QĐND Online – Sáng 22-9, tại hội trường Bộ Tư lệnh Hải quân (TP Hải Phòng), hội thảo khoa học “Đường Hồ Chí Minh trên biển, con đường của ý chí và sức sáng tạo Việt Nam” do Bộ Quốc phòng tổ chức đã chính thức khai mạc. Tham dự và chỉ đạo hội thảo có các đồng chí: Trung tướng Nguyễn Thành Cung, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng; Phó Đô đốc Nguyễn Văn Hiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tư lệnh Quân chủng Hải quân; lãnh đạo Bộ Quốc phòng, các Bộ, ban, ngành, đoàn thể Trung ương, TP Hải Phòng, cùng hơn 350 đại biểu, nhà khoa học trong và ngoài quân đội. Tham gia hội thảo còn có 43 cựu chiến binh từng tham gia công tác tại Đoàn 759 và Đoàn 125 thời kỳ 1961-1975. Nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh gửi thư chúc mừng Hội thảo.
 |
Trung tướng Nguyễn Thành Cung phát biểu khai mạc hội thảo. |
Phát biểu khai mạc hội thảo, Trung tướng Nguyễn Thành Cung, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đã một lần nữa giới thiệu về sự ra đời của con đường vận tải chiến lược trên biển chi viện cho cách mạng miền Nam; quá trình thành lập Đoàn 759, tiền thân của Lữ đoàn 125 Hải quân - lực lượng vận tải quân sự chiến lược trên con đường này theo chủ trương của Trung ương Đảng và Quân ủy Trung ương cách đây tròn 50 năm.
Từ chủ trương đó, đường Hồ Chí Minh trên biển – con đường nối liền hậu phương lớn miền Bắc với tiền tuyến lớn miền Nam, con đường của khát vọng độc lập tự do và thống nhất Tổ quốc của toàn thể dân tộc Việt Nam chính thức đi vào hoạt động; trở thành biểu tượng của sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; của tài thao lược và nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh nhân dân của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Quân ủy Trung ương trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Phó Đô đốc Nguyễn Văn Hiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tư lệnh Quân chủng Hải quân trong bài phát biểu chào mừng hội thảo cũng đã khẳng định tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển là tuyến đường huyết mạch của Việt Nam, biểu tượng cho vinh quang của dân tộc. Bước sang kỷ nguyên mới, con đường cũng đang hiện hữu là một biểu tượng giúp Việt Nam phát triển kinh tế biển đảo. Đồng chí cũng khẳng định sự ra đời của con đường là quyết định mang tầm chiến lược của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Quân ủy Trung ương; con đường đã kết nối hai miền Nam-Bắc, đoàn kết dân tộc, tạo mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa cán bộ, chiến sĩ tàu không số với nhân dân các tỉnh vùng duyên hải, các bến bãi nơi tàu vận chuyển vũ khí trong thời kỳ kháng chiến…
Quyết định mang dấu ấn lịch sử
Đáp ứng nguyện vọng của nhân dân miền Nam, tháng 1-1959, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta đã họp Hội nghị Trung ương 15 (khóa II), xác định: “Nhiệm vụ giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà phải được thấu suốt trong tất cả các chủ trương công tác, chính sách của Đảng, Nhà nước và hành động của nhân dân trên miền Bắc” - miền Bắc trở thành hậu phương chiến lược - nhân tố quyết định nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Theo đó, để vận chuyển sức người, sức của từ miền Bắc vào chi viện cho miền Nam, sau khi thành lập tuyến vận tải quân sự chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh trên bộ, Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định thành lập tuyến vận tải quân sự chiến lược trên biển - Đường Hồ Chí Minh trên biển. Đây thực sự là một quyết định lịch sử mang tầm chiến lược, thể hiện bản lĩnh kiên cường, ý chí và quyết tâm cao cả của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta: Tất cả cho tiền tuyến miền Nam, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược!.
 |
Các cựu chiến binh tàu không số tham dự hội thảo. |
Đường Hồ Chí Minh trên biển ra đời đáp ứng kịp thời và hiệu quả nhu cầu vũ khí cho những địa bàn chiến trường trọng điểm miền Nam: duyên hải miền Trung, cực nam Trung Bộ và Nam Bộ - những nơi mà tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn chưa vươn tới được.
