Một điển hình về tình đoàn kết chiến đấu Việt – Lào

QĐND - Sau khi quyết định hoãn phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc” và để đánh lạc hướng quân Pháp, cô lập chúng hơn nữa ở Điện Biên Phủ, Bộ tư lệnh tiền phương Việt Nam, do đồng chí Võ Nguyên Giáp trực tiếp chỉ huy đã trao đổi, thống nhất với đại diện của Bộ chỉ huy tối cao Quân đội Lào Ít-xa-la, mở Chiến dịch Thượng Lào. Mục đích là tiến công tiêu diệt một bộ phận sinh lực, đập tan tuyến phòng thủ của địch trên lưu vực sông Nậm Hu, mở rộng vùng giải phóng Bắc Lào, đẩy mạnh cuộc kháng chiến của quân và dân hai nước Việt - Lào phát triển hơn nữa.

Ngày 26-1-1954, các đơn vị bộ đội chủ lực Việt Nam lần lượt hành quân sang phối hợp với bạn Lào mở Chiến dịch Thượng Lào. Sau 3 ngày hành quân, ngày 29-1-1954, phần lớn lực lượng Đại đoàn 308 đã tới Sốp Nạo, riêng bộ phận đi trước đã tiến tới sát bờ sông Nậm Hu. Đến 20 giờ cùng ngày, Đại đoàn 308 nhận được điện của Bộ Tổng tư lệnh thông báo, địch đã phát hiện Đại đoàn 308 rời khỏi Điện Biên Phủ. Lúc đầu, chúng cho rằng ta lui quân, không tiến công Điện Biên Phủ nữa. Thế nhưng, khi biết Đại đoàn 308 lật cánh sang Thượng Lào, Na-va đã ra lệnh cho Đại tá Cơ-re-vơ Cơ chỉ huy ở Thượng Lào chuẩn bị rút quân khỏi Mường Khoa và các đồn lân cận, có khả năng địch rút về phía U-đôm-xay (ngã ba Nậm Bạc hoặc Mường Xài).

Liên quân Việt - Lào phối hợp chiến đấu. Ảnh tư liệu

Trước tình huống chiến dịch thay đổi, từ dự định phối hợp đánh địch trong công sự vững chắc ở khu vực sông Nậm Hu, bộ chỉ huy chiến dịch chuyển sang phối hợp tổ chức và sử dụng lực lượng Liên quân Việt - Lào truy kích thật nhanh, đánh quân địch rút chạy. Phát hiện Liên quân Việt - Lào chuẩn bị tiến công, quân địch bỏ phòng tuyến sông Nậm Hu rút chạy về hướng Mường Xài và Luông Pha Băng. Trước tình hình đó, bộ chỉ huy chiến dịch quyết định chia lực lượng làm hai cánh, nhanh chóng truy kích địch: Cánh quân thứ nhất do Trung đoàn 102 (Đại đoàn 308) đảm nhiệm, truy kích địch theo hướng Mường Khoa-Mường Xài; cánh quân thứ hai do hai Trung đoàn 88 và 36 (Đại đoàn 308) đảm nhiệm, truy kích địch theo hướng Nậm Bạc-Luông Pha Băng. Trong quá trình tiến hành truy kích địch trên các hướng, Liên quân Việt - Lào đã có sự phối hợp tác chiến chặt chẽ, hiệu quả.

Trên hướng Mường Khoa-Mường Xài, từ ngày 31-1 đến 2-2-1954, Trung đoàn 102 thuộc cánh quân thứ nhất, được sự phối hợp và giúp đỡ của một bộ phận lực lượng Đoàn 82 quân tình nguyện và một đại đội thuộc Tiểu đoàn 920, bộ đội Lào Ít-xa-la tiến hành truy kích, gặp địch ở Mường Khoa, đã nhanh chóng triển khai chiến đấu, tiêu diệt một tiểu đoàn ngụy và một số đơn vị Âu Phi. Trận mở màn thắng lợi đã động viên Liên quân Việt - Lào tiếp tục đẩy nhanh tốc độ truy kích, hình thành thế bao vây quân địch co cụm ở một khu rừng rậm nhằm tìm đường rút về Mường Xài. Không bỏ lỡ cơ hội, ta tổ chức một mũi vòng xuống phía nam chốt chặn, còn đại bộ phận lực lượng chia thành nhiều mũi đồng loạt tiến công vào cụm quân địch, gây cho chúng thiệt hại nặng. Tiếp đó, ngày 4-2, Trung đoàn 102 tiến áp sát các vị trí tiền tiêu, dùng cối bắn vào các khu vực địch ở Mường Xài, buộc chúng phải tăng cường lực lượng phòng thủ.

