QĐND - Từ 1968 đến 1973, Sư đoàn 312 gần như thường xuyên có mặt ở chiến trường Lào, sau đấy là chiến trường Quảng Trị. Ngày đó, tôi làm bản tin "Chiến thắng" của Sư đoàn, nên thường xuyên được Chủ nhiệm Chính trị Nguyễn Xuyên (sau là Thiếu tướng, Chủ nhiệm Chính trị - Học viện Quốc phòng) giao nhiệm vụ đón và đưa các nhà báo quân đội đi thâm nhập thực tế...

Tôi nhớ Đông Xuân 1971-1972, Chiến dịch Cánh Đồng Chum - Xiêng Khoảng vừa mở màn, đã thấy điện từ Bộ báo xuống: "Sẽ có nhiều phóng viên quân đội tới mặt trận...". Mà đúng vậy, hôm trước, tôi vừa đưa nhà báo Hoàng Hồng Đương - tức Tư Đương - Phóng viên Phòng biên tập (BT) Quân sự (nay là Phòng biên tập Quốc phòng-An ninh), Báo Quân đội nhân dân (QĐND) - xuống "nằm" với hướng tấn công chủ yếu của sư đoàn, thì hôm sau, Chủ nhiệm Nguyễn Xuyên đã gọi tôi về để đón đưa tiếp. Thế nhưng Đoàn của Báo QĐND, do nhà báo Tô Ân - Trưởng phòng BT Quân sự làm Trưởng đoàn, mới đến cửa ngõ mặt trận đã "dính" bom, anh Tô Ân và anh Trần Tuấn hy sinh, xe phải quay lại, chỉ còn đoàn quay phim, chụp ảnh của anh Hà Tài, Lê Đức Tiến (ở Xưởng phim Quân đội) và anh Lương Nghĩa Dũng (ở Phòng Thông tấn Quân sự, Cục Tuyên huấn) đi lọt. Thế là tôi đưa các anh xuống với anh Tư Đương và các anh đề nghị tôi xin với sư đoàn cho tới ngay trận địa chốt trên cao điểm 1316 - chốt bàn đạp của chiến dịch!

- Khiếp, nhà báo gì mà "xông" hơn cả lính!

Nghe tôi thốt như vậy, anh Tư Đương vặn lại:

- Thế tớ không là lính thì là gì? Lính cấp tá hẳn hoi nhé! Chỉ khác là lính làm báo, lính phóng viên, mà là phóng viên quân sự nhé! Mà đã là lính, thì làm gì cũng phải cho ra trò chứ!...

Tôi im lặng... Lúc ấy tôi chưa tin các anh "gan" đến thế. Song càng đi với các anh, tôi càng vỡ ra rằng: Lòng say mê nghề nghiệp của các anh đã lớn hơn tất cả. Tôi đã được chứng kiến điều này...

Tổ phóng viên quân sự - Báo Quân đội nhân dân tại Mặt trận Bắc Quảng Trị (từ trái sang phải: Nguyễn Đức Toại, Nguyễn Ngọc Nhu, Lê Đình Dư. Hai đồng chí Nguyễn Ngọc Nhu và Lê Đình Dư đã hy sinh trong trận đánh tại Lâm Xuân Đông (bờ Nam sông Bến Hải - năm 1968). Ảnh tư liệu

Tại hầm chỉ huy của Trung đoàn 165 ở ngay chân chốt, anh Tư Đương, anh Hà Tài - thay mặt đoàn nhà báo, trình giấy giới thiệu. Trung đoàn trưởng Nguyễn Chuông ngạc nhiên, cứ lật đi lật lại mãi tờ giấy dưới ánh đèn đốt bằng mỡ cừu, ngần ngại:

- Các anh định... định lên tận chốt thật à?

- Vâng, nơi đó đối mặt với địch, lại ở trên cao, mới tiện cho quay phim, chụp ảnh chứ!

- Đúng vậy rồi, song đối mặt với địch, cũng có nghĩa đối mặt với bom đạn... Ngày hôm nay, chúng huy động hơn hai tiểu đoàn đánh lên chốt, và đánh tới 12 lần cơ đấy!... Không lên được đâu, nguy hiểm lắm!...

Thấy Trung đoàn trưởng có vẻ "khó tính", anh Tư Đương và các anh Dũng, Tiến cùng "tán":

- Bộ đội lên chốt chiến đấu hàng tháng còn được, đằng này chúng tôi chỉ lên quay phim, chụp ảnh một, hai ngày... Trung đoàn trưởng phải giúp đỡ chúng tôi.

Biết là khó ngăn cản, Trung đoàn trưởng Nguyễn Chuông cười gượng gạo:

- Đâu phải mình "khó tính", mà là "khó xử" trước khách quý đó. Chịu thua các nhà báo vậy!...

Ngày hôm sau, địch ném bom, cho quân đánh lên chốt 15 lần. Điện thoại không liên lạc được, Trung đoàn trưởng Nguyễn Chuông như đứng ngồi trên đống lửa... Nhưng anh lo xa thôi: Đêm xuống, đoàn nhà báo đã về với anh an toàn...