Tham luận của các đồng chí: Phùng Quang Thanh, Nguyễn Thành Cung, Nguyễn Văn Hiến, Nguyễn Tuấn Dũng, Trần Thanh Huyền, Vũ Quang Đạo… đã phân tích làm rõ và luận giải sâu sắc nội dung này. Trong tham luận của mình, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng khẳng định: “Có thể nói, việc quyết định mở tuyến vận tải chiến lược trên biển và quá trình chỉ đạo, tổ chức thực hiện quyết định táo bạo thể hiện tầm nhìn, bản lĩnh và tài thao lược của Đảng, Quân đội và nhân dân ta. Đó vừa là sự kế thừa và phát triển lên tầm cao mới truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc, đồng thời vừa là sự sáng tạo độc đáo, tạo nên những giá trị nghệ thuật quân sự đặc sắc trong những thời điểm khó khăn, gian khổ, ác liệt nhất của cuộc kháng chiến. Đó còn là biểu hiện của ý chí độc lập tự do, thống nhất đất nước của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước”.
Nhìn nhận về vấn đề này, Phó Đô đốc Nguyễn Văn Hiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tư lệnh Quân chủng Hải quân viết trong tham luận của mình: “Có thể khẳng định rằng đường Hồ Chí Minh trên biển là một kỳ tích vĩ đại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, là sản phẩm của ý chí sắt đá, tinh thần dũng cảm và sức sáng tạo của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta; nó góp phần phát huy sức mạnh của miền Bắc xã hội chủ nghĩa - nhân tố quyết định nhất, kết hợp với sức mạnh tại chỗ của cách mạng miền Nam, tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn của toàn dân tộc, đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn”.
Như vậy, có thể thấy việc mở Đường Hồ Chí Minh trên biển - thành lập Đoàn 759 - Đoàn 125 thực sự là “một thành công xuất sắc về chỉ đạo chiến lược” của Đảng Lao động Việt Nam đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Trong tham luận đọc tại hội thảo, Đại tá Phùng Văn Chải, Phó Chính ủy Bộ CHQS TP Hải Phòng cũng nhấn mạnh: “Con đường mang tên Bác là nét độc đáo của nghệ thuật quân sự Việt Nam, là thành quả, ý chí, nghị lực của dân tộc, biểu tượng anh hùng của cách mạng, hậu phương vững chắc cho miền Nam…”.
Tuyến vận tải quân sự chiến lược xuất sắc
Đây là nội dung chính, được khẳng định và trình bày rõ ràng trong tham luận của các tác giả Trần Phi Hổ, Lê Văn Hoàng, Nguyễn Châu Thanh, Nguyễn Vĩnh Phú, Bùi Tiến Thành… Theo các tác giả này, có thể nói, về số lượng vũ khí và hàng hoá mà Đoàn 125 vận chuyển bằng đường Hồ Chí Minh trên biển so với số lượng vận chuyển của đường Hồ Chí Minh trên bộ thì ít hơn nhiều; nhưng nó lại có ý nghĩa thật lớn lao. Đúng như phân tích của tác giả Nguyễn Văn Hiến: “Vận tải biển tuy có gian nan, nguy hiểm hơn đường bộ nhưng lại có ưu thế về tốc độ, thời gian: nếu vận chuyển đường bộ mất hàng mấy tháng trời hàng mới tới nơi, thì vận chuyển đường biển chỉ độ hơn một tuần, mà tỷ lệ tổn thất về hàng hoá chỉ 7% (93% hàng đã tới đích). Chi phí vận tải cho mỗi tấn hàng trên biển đỡ tốn kém hơn rất nhiều so với vận tải đường bộ: cứ 100 tấn vũ khí vận chuyển bằng đường biển chỉ cần 10 - 15 cán bộ, chiến sĩ, nếu vận tải đường bộ thì cần đến một sư đoàn mang vác, nếu vận tải bằng cơ giới thì lượng xăng dầu tốn gấp hàng trăm lần so với vận tải đường biển. Ngoài ra vận tải đường biển còn thường được đảm đương một sứ mệnh cực kỳ quan trọng đó là vận chuyển những “hàng hóa đặc biệt" có tính sống còn đối với cuộc kháng chiến - đó là các loại vũ khí trang bị lớn, đặc chủng, những cán bộ cao cấp của Đảng, những chuyên gia đặc biệt bổ sung cho chiến trường”.