Trong khi đó, trên hướng Nậm Bạc-Luông Pha Băng, từ ngày 30-1 đến 5-2-1954, cánh quân thứ hai gồm hai Trung đoàn 88, 36 phối hợp với bộ phận còn lại của Đoàn 82 quân tình nguyện và bộ đội bạn đẩy mạnh truy kích địch. Trung đoàn 36 dẫn đầu đội hình tiến đến sát Mường Ngòi, quân địch ở đây đã rút chạy. Được nhân dân địa phương giúp đỡ, trung đoàn vừa vượt qua sông Nậm Hu một đoạn thì gặp một tiểu đoàn địch, đã nhanh chóng triển khai lực lượng chiến đấu, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 100 tên, thu nhiều vũ khí, quân trang, quân dụng. Phát huy thắng lợi, Trung đoàn 36 tiến vào khu vực Nậm Thà, diệt một đồn địch, sau đó, tiếp tục tiến về phía Nậm Ngà. Trung đoàn 88 tiến vào các khu vực mới giải phóng tổ chức truy quét tàn quân địch và cùng với bạn xây dựng cơ sở cách mạng. Ngày 5-2, Trung đoàn 36 tiến sát Nậm Ngà, đánh trận tao ngộ chiến ở khu vực ngã ba, gần Nậm Ngà, loại khỏi vòng chiến đấu hai đại đội ngụy Thái, sau đó, tập kích đồn Nậm Ngà, loại khỏi vòng chiến đấu một tiểu đoàn địch, thu nhiều vũ khí, đạn dược. Thừa thắng, ngày 7-2, Trung đoàn 36 tiến xuống vùng Bắc Sương, phối hợp với Tiểu đoàn 70 địa phương của bạn truy kích địch rút chạy về hướng Luông Pha Băng. Liên quân Việt - Lào phát triển truy kích địch đến tận khu vực sông Mê Công, cách Luông Pha Băng 15km, sau đó, tiến công đồn Bản Na (11-2), loại khỏi vòng chiến đấu 70 tên địch, tạo thế uy hiếp quân địch ở kinh đô Luông Pha Băng.

Phối hợp với đòn tiến công của hai Trung đoàn 88, 36 (Đại đoàn 308) trên hướng Nậm Bạc-Luông Pha Băng, Trung đoàn 148 từ biên giới Việt - Lào phối hợp với bộ đội tình nguyện và bộ đội Lào Ít-xa-la tiến công địch ở một số nơi, giải phóng các khu vực Bun Tày, Bun Nưa và tỉnh lỵ Phong Xa Lỳ. Bị thiệt hại nặng nề, quân địch buộc phải rút lực lượng ở các vị trí vùng Thượng Lào về co cụm ở Mường Xài và Luông Pha Băng, xây dựng thành hai cứ điểm mạnh để cố thủ.

Liên quân Việt - Lào truy kích quân địch rút chạy trên chặng đường dài và tiến công các vị trí địch kéo dài đến ngày 13-2-1954 thì kết thúc. Chiến dịch tiến công Thượng Lào năm 1954 đạt mục tiêu đề ra là tiêu diệt địch, mở rộng vùng giải phóng. Toàn chiến dịch, ta và bạn đã loại khỏi vòng chiến đấu 17 đại đội địch, gồm hơn 2.300 tên, trong đó, tiêu diệt gọn một tiểu đoàn lê dương, ba đại đội ngụy, đập tan toàn bộ tuyến phòng thủ sông Nậm Hu, mở rộng vùng giải phóng thêm gần một vạn ki-lô-mét vuông, nối liền khu giải phóng Thượng Lào với khu Tây Bắc của Việt Nam. Phòng tuyến sông Nậm Hu, “con đường liên lạc chiến lược” giữa Luông Pha Băng, Huội Xài với Điện Biên Phủ của thực dân Pháp bị Liên quân Việt - Lào đập tan, đẩy tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ vào thế hoàn toàn bị cô lập, đồng thời, đẩy địch vào thế bị động, phải co về phòng thủ trong các thị xã, thị trấn, tạo điều kiện cho quân và dân Lào xây dựng, phát triển lực lượng, mở rộng các khu căn cứ kháng chiến ở vùng Thượng Lào.

Thắng lợi của Chiến dịch Thượng Lào (1954) một lần nữa đánh dấu bước phát triển mới về tình đoàn kết chiến đấu đặc biệt giữa quân đội hai nước Việt - Lào trong giai đoạn cuối cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Với thắng lợi của chiến dịch này, thế phối hợp tác chiến chiến lược giữa quân đội hai nước trên chiến trường Thượng Lào và Bắc Đông Dương có điều kiện phát triển thuận lợi, góp phần đưa cuộc kháng chiến của quân và dân hai nước giành thắng lợi to lớn trong cuộc tiến công Chiến lược Đông Xuân 1953-1954, đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng, tiến tới kết thúc hoàn toàn cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ba nước Đông Dương.

Đại tá, TS DƯƠNG ĐÌNH LẬP

(Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam)