a, Hoa Kỳ; thiết bị lặn, thuyền cao su, thuyền Composite, các loại máy đẩy, quần áo chống mảnh. Về trang thiết bị xử lý, ta đã có máy thu gom, cắt bằng thiết bị cắt gián tiếp (tia nước và máy cắt MEBA) do Golden West tài trợ; xì tháo thuốc nổ ra khỏi vỏ bom đạn cơ động; thiết bị hủy đốt đạn súng, ngòi nổ đạn pháo, cối cơ động; tháo gỡ ngòi nổ tại chỗ (thủ công và thiết bị gián tiếp); thu gom, hủy nổ, hủy đốt… Thực tế sử dụng, các loại máy dò kim loại cơ bản phù hợp với điều kiện địa hình, địa chất, khí hậu, đặc điểm bom mìn, vật nổ và thể trạng người sử dụng. Tuy nhiên, cũng có trang bị như máy cắt cây kết hợp phá mìn chưa phát huy hết tính năng, tác dụng; với tính năng chủ yếu là dò kim loại, nên các loại máy dò mà các đơn vị đang sử dụng phần lớn bất lực trước các loại mìn ít kim loại…

Bộ đội Công binh sử dụng máy VALLOL 1303A1 dò tìm bom, mìn, vật nổ dưới nước. Ảnh: Trung Tâm.

Công tác RPBM hiện nay đang đứng trước nhiều khó khăn như: Chưa lập được bản đồ ô nhiễm bom mìn trên phạm vi cả nước; việc sử dụng cơ giới để nâng cao năng suất, hỗ trợ RPBM chưa phù hợp, hiệu quả thấp; các loại bom đạn phải xử lý sau dò tìm, tồn tại lâu dưới lòng đất, mất ký hiệu, sẵn sàng phát nổ, mức độ nguy hiểm cao; mảnh bom đạn, sắt vụn và phế liệu chiến tranh lẫn trong lòng đất còn nhiều.... Đặc biệt, các thiết bị dò tìm và xử lý bom đạn công nghệ cao chưa có, nhất là thiết bị phục vụ dò tìm dưới nước, xử lý dưới biển xa bờ, nhằm tăng độ chính xác dò tìm, phát hiện bom mìn, giảm công sức xử lý.

Với số lượng lớn bom mìn còn sót lại, công tác RPBM ở nước ta sẽ phải tiến hành hàng trăm năm nữa. Để hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ Chương trình quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; giai đoạn từ năm 2010 - 2015 tập trung hoàn thành lập bản đồ ô nhiễm bom mìn trên toàn quốc, xây dựng bộ quy chuẩn quốc gia RPBM, rà phá được 500.000ha; từ năm 2016-2025 rà phá được 800.000ha... Yêu cầu đặt ra là phải có các trang thiết bị RPBM tiên tiến, phù hợp cho các lực lượng chuyên trách làm nhiệm vụ. Về trang thiết bị dò tìm là các loại máy dò phi kim loại, có thể hoạt động được tại các khu vực đất đá bị nhiễm từ, dò tìm được các loại mìn ít kim loại và bom đạn nhỏ nhưng ở độ sâu lớn; các loại máy dò có tính năng hiển thị biên dạng, độ sâu, góc cắm, kích thước cơ bản của vật dò ở độ sâu lớn và phân biệt được tín hiệu không phải là bom đạn để giảm bớt công xử lý, đẩy nhanh tốc độ rà phá; các loại máy dò có thể phát hiện được các loại bom đạn nằm trong môi trường có nhiều loại nhiễu; các loại thiết bị dò tìm bom mìn, vật nổ dưới biển xa bờ. Về trang thiết bị xử lý, cần có các thiết bị lặn để đào bới, trục vớt, xử lý được các loại bom đạn ở độ sâu nước lớn hơn 50m và nằm dưới mặt đất đáy nước; các trạm xử lý bom đạn cơ động, lò đốt đầu đạn đến 85mm và đốt ngòi nổ đạn pháo, đạn cối với năng suất cao, giá thành thấp; các thiết bị đào đất cỡ nhỏ, có tính năng cơ động cao… Đáp ứng được yêu cầu trang thiết bị tiên tiến, công tác RPBM sẽ được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả.

RPBM và công việc xã hội, nhân đạo, cần có kinh phí, trang bị lớn, dù thời gian qua đã được quan tâm, song so với yêu cầu còn hạn hẹp. Với nghĩa cử cao đẹp, chung tay góp sức khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh, cùng với sự quan tâm của nhà nước, các đơn vị được giao trọng trách này mong các cá nhân, doanh nghiệp, các tổ chức trong và ngoài nước giúp đỡ trang thiết bị, kinh phí và kinh nghiệm để đẩy nhanh tiến độ RPBM.

Vũ Xuân Dân