Lực lượng vũ trang phát huy vai trò nòng cốt trong ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai

Thực tế đã chứng minh, mặc dù thiên tai có nguyên nhân tự nhiên, nhưng nếu con người chủ động phòng tránh, ứng phó tốt thì sẽ giảm rất nhiều thiệt hại. Ngược lại, nếu không có biện pháp phòng tránh hiệu quả thì thiệt hại sẽ vô cùng lớn.

Việt Nam đã và đang thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để giảm nhẹ thiệt hại của thiên tai và đã đạt nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, trong công tác phòng, chống, ứng phó thiên tai vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, như: Nguồn lực đầu tư cho các hoạt động phòng, chống thiên tai (PCTT) còn ít; hệ thống công trình PCTT chưa được đầu tư đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay; trang thiết bị cứu hộ, cứu nạn còn thiếu và lạc hậu, có nơi trang bị không phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của địa phương; việc thực hiện lồng ghép nội dung PCTT vào quy hoạch phát triển kinh tế-xã hội và quy hoạch ngành của các địa phương còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững; công tác dự báo, cảnh báo tuy độ chính xác đã được nâng lên nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt đối với các cơn bão có diễn biến phức tạp, lũ quét trên các sông, suối khu vực miền núi phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên; nhận thức của cộng đồng về công tác PCTT còn hạn chế, nên khi xảy ra thiên tai, ở Trung ương và cấp tỉnh chỉ đạo quyết liệt, nhưng ở cấp dưới và một bộ phận nhân dân triển khai chưa tốt, thậm chí còn có tư tưởng chủ quan dẫn đến những thiệt hại không đáng có. Bên cạnh đó, công tác chuẩn bị theo phương châm “4 tại chỗ” ở một số địa phương, nhất là cấp huyện, xã và mỗi gia đình chưa thực sự chủ động nên khi có tình huống thiên tai phức tạp còn lúng túng, không ứng phó kịp thời...

Lãnh đạo Cục Cứu hộ-Cứu nạn (Bộ Tổng Tham mưu) triển khai kế hoạch tìm kiếm cứu nạn trên bản đồ. Ảnh: DUY THIỆN

Cứu hộ, cứu nạn (CHCN) trong thiên tai là nhiệm vụ quan trọng của lực lượng vũ trang (LLVT). Xác định rõ nhiệm vụ này, những năm qua Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo toàn quân thực hiện tốt công tác phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và tìm kiếm cứu nạn (TKCN). Ngày 10-10-2014, Quân ủy Trung ương ban hành Nghị quyết số 689-NQ/QUTW về phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm  họa, CHCN đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Trên cơ sở quán triệt, nắm vững quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước, các nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, những năm qua, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ về nhiệm vụ phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai và CHCN; xác định đây là nhiệm vụ chính trị, “nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình của quân đội”, từ đó nâng cao nhận thức, trách nhiệm để thực hiện tốt. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, cán bộ, chiến sĩ luôn có mặt ở thời điểm quan trọng nhất, nơi khó khăn, phức tạp, nguy hiểm nhất. Thực tế đã khẳng định vai trò của quân đội là lực lượng nòng cốt trong PCTT, CHCN và là lực lượng có khả năng ứng cứu nhanh nhất, hiệu quả nhất. Cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong toàn quân đã lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu; xây dựng kế hoạch, dự kiến các phương án, chuẩn bị lực lượng, phương tiện, tổ chức luyện tập, phối hợp với các lực lượng khác sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai và TKCN.

Quân đội, với chức năng là đội quân chiến đấu, đội quân công tác, đội quân lao động sản xuất, bên cạnh nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, quân đội luôn tích cực, chủ động phát huy vai trò là lực lượng chủ lực, nòng cốt trong ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai và TKCN. Các đơn vị quân đội đóng quân trên khắp các vùng miền, từ rừng núi đến hải đảo, nên việc huy động và cơ động lực lượng ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai và TKCN rất kịp thời; mặt khác, các đơn vị quân đội được biên chế nhiều trang thiết bị, phương tiện hiện đại, đa dụng, vừa làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, vừa có thể sử dụng trong ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai và TKCN. Đặc biệt, cán bộ, chiến sĩ quân đội luôn có tinh thần trách nhiệm, ý chí quyết tâm cao, có sức chịu đựng trong các tình huống khó khăn, phức tạp và có ý thức tổ chức kỷ luật, được huấn luyện, rèn luyện cơ bản; đồng thời, quân đội có hệ thống lãnh đạo, chỉ huy, công tác bảo đảm chặt chẽ từ Bộ Quốc phòng đến các đơn vị cơ sở... Đây là điều kiện rất quan trọng để quân đội thực hiện và phát huy vai trò nòng cốt trên mặt trận ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai và TKCN mà Đảng, Nhà nước và nhân dân tin cậy giao phó.

