Phạm Minh Hoàng bị áp giải ra khỏi nơi làm việc. Ảnh: H.Loan

Ngay sau khi nhận được thông tin về những dấu hiệu vi phạm pháp luật trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại Chi nhánh Ngân hàng Công thương (NHCT) Hải Phòng, gây thiệt hại hơn 85 tỷ đồng, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an, đã vào cuộc. Trên cơ sở những tài liệu, chứng cứ thu thập được Cơ quan CSĐT đã ra lệnh bắt khẩn cấp Nguyễn Thị Quỳnh Vân, Phó trưởng phòng Tài trợ Thương mại NHCT Hải phòng. Đồng thời Cơ quan Điều tra cũng ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội cố ý làm trái các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng và khởi tố bị can, ra lệnh tạm giam 4 tháng với Vân. Quyết định trên đã được Viện KSND Tối cao phê chuẩn. Sau đó, CQĐT tiếp tục có quyết định bổ sung quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ xảy ra tại chi nhánh NHCT Hải Phòng và Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội.

Cho đến nay, Cơ quan CSĐT đã khởi tố 9 bị can là cán bộ, nhân viên thuộc hai ngân hàng này. Tại NHCT chi nhánh Hải Phòng khởi tố 5 bị can. Tại Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội khởi tố 4 bị can. Cơ quan chức năng đã có đủ chứng cứ chứng minh một số cán bộ, nhân viên NHCT Hải Phòng và Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội có hành vi cố ý làm trái các quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam gây thiệt hại nghiêm trọng tài sản Nhà nước.

Hai ngân hàng nói trên đã không chấp hành đúng quy định tại khoản 4, điều 5, Quyết định 1452/QĐNHNN ngày 10-11-2004 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Về giao dịch hối đoái của các tổ chức tín dụng được phép hoạt động ngoại hối: "Tổ chức tín dụng được phép thực hiện các giao dịch hối đoái với tổ chức tín dụng được phép khác và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng theo quy chế tổ chức và hoạt động của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng". Theo quy định tại khoản 1, điều 11 Quy chế tổ chức và hoạt động của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng ban hành kèm theo quyết định 101/1999/QĐ-NHNN13 ngày 26-3-1999 quy định: "Chỉ những giao dịch viên đã được tổ chức tín dụng đăng ký trong đơn xin gia nhập thị trường mới được phép giao dịch. Trường hợp, tổ chức tín dụng thành viên thay đổi giao dịch viên phải báo cho Ngân hàng Nhà nước (qua Sở Giao dịch) biết bằng văn bản". Trên thực tế NHCT Hải Phòng không được NHCT Việt Nam ủy quyền bằng cách đăng ký danh sách, mẫu chữ ký của các giao dịch viên, cán bộ có thẩm quyền ký xác nhận các giao dịch ngoại hối, số hiệu hoặc mã số của các phương tiện và các cá nhân tham gia giao dịch ngoại hối. Các nhân viên giao dịch và ký xác nhận của Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội cũng không thực hiện đúng các quy định trên vì Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội có đăng ký tham gia thị trường liên ngân hàng nhưng không đăng ký thay đổi giao dịch viên là Nguyễn Hồng Long, Cao Thị Thúy Nga và người ký xác nhận là Phạm Minh Hoàng. Như vậy, theo quy chế thì cả Long, Nga và Hoàng cũng không được phép giao dịch và ký xác nhận giao dịch.

Ngân hàng Công thương Hải Phòng và Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội đã không thanh toán theo đúng giá trị đã ghi trên hợp đồng mà chỉ thanh toán chênh lệch lỗ, lãi 504 hợp đồng. Việc thanh toán này là trái với pháp luật Việt Nam và vi phạm quy định, quy chế hoạt động ngân hàng. Trước hết hai ngân hàng đã vi phạm khoản 3, Điều 13 Quy chế tổ chức và hoạt động của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng ban hành kèm theo Quyết định 101/1999 NHNNN 13: "Việc mua bán ngoại tệ giao ngay hoặc có kỳ hạn đều phải được thanh toán đầy đủ, đúng thời hạn cam kết...".

