QĐND - Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị về nhiệm vụ tiến công chiến lược trong năm 1975, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh đã quyết định chọn Tây Nguyên làm hướng đột phá mở màn; giao cho Mặt trận B3 mở Chiến dịch Nam Tây Nguyên, mục tiêu then chốt quyết định là thị xã Buôn Ma Thuột. Để giành thắng lợi, cùng với việc khẩn trương chuẩn bị cho chiến dịch, Bộ tư lệnh chiến dịch đã tổ chức nghi binh thu hút địch về hướng Bắc Tây Nguyên, tạo điều kiện cho hướng chủ yếu đánh trận then chốt vào thị xã Buôn Ma Thuột. Các hoạt động nghi binh đã được tiến hành một cách tổng hợp, tích cực và kịp thời ngay từ đầu năm.

Bộ tư lệnh chiến dịch chỉ đạo Sư đoàn 10 ở hướng Kon Tum dùng pháo cối bắn vào thị xã Kon Tum và tổ chức đánh nhỏ các mục tiêu quanh thị xã. Dân công các huyện 40, 80, 70, 30 được huy động rầm rộ làm đường vào thị xã Kon Tum… Trước những động thái đó của ta, địch phán đoán ta sẽ mở Chiến dịch Bắc Tây Nguyên và Kon Tum sẽ là mục tiêu chủ yếu. Các liên đoàn biệt động quân 21, 22, 23, 6 của quân đội Sài Gòn lập tức được điều về Kon Tum để sẵn sàng đối phó với ta. Ở hướng Gia Lai, Sư đoàn 320, Trung đoàn 95A, Trung đoàn Đặc công 198 liên tiếp tiến công các vị trí của địch xung quanh tuyến đường 19. Sư đoàn 320 trinh sát khu vực Plei-me và chiến trường Plei-cu, cố tình chạm các tổ thám báo, tuần tiễu của địch nhằm để lộ các dấu hiệu của việc chuẩn bị cho một trận đánh lớn. Các hoạt động của ta làm cho địch hết sức chú ý, phán đoán sai, từng bước bị động về mặt chiến dịch.

Xe tăng Trung đoàn 273 tiến công Buôn Ma Thuột. Ảnh tư liệu.

Từ giữa tháng 1-1975, Sư đoàn 320 được lệnh bí mật di chuyển từng đơn vị vào phía Nam, để lại một bộ phận nhỏ làm nghi binh. Sư đoàn 10 cũng được lệnh rút khỏi phòng tuyến Võ Định cùng lực lượng xe tăng, pháo binh chiến dịch bí mật cơ động vào tây Đắc Lắc. Cùng lúc, Sư đoàn 968 mới từ Hạ Lào về bí mật vào thay chân Sư đoàn 10 và 320. Các đơn vị rút đi nhưng mạng thông tin cũ vẫn được duy trì. Đang tập trung chú ý vào hướng Bắc Tây Nguyên thì địch phát hiện Sư đoàn 10 và 320 tổ chức ăn Tết trước; thấy Sư đoàn 968 của ta xuất hiện ở nam Plei-cu. Điều đó làm cho tình báo Mỹ và Bộ tư lệnh Quân đội Sài Gòn khẳng định ta sẽ tấn công Kon Tum và Plei-cu.

Việc tổ chức nghi binh đang diễn tiến thuận lợi thì tình báo địch phát hiện Trung đoàn 25 của ta đang di chuyển sang đường 21 và Sư đoàn 10 hành quân về phía Nam. Chúng đoán ta đánh Đức Lập, Gia Nghĩa để nối thông đường hành lang chiến lược với Nam Bộ và điều động Trung đoàn 53 đi lùng sục nhưng không phát hiện được gì. Chúng lại đoán ta đánh Buôn Ma Thuột, nên điều động Trung đoàn 53 về càn quét vùng Quảng Nhiêu, Buôn Hồ; đưa Trung đoàn 45 ở Plei-cu xuống lùng sục ở tây Thuần Mẫn – khu vực ém quân của Sư đoàn 320 của ta.