Tính từ năm 1961 đến tháng 4 năm 1975, Đoàn 759 - Đoàn 125 đã vận chuyển được 44.324 tấn vũ khí, trang bị, hàng hoá chi viện cho quân và dân miền Nam đánh Mỹ. Đặc biệt, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, thực hiện Chỉ lệnh "thần tốc" của Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, phải vận chuyển thật nhanh những vũ khí hạng nặng và hàng chục ngàn cán bộ, chiến sĩ vào miền Tây, kịp thời hiệp đồng tác chiến với các cánh quân đường bộ, Đoàn 125 đã thực hiện thành công 130 lần với 143 chuyến tàu, chở 8.741 tấn vũ khí hạng nặng gồm 50 xe tăng và pháo cỡ lớn; đưa 18.741 cán bộ, chiến sĩ vượt 65.721 hải lý để kịp thời tham gia chiến đấu, giải phóng quần đảo Trường Sa và các đảo phía Nam thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Một chiến trường thử thách khắc nghiệt ý chí quyết chiến, quyết thắng
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Đường Hồ Chí Minh thực sự là một chiến trường ác liệt. Những chiến sĩ trên các con “tàu không số” không chỉ thường xuyên đối mặt với dông bão, sóng dữ của biển cả, mà còn phải đối phó với những âm mưu, hành động ngăn chặn, đánh phá ác liệt của quân thù; mưu trí, dũng cảm trong từng cử chỉ, hành động để tìm cách đưa những con tàu đến đích. Mỗi chuyến đi là một cuộc đấu trí căng thẳng, quyết liệt với kẻ thù, với thiên nhiên, với mọi khó khăn, thử thách; ra đi là xác định cảm tử.
 |
Đại tá Khưu Ngọc Bảy: "Không có gì vinh quang hơn, vẻ vang hơn được làm người lính của con đường huyền thoại". |
Có những chuyến đi, bị địch bao vây bốn phía, khi thấy không thể thoát khỏi sự truy lùng của địch, để giữ bí mật cho tuyến đường, họ đã biến con tàu thành một khối thuốc nổ khổng lồ lao vào tàu địch. Sự trung thành với cách mạng, sự hy sinh vô cùng anh dũng của cán bộ, chiến sĩ Hải quân trong suốt thời gian thực hiện nhiệm vụ vận chuyển chi viện cho chiến trường, mỗi khi nhắc tới họ, chúng ta không thể không quên những tấm gương sáng ngời như: Nguyễn Phan Vinh, Nguyễn Văn Hiệu, Hồ Đức Thắng, Đặng Văn Thanh, Bông Văn Dĩa và biết bao những người con ưu tú đã anh dũng hy sinh cùng con tàu mãi mãi nằm lại với biển khơi. Chia sẻ với chúng tôi, Đại tá Khưu Ngọc Bảy, nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 962 chỉ nói rằng: “Không có gì vinh quang hơn, vẻ vang hơn được làm người lính của con đường huyền thoại, và lòng ta sẽ thanh thản biết bao nhiêu khi nghĩ rằng những huyền thoại đó đều mang dấu ấn của đồng đội và nhân dân”.
Một trong những nhân tố quyết định làm nên những chiến công hiển hách, những kỳ tích trên tuyến đường biển huyền thoại này là những người lính Bộ đội Cụ Hồ tuổi đời còn rất trẻ của Lữ đoàn 125 Hải quân (tiền thân là Đoàn 759). Họ chính là những đại diện ưu tú cho lớp thế hệ thanh niên “Ba sẵn sàng”, “Năm xung phong” trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp thống nhất đất nước, vì độc lập tự do của dân tộc. Tinh thần đó được nêu bật trong tham luận của Ban tuyên giáo Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Lịch sử của Lữ đoàn 125 Hải quân ghi rõ: Ngày ấy, mỗi lần tiễn đưa tàu xuất phát là mỗi lần thử thách tình cảm và thần kinh của cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị. Vì để giữ bí mật tuyệt đối không để kẻ địch phát hiện ra tuyến vận tải đặc biệt này, mỗi tàu đều được cài sẵn những khối lớn thuốc nổ ở mũi, thân và đuôi tàu với các loại kíp nổ tức thì được khởi động bằng tay và bằng điện. Thủy thủ đoàn đều được đơn vị tổ chức “lễ truy điệu sống” trước khi khởi hành.