Việc làm của hai ngân hàng cũng là trái với Quyết định 479/2004/QĐ-NHNN ngày 29-4-2004 về việc ban hành hệ thống tài khoản kế toán các tổ chức tín dụng, quyết định này không quy định tài khoản kế toán cho các hoạt động thanh toán chỉ chuyển chênh lệch lỗ, lãi đối với hoạt động ngoại hối. Trong khi đó, Luật Kế toán quy định phải hạch toán đúng với các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Như vậy, đối với các hợp đồng chỉ thanh toán chuyển tiền lỗ, lãi sẽ không thể hạch toán đúng theo quy định của Luật Kế toán. Hợp đồng của hai ngân hàng nói trên là hợp đồng giao ngay nhưng không giao ngay, không thanh toán đúng ngày theo quy định của Nhà nước. Điều này trái với quy định tại khoản 1, Điều 13, Quy chế tổ chức và hoạt động của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng ban hành kèm theo Quyết định 101/1999/QĐ-NHNN và khoản 3, Điều 2 Quyết định 1452/QĐNHNN ngày 10-11-2004 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đó là: Hợp đồng giao ngay phải thanh toán sau hai ngày.

Qua các tài liệu mà CQĐT thu thập được cho thấy có 4 hợp đồng trị giá 33.721.000 USD hai ngân hàng đã ký kết nhưng không thực hiện việc thanh toán mà không có thỏa thuận nào khác. Điều này là trái với Điều 23, Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế năm 1999 "Nghĩa vụ trả tiền phải được thực hiện theo phương thức đã thỏa thuận". Mặt khác, trong các giao dịch của hai ngân hàng có 26 giao dịch có tỷ giá vượt quá biên độ. Trong tổng số 504 hợp đồng, có 83 hợp đồng mới chỉ có Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội ký, NHCT Hải Phòng chưa ký nhưng hai bên vẫn cứ chuyển tiền thanh toán cho nhau. Như vậy, hợp đồng là không có ý nghĩa trong giao dịch chuyển tiền. Việc làm này là trái với khoản 2, Điều 8, Quyết định 1452 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam... Theo thông lệ quốc tế, để thanh toán bù trừ các bên phải tham gia hệ thống thanh toán, phải có thỏa thuận khung và thỏa thuận cụ thể về thanh toán bù trừ, trong đó quy định: loại ngoại tệ được thanh toán, số lượng hợp đồng trong một lần thanh toán, thời điểm thanh toán... Nhưng trên thực tế giữa hai ngân hàng đã không có hợp đồng theo nguyên tắc và bất cứ thỏa thuận nào về việc này. Từ những tài liệu, chứng cứ thể hiện việc ký kết hợp đồng mua bán ngoại tệ giữa hai ngân hàng nói trên chỉ là hình thức, việc mua bán là không có thật, thực chất một số cán bộ, nhân viên của hai ngân hàng nói trên đã móc ngoặc với nhau để rút tiền của Ngân hàng Công thương Việt Nam.

Được biết, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã có công văn yêu cầu Ngân hàng ABN-AMRO Hà Nội nộp lại số tiền đã chiếm hưởng trong các giao dịch bất hợp pháp, nhưng Ngân hàng ABN-AMRO chẳng những không thực hiện mà còn có hành vi tung ra những thông tin sai sự thật gửi tới các ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam cho rằng: Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an Việt Nam "đã hình sự hóa vấn đề dân sự". Về vấn đề này, Cơ quan Cảnh sát điều tra khẳng định: Đây là vụ án hình sự và sẽ tiếp tục thu giữ khoản tiền nói trên theo đúng quy định của pháp luật Việt Nam. Có ý kiến cho rằng các cơ quan chức năng Việt Nam đã gây cản trở quá trình đầu tư của các doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam. Bộ Công an khẳng định vụ án đã được giải quyết theo đúng trình tự của Bộ Luật Tố tụng Hình sự nước Cộng hòa XHCN Việt Nam. Việt Nam là đất nước có chủ quyền, luôn tôn trọng và ưu đãi khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài. Hoạt động của Cơ quan Cảnh sát điều tra Việt Nam đều tuân thủ đúng pháp luật và không cản trở việc đầu tư của các doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam. Đến nay các bị can đều thừa nhận những hành vi sai phạm nêu trên trước cơ quan điều tra. Cơ quan Cảnh sát điều tra sẽ tiếp tục điều tra mở rộng vụ án.

Nhóm phóng viên và cộng tác viên Quốc phòng - An ninh