Thực tế đã chứng minh, trong các tình huống thiên tai, hoạn nạn, quân đội luôn thể hiện rõ ý chí quyết tâm và tinh thần “vì nhân dân phục vụ”, “vì nhân dân quên mình”, thực sự là lực lượng nòng cốt trên mặt trận ứng phó, khắc phục sự cố, thiên tai và TKCN, góp phần rất quan trọng giảm thiểu thiệt hại về tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, được Đảng, Nhà nước và cấp ủy, chính quyền, nhân dân các địa phương ghi nhận, đánh giá cao.

Luật PCTT của nước ta xác định, quân đội là lực lượng nòng cốt trong công tác sơ tán người, phương tiện, tài sản, CHCN theo sự điều động của người có thẩm quyền. Do vậy, quân đội luôn chủ động hiệp đồng, khảo sát, nắm chắc địa bàn được giao và thực lực của địa phương, đặc biệt là tại những nơi xung yếu, nguy cơ cao, địa bàn trọng điểm, sẵn sàng cơ động nhanh, ứng phó hiệu quả. Lực lượng tại chỗ của địa phương (nòng cốt là dân quân tự vệ, dự bị động viên) phải làm tốt công tác chuẩn bị cơ bản để phát huy hiệu quả của lực lượng chủ lực. Trong nhiều năm qua, phương châm “4 tại chỗ” đã được phát huy tác dụng tối đa. Tuy còn có khó khăn và thiếu thốn về trang thiết bị, phương tiện, nhưng công tác ứng phó, CHCN khi có thiên tai được đánh giá là kịp thời, có hiệu quả. Nguyên nhân chính là do biết vận dụng và phát huy tốt phương châm “4 tại chỗ”.

Lực lượng cứu hộ, cứu nạn của quân đội tổ chức giải cứu các thuyền viên mắc kẹt trên tàu Vietship 01 tại Cửa Việt (Quảng Trị), tháng 10-2020. Ảnh: VIỆT LINH

Bên cạnh đó, Quân đội ta còn phát huy và làm tốt nhiệm vụ hợp tác quốc tế trong ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thiên tai và TKCN. Thực hiện Quyết định số 5570/QĐ-BQP ngày 27-12-2014 của Bộ Quốc phòng về phê duyệt Đề án thành lập các đội tham gia hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai của Bộ Quốc phòng, Quân đội ta đang tập trung huấn luyện cho 5 đội (gồm: Đội Cứu sập thuộc Bộ tư lệnh Công binh, Đội Khắc phục hậu quả về môi trường thuộc Bộ tư lệnh Hóa học, Đội Quân y cứu trợ thảm họa thuộc Cục Quân y, Đội sử dụng chó nghiệp vụ TKCN thuộc Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng, Đội tàu TKCN trên biển thuộc Bộ tư lệnh Hải quân), sẵn sàng tham gia các hoạt động cứu trợ thảm họa khu vực và quốc tế.

Theo dự báo, năm 2021 và những năm tới, do tác động của biến đổi khí hậu, thời tiết, khí tượng, thủy văn và thiên tai sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, cực đoan và khó lường, ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động sản xuất, hạ tầng cơ sở, tính mạng, tài sản của Nhà nước, nhân dân và ảnh hưởng tới hoạt động quân sự, quốc phòng.