Tình hình trở nên phức tạp, Bộ tư lệnh chiến dịch tập trung nghiên cứu, phân tích kỹ từng hành động của địch và đi đến kết luận: Những hoạt động của địch chỉ mang tính chất thăm dò rời rạc, cục bộ, chúng chưa phát hiện được lực lượng và hướng chính của chiến dịch. Bộ tư lệnh chiến dịch lệnh cho Sư đoàn 320 lui sâu lên phía Tây, tránh đụng độ với địch; lệnh cho Sư đoàn 968 tiến công tiêu diệt chốt Mỹ, bức rút đồn Tầm, đánh chiếm dãy điểm cao Chư Kara, Chư Gôi, 605 nằm trong tuyến phòng ngự tây nam Plei-cu, uy hiếp mạnh căn cứ Thanh Bình, quận lỵ Thanh An. Hướng Kon Tum, Sư đoàn 968 cũng được lệnh tiếp tục đánh nhỏ các căn cứ xung quanh thị xã và cắt đường 14 ở nam Tân Phú. Bị đánh mạnh ở hướng Bắc, địch phải đưa Trung đoàn 45 về ứng cứu cho Thanh An để bảo vệ Plei-cu.

Để tiếp tục làm cho địch tin vào nhận định của chúng và tạo điều kiện cho hướng chủ yếu làm công tác chuẩn bị, Bộ tư lệnh chiến dịch lệnh cho Trung đoàn 95A, đồng thời đề nghị Bộ Tổng tư lệnh chỉ thị cho Quân khu 5 chỉ đạo Sư đoàn 3 hoạt động mạnh trên đường 19. Chấp hành mệnh lệnh trên, các đơn vị của ta bất ngờ nổ súng tiến công tiêu diệt một loạt các vị trí địch trên tuyến đường 19; Trung đoàn 25 cắt đường 21, Trung đoàn 9 (Sư đoàn 320) cắt đường 14 ở bắc Ea H’leo. Nằm trong kế hoạch tác chiến, Sư đoàn 320 lệnh cho Trung đoàn 48 cắt đường 14 ở bắc Cẩm Ga, tiến công tiêu diệt quận lỵ Thuần Mẫn; Trung đoàn 64 tiến công và làm chủ quận lỵ Buôn Hồ. Sư đoàn 10 bất ngờ tiến công quận lỵ Đức Lập, tiêu diệt căn cứ Núi Lửa và căn cứ 23. Đến đây, thế trận của chiến dịch đã cài xong, ta áp đảo địch về tương quan lực lượng ở Buôn Ma Thuột, vì địch chỉ có Sư đoàn bộ Sư đoàn 23, Trung đoàn 53 (thiếu) và một số tiểu đoàn pháo, thiết giáp.

Bằng nghệ thuật nghi binh sáng tạo, ta đã từng bước điều động quân địch theo ý đồ của ta, giam chân một lực lượng lớn quân địch ở Bắc Tây Nguyên, cô lập Tây Nguyên với đồng bằng, chia cắt Kon Tum, Plei-cu với Buôn Ma Thuột, tạo điều kiện thuận lợi cho lực lượng chủ yếu của chiến dịch tiến công vào thị xã Buôn Ma Thuột. Trận then chốt đột phá vào thị xã Buôn Ma Thuột ngày 10-3-1975 đã được thực hiện đúng kế hoạch, giành thắng lợi nhanh chóng. Đòn điểm huyệt quá hiểm, quá mạnh đó đã làm quân địch choáng váng, vô cùng lúng túng, bị động, chống đỡ yếu ớt, đi nhanh đến quyết định sai lầm rút bỏ Tây Nguyên, dẫn đến thất bại hoàn toàn vào ngày 30-4-1975.

Đại tá Nguyễn Hùng Tấn