Người lính “Đoàn tàu không số” khi lên đường thực hiện nhiệm vụ đều nguyện “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, với một niềm tin dù “Sóng xóa đi dấu vết, biển vẫn còn lối mòn”. Khi hy sinh, thân xác bọc vào “quan tài” nilon, gửi vào lòng biển, mong rằng sóng gió, thủy triều đưa về với đất liền, đồng đội. Đó là chặng đường vượt biển cuối cùng của hàng trăm cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn 125. Dù biết nhiệm vụ được giao vô cùng gian khổ và nguy hiểm, có thể hy sinh bất cứ lúc nào, nhưng những chiến sĩ “Đoàn tàu không số” khi đó, phần lớn ở độ tuổi đôi mươi, luôn lấy làm vinh dự, tự hào khi được đứng trong đội ngũ của đơn vị, sẵn sàng xung phong ra trận.
 |
Đại tá Trần Phong, nguyên Quyền Đoàn trưởng Đoàn 125 Hải quân, Phó Cục trưởng Cục Hậu cần Quân chủng Hải quân tại hội thảo. |
Tham luận của Đại tá Trần Phong, nguyên Quyền Đoàn trưởng Đoàn 125 Hải quân, Phó Cục trưởng Cục Hậu cần Quân chủng Hải quân tại hội thảo giới thiệu với người nghe về công tác bảo đảm cơ động lực lượng, phục vụ giải phóng biển, đảo phía Nam Tổ quốc mùa Xuân năm 1975 của Đoàn 125, góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất nước nhà. Trung tá Hồ Đắc Thạnh, nguyên Thuyền trưởng Tàu 41, nguyên Phó Tham mưu trưởng vùng 3 Hải quân lại chia sẻ với hội thảo về một số chuyến đi của đoàn tàu không số chi viện chiến trường khu 5 trong các năm 1961 đến 1968. Qua các câu chuyện ông kể, người nghe thấy được những khó khăn, vất vả, gian nan, những tình huống căng thẳng, nguy hiểm và xử trí khôn khéo của cán bộ, chiến sĩ đoàn tàu không số mỗi khi gặp kẻ thù. Đặc biệt là giai đoạn sau “Sự kiện Vũng Rô” năm 1965, công tác vận tải bằng đường biển của hải quân phải trải qua một thời kỳ ác liệt đầy vất vả gian truân. Ta đã tổ chức 28 chuyến đi, 7 chuyến chở được 410 tấn vũ khí cho chiến trường, 7 chuyến xảy ra chiến đấu, những chuyến còn lại đều gặp địch phải quay về. Tuy nhiên, đây cũng chính là giai đoạn hào hùng, thể hiện ý chí kiên cường, dũng cảm của cán bộ chiến sĩ, chỉ huy và cơ quan - những người trực tiếp hoặc gián tiếp phục vụ công tác vận chuyển bằng đường biển chi viện chiến trường miền Nam. Chiến công và sự hy sinh thầm lặng của họ đã góp phần làm nên trang sử "huyền thoại" về Đường Hồ Chí Minh trên biển…
 |
Trung tá, Tiến sĩ Trương Mai Hương-Viện Lịch sử quân sự Việt Nam. |
Đặc biệt, tham luận của Trung tá, Tiến sĩ Trương Mai Hương-Viện Lịch sử quân sự Việt Nam trình bày một số ghi nhận và đánh giá của đối phương về Đường Hồ Chí Minh trên biển trên cơ sở những nguồn tư liệu được khai thác từ các trung tâm lưu trữ và sách báo trong và ngoài nước, trong đó có cả các tướng lĩnh, học giả “một thời đứng phía bên kia chiến tuyến”. Trong cuốn sách: “Một số quan điểm chiến lược để bảo vệ duyên hải Việt Nam Cộng hòa”, phó Đô đốc hải quân Việt Nam cộng hòa Nguyễn Hữu Chí viết: “…Trên thực tế, đối phương sử dụng biển khơi một cách thành thạo, mà việc di hành vào điểm đến càng tỏ ra đặc sắc hơn, làm kinh ngạc không ít chuyên viên đi biển…Trên phương diện quân sự, Bắc Việt đã biết khai thác biển khơi một cách thực tiễn hơn ta (Mỹ- ngụy)…giá trị của Hải quân Bắc Việt đã nói lên trước dư luận quốc tế” và “Nhà nước Bắc Việt nếu sử dụng tàu tiếp vận theo đường lối đó, xét rằng không những có phần tin tưởng ở cấp cán bộ chuyên nghiệp của họ, mà điều họ tin tưởng mạnh mẽ hơn, chính là tỷ lệ nguy hiểm chấp nhận được thấp hơn tỷ lệ thành công thâm nhập. Có thế họ mới duy trì kế hoạch đưa súng đạn vào bằng đường biển…”.
