Để đáp ứng yêu cầu cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, ngày 21-6-1966, Đại tướng Võ Nguyên Giáp ký Quyết định thành lập Bộ tư lệnh Phòng không Hà Bắc (đơn vị tiền thân của Sư đoàn Phòng không 365) thuộc Quân chủng PK-KQ. Lễ thành lập đơn vị được tổ chức tại thôn Yên Vinh, xã Yên Mỹ, huyện Lạng Giang, tỉnh Hà Bắc (nay là tỉnh Bắc Giang). Nhiệm vụ của Bộ tư lệnh Phòng không Hà Bắc là lãnh đạo, chỉ huy và tổ chức chiến đấu toàn bộ các đơn vị phòng không ở khu vực Đáp Cầu, Phủ Lạng Thương và sân bay Kép.

Ngay sau khi thành lập, đơn vị đã nhanh chóng kiện toàn biên chế tổ chức, tập trung huấn luyện, chỉ sau hơn một tháng đã bước vào cuộc chiến đấu đối mặt với không quân Mỹ. Vào hồi 9 giờ 10 phút ngày 7-8-1966, Bộ tư lệnh Phòng không Hà Bắc chỉ huy tập trung tác chiến hiệp đồng giữa các lực lượng tên lửa và pháo phòng không bảo vệ cầu Phủ Lạng Thương và sân bay Kép, bắn rơi 3 máy bay F4 của Mỹ, mở đầu truyền thống ra quân đánh thắng trận đầu của đơn vị. Ngày 16-3-1967, theo quyết định của Bộ Tổng tham mưu, Bộ tư lệnh Phòng không Hà Bắc được đổi tên thành Sư đoàn Phòng không 365.

leftcenterrightdel
 Bộ đội Tiểu đoàn 123, Trung đoàn 248, Sư đoàn Phòng không 365 bảo dưỡng khí tài tên lửa, tháng 3-2021. Ảnh: QUANG ĐẠO

Những tháng cuối năm 1967, đế quốc Mỹ mở rộng leo thang đánh phá, đưa cuộc chiến tranh phá hoại lên đến đỉnh điểm của sự khốc liệt. Trên khu vực đường 1 Bắc, trong ngày 13 và 14-10-1967, không quân Mỹ liên tục đánh vào sân bay Kép và các mục tiêu giao thông. Trong đó, cầu Đáp Cầu là một mục tiêu trọng điểm đánh phá của địch. Tiểu đoàn Pháo phòng không 18 của sư đoàn được giao nhiệm vụ bảo vệ cầu Đáp Cầu. Lúc 10 giờ 36 phút ngày 17-10-1967, trên bảng tiêu đồ 9x9 của sở chỉ huy tiểu đoàn xuất hiện những tốp mục tiêu ở hướng Tây Bắc và Đông Nam, cự ly từ 60km đến 80km. Căn cứ vào đường bay của các tốp mục tiêu, tiểu đoàn nhanh chóng chuyển vào cấp 1, toàn phân đội đã anh dũng chiến đấu với không quân Mỹ, trong 3 phút, bằng 7 loạt đạn pháo phòng không 37mm, tiểu đoàn đã bắn rơi 5 máy bay F.105-D, có 4 chiếc rơi tại chỗ, các trận địa và cầu Đáp Cầu được bảo vệ an toàn, đây là một trong những trận đánh xuất sắc nhất của lịch sử pháo phòng không Việt Nam và thế giới.

Kể từ khi thành lập đến Đại thắng mùa Xuân 1975, đất nước thống nhất, Sư đoàn Phòng không 365 đã tham gia chiến đấu hơn 1.200 trận, bắn rơi 464 máy bay Mỹ, bao gồm 18 kiểu loại, trong đó có 12 chiếc B52, có nhiều trận đánh xuất sắc, đạt hiệu suất chiến đấu cao, bẻ gãy các đợt tập kích quy mô lớn của địch. Với những chiến công xuất sắc trong chiến đấu, những thành tích rực rỡ trong xây dựng và phát triển, sư đoàn và 15 tập thể, 7 cán bộ, chiến sĩ thuộc sư đoàn được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Trong những năm đầu thực hiện công cuộc đổi mới đất nước và đến ngày nay, Sư đoàn Phòng không 365 luôn tích cực, chủ động khắc phục khó khăn, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, tập trung xây dựng Đảng bộ sư đoàn vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, gắn xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Đảng ủy, chỉ huy sư đoàn lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng chiến đấu, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, quản lý vùng trời, tham gia phòng, chống có hiệu quả chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch. Tập trung huấn luyện nâng cao trình độ của các kíp chiến đấu; chú trọng huấn luyện đội ngũ lái xe và huấn luyện đội ngũ chiến thuật đáp ứng yêu cầu của sư đoàn phòng không cơ động.

Tự hào với những chiến công oanh liệt trong quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, thế hệ cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn Phòng không 365 hôm nay nguyện ra sức một lòng, đoàn kết, phấn đấu xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, các tổ chức đảng trong sạch vững mạnh tiêu biểu, xứng đáng với truyền thống “Trung thành vô hạn, đoàn kết hiệp đồng, chủ động sáng tạo, cơ động chiến đấu, chốt trụ kiên cường, đánh thắng địch trong mọi tình huống” mà các thế hệ cha, anh đã xây đắp nên, xứng đáng với danh hiệu cao quý đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân.

Đại tá VŨ XUÂN YÊN, Chính ủy Sư đoàn Phòng không 365