QĐND - Tỉnh Quảng Bình án ngữ cửa Vịnh Bắc Bộ, là huyết mạch đầu mối giao thông của tuyến đường Trường Sơn và nhiều chân hàng, trọng điểm giao thông, cơ sở kinh tế và căn cứ Hải quân quan trọng. Đây cũng là hướng mà Bộ tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân dự kiến là mục tiêu tập trung đánh phá của Không quân Mỹ. Chấp hành chỉ đạo của Trung ương Đảng, Tỉnh ủy Quảng Bình phối hợp chặt chẽ với Bộ tư lệnh Hải quân, Phòng không-Không quân, Quân khu 4, để lãnh đạo các lực lượng xây dựng thế trận phòng không nhân dân vững mạnh, rộng khắp, phối hợp với các địa phương, chủ động, kiên quyết đánh bại âm mưu bất ngờ tập kích vào lực lượng tàu chiến, quân cảng, kho tàng của Hải quân ta của đế quốc Mỹ, hòng cứu vãn chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” trước nguy cơ bị phá sản hoàn toàn.

Tỉnh ủy Quảng Bình chủ động lãnh đạo tổ chức xây dựng lực lượng và thế trận phòng không nhiều tầng, nhiều lớp, bảo đảm đánh địch ở nhiều hướng; chỉ đạo các đơn vị nghiên cứu kỹ và phán đoán chính xác quy luật đường bay tiến công của địch để xây dựng các phương án chiến đấu. Bằng các nguồn tin, cơ quan tham mưu quân sự kết luận: Máy bay địch sẽ bay thấp, chia làm nhiều tốp, bất ngờ vượt qua các đảo ven bờ, cửa sông, cồn cát đánh phá căn cứ Hải quân và các mục tiêu ở phía trong… Nắm được địch, ta tương kế, tựu kế tổ chức lực lượng và thế trận phòng không liên hoàn, có chiều sâu với nòng cốt là tàu chiến của Phân đội 6, Phân đội 7 (Đoàn 135, Bộ tư lệnh Hải quân) phối hợp với các đơn vị bộ đội và trận địa pháo cao xạ, súng máy của dân quân tự vệ trên hai bờ sông Gianh, phục kích nhiều vòng. Vòng ngoài ở khu vực đảo Hòn La, Hòn Gió (đảo Chim), Hòn Nồm, Hòn Cỏ, cách bờ từ 3km đến 5km do các tàu chiến đấu của Hải quân triển khai. Vòng trong do các đồn công an vũ trang, bộ đội, dân quân bố trí trận địa trên các điểm cao, kéo dài vào sâu trong nội địa. Chính giữa cửa Gianh, cửa Ròn là trận địa bằng súng bộ binh trên thuyền của dân quân, ngư dân. Các đơn vị, trận địa duy trì trực ban chiến đấu nghiêm ngặt, sẵn sàng đón đánh địch, tập trung bảo vệ căn cứ Hải quân…

Lực lượng Công an vũ trang tỉnh Quảng Bình phục kích bắn máy bay địch ngày 5-8-1964. Ảnh tư liệu (chụp lại tại Bảo tàng Hải quân).

Vào lúc 14 giờ 15 phút ngày 5-8-1964, hàng chục tốp máy bay địch bay rất thấp, đội hình từng tốp hai chiếc, bất ngờ vượt qua đảo Hòn Nồm, Hòn Cỏ, cửa Gianh, lao vào bắn phá khu căn cứ Hải quân. Được chuẩn bị trước về mọi mặt, báo động sớm, hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ, các tàu 181, 183, thuộc Phân đội 7 đã nhanh chóng cơ động, nổ súng kịp thời từ đợt công kích đầu tiên của máy bay Mỹ. Tiếp đó, các tàu 173, 175, 177 và các trận địa súng máy cao xạ của dân quân xã Quảng Phúc, Quảng Thọ, Quảng Thuận, tự vệ ngư trường sông Gianh, Đồn công an vũ trang cảng Gianh đều nổ súng đánh trả. Vấp phải màn đạn dày đặc, có chiều sâu, bất ngờ của ta, máy bay địch buộc phải ném bom đánh phá bừa bãi và vọt lên cao. Hướng cửa Ròn, dân quân xã Cảnh Dương phối hợp với Đồn công an vũ trang cửa Ròn, tàu nghiên cứu Hải quân 527 đánh trả nhiều đợt tiến công của địch, bảo vệ tàu an toàn.

TRẦN VĂN TOẢN