Cuốn nhật ký nhỏ, ngoài bìa ghi dòng chữ: Nhật ký chống Mỹ, tập 2. Trang đầu tiên viết ngày 12-3-1968, trang cuối cùng viết ngày 10-6-1968. Bên trong cuốn sổ viết bằng mực xanh tím, ghi lại những trận đánh địch của Tiểu đoàn 3 ở Tà Cơn, Khe Sanh. Chủ nhân của cuốn nhật ký là Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 9, Sư đoàn 304.
Trong cuộc đọ sức quyết liệt với quân Mỹ tại Tà Cơn, phải đối mặt với những khó khăn và mất mát hy sinh, nhưng đồng chí Nguyễn Đức Huy vẫn đều đặn ghi lại diễn biến những trận đánh của tiểu đoàn và những suy nghĩ của mình trong những ngày chỉ huy đơn vị vây lấn, khép chặt vòng vây địch ở Tà Cơn. Cuốn nhật ký nhỏ, mỏng chỉ vừa để trên túi áo ngực, đã giúp cho chúng ta hiểu sâu sắc hơn về những ngày tháng chiến đấu quyết liệt của bộ đội ta ở Tà Cơn.
Trong nhật ký, đồng chí Nguyễn Đức Huy đã viết diễn biến nhiều trận đánh giằng co ác liệt giữa ta và địch. Trong đó có câu chuyện "Gặp bọn kỵ binh bay con cưng của tổng Giôn".
Không chỉ ghi lại diễn biến các trận đánh, trong lúc im tiếng súng, đồng chí còn ghi lại cảm xúc của mình khi nhớ về gia đình, nhớ về đứa con trai vừa tròn 5 tuổi. Trong sâu lắng của tâm hồn, người chiến sĩ vẫn nhớ quê hương, gia đình da diết, nhớ về ngày Tết cổ truyền của dân tộc, nhớ về hơi ấm của bếp lửa chiều đông. Nhưng trong gian khổ, ác liệt, người lính vẫn lạc quan yêu đời, đồng chí Nguyễn Đức Huy đã thể hiện cảm xúc của mình về chiến thắng Khe Sanh qua những vần thơ sáng tác tại trận địa. Chúng tôi xin được trích một số bài thơ, viết trong cuốn nhật ký này.
Bài thơ "Khe Sanh" viết ngày 22-4-1968:
Khe Sanh biêng biếc nước non thiêng
Núi thẳm, rừng trùng địch thất điên.
Lính thủy lên rừng ôi mắc cạn!
Ngựa bay! gẫy cánh thật thảm thương.
Nhắn nhủ tổng Giôn đừng liều mạng.
Kẻo rồi quân tướng nát tan xương.
Hai câu thơ đồng chí Nguyễn Đức Huy viết về trận đánh xe cơ giới ngày 9-6-1968. Trận đánh diễn ra hơn 10 phút, đơn vị đã diệt hơn 70 tên địch, bắn cháy 2 xe tăng, phá hủy 5 xe ô tô, thu nhiều vũ khí. Đặc biệt những chiến sĩ của Tiểu đoàn 3 tham gia trận đánh này phải nhịn đói vì thiếu lương thực, phải ăn cháo báng cầm hơi, vậy mà vẫn giữ vững quyết tâm chiến đấu. Sau trận đánh thắng lợi, một số đồng chí mệt quá bị hy sinh khi vượt sông, một số không đi được, anh em phải thay nhau cáng. Hai câu thơ thôi đã nói lên những khó khăn gian khổ, những hy sinh mất mát của người lính tại chiến trường, nhưng trước ý chí và quyết tâm của họ, khó khăn phải chùn bước.
"Dù ăn cháo báng vẫn đánh xe
Quyết tâm diệt địch chẳng nề khó khăn...”
Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy (Nguyễn Đăng Nhược), sinh năm 1931, quê xã Ông Đình, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Đồng chí tham gia cách mạng năm 1945, nhập ngũ năm 1948, được kết nạp vào Đảng năm 1949, được phong quân hàm Thiếu tướng năm 1988.
TRẦN THANH HẰNG