Sau vụ Vũng Rô (còn gọi là Sự kiện Vũng Rô năm 1965), tuyến chi viện chiến lược trên biển, với bao kỳ công đã không còn giữ được bí mật nữa. Kẻ địch đã nắm được chính xác ý đồ, phương thức, phương tiện vận chuyển của ta. Trên tờ Naval Institute Press, Đại tá Mỹ R. Schrosbay nhận định: “Vụ Vũng Rô khẳng định điều đã ngờ trong một thời gian dài nhưng chưa có bằng chứng. Số lượng chiến cụ lớn bị phát hiện chỉ ra rằng nhiều lô hàng lớn hơn đã được chở đến bằng tàu trước đó. Sự xuất hiện đồng thời loại vũ khí mới cỡ 7,62mm của địch ở những vùng ven biển khác nói lên một điều chắc chắn là địch còn sử dụng các vị trí khác nữa để nhận hàng chuyển bằng đường biển”.
Có thể khẳng định, con đường Hồ Chí Minh trên biển của ta đã được đối phương dày công tìm kiếm, hòng hủy diệt nhưng chúng không thể thắng nổi ta, con đường vẫn vươn ra biển, mang theo những con tàu chở đầy vũ khí trang bị cung cấp cho chiến trường miền Nam đánh to, thắng lớn.
Có thể nói, gần 20 tham luận được trình bày tại hội thảo đã khẳng định và làm sáng tỏ sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt và tài tình của Ban chấp hành Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng-nhân tố quyết định sự hình thành và phát triển thắng lợi của Đường Hồ Chí Minh trên biển; vai trò của công tác Đảng, công tác chính trị và các mặt công tác khác bảo đảm cho sự thành công của con đường vận tải chiến lược trên biển; những cuộc đấu trí, đấu lực quyết liệt của các lực lượng tham gia vận tải và bảo đảm trên tuyến đường; âm mưu, thủ đoạn cũng như thất bại của kẻ thù nhằm tiêu diệt tuyến vận tải chiến lược quân sự trên biển này; sự độc đáo của nghệ thuật quân sự Việt Nam nói chung, nghệ thuật quân sự hải quân nói riêng trong cuộc chiến đấu chống chiến tranh ngăn chặn của đế quốc Mỹ và tay sai; tinh thần chiến đấu, hi sinh cao cả của quân và dân ta, đặc biệt là của bộ đội Hải quân và nhân dân các tỉnh nơi tuyến đường đi qua trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước…
 |
Trung tướng Nguyễn Thành Cung chụp ảnh cùng các cựu chiến binh đoàn tàu không số. |
Phát biểu bế mạc hội thảo, Trung tướng Nguyễn Thành Cung một lần nữa khẳng định: “Đường Hồ Chí Minh trên biển là một thành công kiệt xuất, thể hiện tầm nhìn, bản lĩnh và tài thao lược của Đảng, của toàn quân và toàn dân ta trong thời đại Hồ Chí Minh. Đây là tuyến vận tải chiến lược, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chi viện sức người, sức của cho các chiến trường đồng thời cũng là một chiến trường ác liệt, thể hiện quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ của lực lượng Hải quân, của quân và dân các tỉnh nơi tuyến đường đi qua; đây là sự kế thừa và phát triển lên tầm cao mới nghệ thuật quân sự đặc sắc của Việt Nam”.
Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã khẳng định về đường Hồ Chí Minh trên biển như sau: “Năm tháng sẽ trôi qua, những chiến công anh hùng và sự hy sinh cao cả của các lực lượng mở đường vận tải chiến lược mang tên Bác Hồ kính yêu trên biển Đông; của những con tàu không số; của quân và dân các bến bãi làm nhiệm vụ chi viện cho cách mạng miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại sẽ mãi mãi đi vào lịch sử đấu tranh kiên cường của dân tộc ta… Tổ quốc và nhân dân sẽ đời đời ghi nhớ công lao của những người đã làm nên kỳ tích Đường Hồ Chí Minh trên biển…”.
Phúc Thắng (thực hiện)