Công tác CHCN trong sự cố, thiên tai là nhiệm vụ quan trọng, "nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình" của LLVT. Do vậy, để tiếp tục phát huy tốt vai trò là lực lượng nòng cốt trong ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và TKCN, các đơn vị quân đội tập trung làm tốt một số nội dung sau:

Một là, cấp ủy, chỉ huy các cấp tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, thủ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu về nhiệm vụ vụ ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa và TKCN; đặc biệt là Nghị quyết số 689-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương. Làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục để cán bộ, chiến sĩ hiểu rõ vai trò, chức năng, nhiệm vụ của quân đội trong công tác này; xác định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, “nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình" của quân đội và của từng đơn vị; chủ động khắc phục khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Hai là, duy trì chặt chẽ nề nếp chế độ ứng trực, cập nhật, nắm chắc diễn biến của thiên tai, có kế hoạch, phương án chuẩn bị đối với từng địa bàn và luôn chủ động lực lượng, phương tiện ứng phó kịp thời khi có tình huống xảy ra. Trong thực hiện nhiệm vụ PCTT-TKCN phải luôn chủ động, kịp thời nắm bắt mọi diễn biến thời tiết, thủy văn để sẵn sàng kế hoạch phòng, chống, có phương án ứng phó hiệu quả với các cơn bão mạnh và tình huống sập đổ công trình, cháy nổ, cháy rừng... Thường xuyên rà soát, điều chỉnh, bổ sung các kế hoạch, phương án sát đúng với tình hình thực tế của từng địa bàn, khu vực; phù hợp với từng loại hình thiên tai, sự cố có tính khá phổ biến trên địa bàn (lốc xoáy, mưa đá, lũ quét, lũ ống, sạt lở đất đá, triều cường, nước biển dâng gây ngập lụt...).

Ba là, công tác chỉ huy, công tác hiệp đồng phải được tổ chức chặt chẽ từ trên xuống dưới, duy trì phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp, với cấp ủy, chính quyền địa phương; thực hiện tốt cơ chế chỉ đạo, điều hành từ Chính phủ đến các bộ, ngành, địa phương trong ứng phó thiên tai, sự cố và TKCN. Công tác chỉ đạo ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai phải có sự chỉ đạo, điều hành thống nhất giữa các lực lượng của quân đội và lực lượng dân sự cùng làm nhiệm vụ trên địa bàn.

Bốn là, luôn chủ động tham mưu cho lãnh đạo, chỉ huy, cho cấp ủy, chính quyền địa phương bảo đảm trúng và đúng trong việc huy động, sử dụng lực lượng, phương tiện sao cho phù hợp, hiệu quả trong từng tình huống cụ thể; đặc biệt là công tác phối hợp giữa đơn vị quân đội với cấp ủy, chính quyền địa phương khi xảy ra các tình huống nghiêm trọng, phức tạp. Sẵn sàng lực lượng, phương tiện ứng phó với những tình huống bất ngờ; coi trọng công tác bảo đảm an toàn cho cán bộ, chiến sĩ. Nâng cao chất lượng huấn luyện cho các thành phần, chú trọng huấn luyện khả năng cơ động và thực hành TKCN; kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện với tổ chức diễn tập các phương án, nhằm nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng, khả năng ứng phó với các hình thái thiên tai, năng lực TKCN của các lực lượng trong những điều kiện khó khăn, phức tạp; chủ động có kế hoạch phối hợp với địa phương tổ chức diễn tập PCTT-TKCN, luyện tập phương án ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố ở các cấp.

Năm là, thực tế khả năng trang bị, phương tiện của LLVT còn hạn chế, do vậy phải vận dụng tốt phương châm “4 tại chỗ”, bảo đảm phát huy được mọi nguồn lực của các cấp, các ngành đối với công tác PCTT-TKCN; chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền huy động, trưng dụng phương tiện, trang bị, vật tư của các doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị ngoài quân đội tham gia công tác PCTT-TKCN để đáp ứng kịp thời các tình huống thiên tai, sự cố. Quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, bảo đảm đầy đủ, kịp thời chế độ, chính sách cho cán bộ, chiến sĩ tham gia làm nhiệm vụ. Tăng cường công tác kiểm tra, làm tốt công tác sơ, tổng kết, rút kinh nghiệm; kịp thời tuyên truyền, động viên, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và TKCN.

Thiếu tướng DOÃN THÁI ĐỨC, Cục trưởng Cục Cứu hộ-Cứu nạn, Bộ Tổng Tham mưu