Chưa hết, đi với các anh, tôi còn được thấy, được nghe nhiều chuyện toát lên tinh thần "sinh nghệ tử nghệ" của đoàn phóng viên quân đội này nữa. Chuyện diễn ra sau ngày lên chốt 1316 một tuần. Tại Sở chỉ huy của Trung đoàn 141, anh Tư Đương và anh Lương Nghĩa Dũng quay điện thoại về Bộ tư lệnh Sư đoàn 312:

- Báo cáo! Chúng tôi là đoàn phóng viên quân đội đây ạ!...

Một tiếng cười nở bung trong ống nghe, tiếp đó là tiếng của Chủ nhiệm Chính trị sư đoàn Nguyễn Xuyên:

- Mình không ngờ đấy! Tuần trước, thấy điện của các "ông" gọi về từ chân chốt chiến dịch; đầu tuần này, nghe tin các "ông" xuất kích cùng Trung đoàn 165 tiến công địch trên cao điểm Phu Tâng; đêm nay, các "ông" đã lại có mặt ở Sở chỉ huy Trung đoàn 141 rồi. Này, nghe kể các "ông" vừa bị địch vây ở chân Phu Tôn hả?

Anh Tư Đương và anh Lương Nghĩa Dũng bấm nhau cười, đúng là hôm ấy, các anh có gặp địch thật. Chả là vội xuống với Tiểu đoàn 2 cho kịp giờ xuất kích, đoàn không qua "trình diện" chỉ huy Trung đoàn 141. Chưa thấy có lệnh của trên, vả lại, cũng lo các nhà báo gặp nguy hiểm, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 2 kiên quyết không cho đi, chỉ thỏa thuận là: Đơn vị làm chủ trận địa, sẽ đón các anh lên. "Thế thì còn nói gì nữa, không cho đi cùng, thì "bí mật" theo sau vậy!". Các anh nghĩ và đã làm thế, do vậy mà cả đoàn đã lạc vào một thung lũng lầy bùn, giáp một vị trí địch. Bọn chúng hò hét, bắn xuống như vãi đạn. Nghe tiếng súng nổ, Tiểu đoàn 2 cử một tốp chiến sĩ trở lại "cứu", rồi "đành" đón các anh đi theo...

Thấy có tiếng cười lục khục bên ống nghe, Chủ nhiệm Chính trị Nguyễn Xuân giục:

- Sao cười mãi thế? Nào, gọi điện cho mình có việc gì?

Anh Tư Đương đập vai anh Dũng, ý giục nói nhanh:

- Báo cáo anh, bọn địch ở Phu Tôn vẫn ngoan cố lắm! Chúng tôi muốn vào tuyến vây ép với bộ đội, song đơn vị không cho... Đề nghị anh can thiệp...

Tiếng cười của Chủ nhiệm lại nở bung trong ống nói:

- Hà hà hà... Đúng là các nhà báo chiến sĩ!...

Anh Tư Đương chộp lấy ống nghe nói thêm:

- Vâng, chúng tôi là phóng viên Quân sự của Báo QĐND mà! Nhờ các anh chiếu cố cho!...

Sau mấy ngày đêm cùng bộ đội vây ép Phu Tôn, các anh rời mặt trận. Những hình ảnh các anh quay được, ghi được còn nằm trong máy, trong sổ tay, song những bước chân xông xáo, dũng cảm của các anh đã cổ vũ tinh thần chiến đấu, chiến thắng cho cán bộ, chiến sĩ chúng tôi rất nhiều. Sức mạnh ấy càng nhân lên khi Sư đoàn 312 giải phóng xong Cánh Đồng Chum - Xiêng Khoảng, tiến quân về mặt trận Quảng Trị, thì nghe tin đoàn quay phim, chụp ảnh của quân đội (trừ anh Tư Đương đã về tới Hà Nội, đang cho đăng bài ký dài kỳ "Cơn lốc Cánh Đồng Chum) cũng đang có mặt ở Quảng Trị, và nhà báo - nghệ sĩ - chiến sĩ Lương Nghĩa Dũng vừa hy sinh khi đứng trên chiếc xe tăng của quân ta, dũng mãnh xung phong tiêu diệt địch trong Thành cổ... Thương nhớ anh Dũng, tôi càng thấm thía lời giảng giải của anh Tư Đương:

- Mình phải nhấn mạnh đoàn chúng mình là những phóng viên quân sự, vì quân đội còn có phóng viên quốc tế, phóng viên kinh tế, phóng viên văn hóa v.v.. Mà đi chiến trường thế này, phải gọi đến các phóng viên quân sự đầu tiên đã. Cậu biết không, Xuân Mậu Thân 1968, Phạm Phú Bằng bị thương, ở vùng ven Sài Gòn; Lê Đình Dư và Nguyễn Ngọc Nhu hy sinh ở Quảng Trị; Tô Ân, Trần Tuấn cũng ngã xuống khi đang đến với sư đoàn ta; và trong lúc mình đang ở đây với cậu, thì Lục Văn Thao đang ở Trường Sơn, Nguyễn Trần Thiết đang ở Nam Bộ... Toàn là phóng viên Phòng BT Quân sự, Báo QĐND đấy!...

Tôi thấm thía điều này và tự hào thật sự khi cuối năm 1974 tôi được điều về Phòng biên tập Quân sự của Báo QĐND, còn đang chân ướt chân ráo, đã được lệnh vào ngay Mặt trận Tây Nguyên để kịp tham dự trận Buôn Ma Thuột - trận mở đầu cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975!...

Nguyễn Phúc Ấm