leftcenterrightdel
Đồng chí Nguyễn Chí Thanh (thứ hai, từ bên trái) trực tiếp chỉ đạo trận Núi Thành (Quảng Nam), tháng 5-1965. Ảnh tư liệu của Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam.

Thực hiện chỉ đạo của trên, Tỉnh đội Quảng Nam sử dụng Tiểu đoàn 70 (thiếu) phục kích đánh địch từ An Tân ra cầu ông Bộ và dùng Đại đội 2 thăm dò, chuẩn bị chiến trường. Ngày 17-5-1965, một đại đội thủy quân lục chiến Mỹ càn lên phía tây căn cứ Chu Lai nhằm nới rộng vành đai bảo vệ căn cứ. Chúng vừa càn đến cầu Xuôn đã bị du kích xã Kỳ Sanh (huyện Tam Kỳ) chặn đánh, diệt 4 tên. Đại đội Mỹ dừng lại chống đỡ và tiến lên chiếm Núi Thành, một trong những điểm cao khống chế phía tây căn cứ Chu Lai, thuộc xã Kỳ Liên, huyện Tam Kỳ (nay là thôn Tịch Tây, xã Tam Nghĩa, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam). Nhận thấy đây là cơ hội để thực hiện chỉ thị của Bộ tư lệnh Quân khu 5, Tỉnh đội Quảng Nam chọn Núi Thành làm mục tiêu tiến công và giao cho Đại đội 2, Tiểu đoàn 70, cùng một số đặc công thực hiện trận đánh.

Lực lượng Mỹ đóng tại Núi Thành là đại đội 2 thuộc tiểu đoàn 2, sư đoàn thủy quân lục chiến số 3, với quân số 140 người, được bố trí thành 3 cụm chốt liên hoàn trên hai mỏm đồi 49 và 50 của Núi Thành. Biên chế hỏa lực có cối 81mm, DKZ 75mm, đại liên M60. Trang bị cá nhân có tiểu liên M1 Garand, M79, lựu đạn M26. Hệ thống công sự trận địa dù là dã chiến nhưng được củng cố từ hàng rào vật cản tới hầm chỉ huy, hầm trú ẩn, giao thông hào, hố chiến đấu cá nhân và trận địa hỏa lực. Ngoài ra, địch còn có hệ thống hỏa lực chi viện mạnh của pháo binh ở Ao Vuông (huyện Thăng Bình), Kỳ Hà, Dốc Sỏi (huyện Núi Thành), trực thăng ở sân bay Chu Lai, bộ binh ở Dốc Sỏi sẵn sàng ứng cứu khi bị ta tiến công.

Lực lượng ta tiến công địch trong trận này là Đại đội 2, Tiểu đoàn 70 bộ đội địa phương tỉnh Quảng Nam, quân số 120 người, được tăng cường một phân đội đặc công của Đại đội Đặc công V16 (12 người). Về cơ bản, tỷ lệ binh lực giữa ta và địch gần tương đương, song quân Mỹ có lợi thế hơn, bởi đang ở tư thế phòng ngự trên điểm chốt, sẵn sàng đối phó với những cuộc tiến công dự kiến có quân số cao hơn nhiều so với mức quân số trên. Về vũ khí trang bị, ta cũng yếu thế hơn nhiều so với địch vì vào thời điểm này, trang bị của bộ đội chủ yếu là súng trường K44 và các loại lựu đạn chày, thủ pháo do quân giới địa phương tự chế tạo; khả năng thông tin liên lạc, chi viện mọi mặt đều rất hạn chế.

Ngày 24-5-1965, Tiểu đoàn 70 tổ chức lễ xuất quân cho Đại đội 2. Đồng chí Hoàng Minh Thắng, Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Chính trị viên Tỉnh đội đến dự, giao nhiệm vụ cho đơn vị và trao cho Đại đội 2 lá cờ mang dòng chữ "Quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược" để cắm lên Núi Thành.

0 giờ 30 phút ngày 26-5-1965, lệnh phát động tiến công quân địch ở đồi 49 bắt đầu bằng một quả thủ pháo, quân ta dùng bộc phá, thủ pháo, lựu đạn đánh chiếm từ vòng ngoài đến vòng trong. Bị đánh bất ngờ, quân địch ở mỏm đồi 49 chống cự yếu ớt. Trong khi ở hướng chủ yếu phát triển tiến công thuận lợi thì các mũi tiến công lên mỏm đồi 50 gặp khó khăn, do địch ngăn chặn quyết liệt và địa hình có độ dốc cao, song quân ta đã chiến đấu dũng cảm, dùng thủ pháo, lựu đạn, lưỡi lê đánh "giáp lá cà" với địch. Lực lượng ta ở hướng chủ yếu nhanh chóng đánh sang chi viện. Sau 20 phút chiến đấu, Đại đội 2 đã đánh chiếm và làm chủ hoàn toàn mỏm đồi 50. Ở đồi 49, quân ta đánh chiếm được hai tuyến công sự vòng ngoài thì bị đại liên của địch ngăn chặn, đội hình tiến công dừng lại. Ta dùng lực lượng dự bị mở mũi tiến công từ phía đông bắc đánh thẳng vào bên trong, chia cắt đội hình địch, tạo điều kiện thuận lợi cho đơn vị phát triển đánh chiếm và làm chủ trận địa, tiêu diệt đại đội thủy quân lục chiến Mỹ, loại khỏi vòng chiến đấu 140 tên, thu toàn bộ vũ khí, quân dụng và cắm lá cờ do Tỉnh ủy Quảng Nam trao lên Núi Thành.

Trận Núi Thành tuy quy mô không lớn nhưng là trận mở đầu thắng lợi khi Mỹ đưa quân trực tiếp vào chiến trường miền Nam và là trận đánh biểu thị ý chí quyết tâm của nhân dân Việt Nam chấp nhận cuộc đụng đầu lịch sử với đế quốc Mỹ. Trận Núi Thành cũng là trận một đại đội Mỹ bị tiêu diệt đầu tiên trong chiến tranh xâm lược Việt Nam, mở đầu cho quá trình phá chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ ở miền Nam Việt Nam.

Sau trận Núi Thành đã xuất hiện khẩu hiệu hành động "Tìm Mỹ mà đánh, gặp Mỹ là diệt". Trận Núi Thành củng cố lòng tin và nâng cao quyết tâm, tinh thần "dám đánh và quyết thắng Mỹ" trong toàn dân và LLVT cả nước, xua tan những ý nghĩ sợ Mỹ, gờm Mỹ trong một số cán bộ, chiến sĩ và nhân dân ta. Với chiến thắng mở đầu vẻ vang này, Đại đội 2 được Bộ chỉ huy Miền tặng lá cờ mang dòng chữ "Núi Thành oanh liệt, quyết chiến lập công".

Đại tá VŨ HỒNG KHANH