Thực hiện ý đồ trên, ngày 10-11-1951, quân Pháp mở cuộc hành binh "Hoa Tulip" đánh chiếm Chợ Bến. Ngày 14-11-1951, quân Pháp tiếp tục mở cuộc hành binh "Hoa Sen" đánh chiếm thị xã Hòa Bình (nay là thành phố Hòa Bình) và Tu Vũ (huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ).

Trước kế hoạch của Pháp, ngày 15-11-1951, Tổng Quân ủy họp bàn và thống nhất đề nghị Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh cho mở chiến dịch tại Hòa Bình, chuyển hướng hoạt động thụ động sang tiến công địch mới chiếm đóng; xác định Hòa Bình là hướng chính, các nơi khác là hướng phối hợp. Trong hội nghị này, chuyên gia quân sự nước bạn đề nghị ta chỉ nên đánh nhỏ, đẩy mạnh chiến tranh du kích, vì quân Pháp mạnh, ta mở chiến dịch, đánh lớn dễ bị thất bại. Trước ý kiến của bạn và sau khi phân tích tình hình ta và địch, Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, Bí thư Tổng Quân ủy, vẫn đi đến quyết định mở Chiến dịch Hòa Bình. Mục đích của chiến dịch là tiêu diệt sinh lực địch, giải phóng thị xã Hòa Bình, đập tan phòng tuyến sông Đà và tạo điều kiện phát triển chiến tranh du kích ở Đồng bằng Bắc Bộ.

Xác xe tăng Pháp bị bộ đội ta phá hủy trong trận Tu Vũ ngày 10-12-1951 (chụp tháng 12-2015). Ảnh: HƯƠNG HỒNG THU 

 

Ngày 18-11-1951, Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng Tổng Quân ủy họp bàn và nhất trí mở Chiến dịch Hòa Bình, đưa một bộ phận chủ lực vào hoạt động trong vùng địch hậu, đẩy mạnh chiến tranh du kích, trọng tâm là Đồng bằng Bắc Bộ. Thực hiện chủ trương của Đảng, ngày 24-11-1951, Tổng Quân ủy quyết định mở Chiến dịch Hòa Bình, sử dụng 3 đại đoàn: 308, 312, 304 vây hãm và tiêu diệt quân cơ giới của địch ở mặt trận Hòa Bình; 2 đại đoàn: 320, 316 phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương và nhân dân phát triển chiến tranh du kích ở vùng sau lưng địch.

Chiến dịch Hòa Bình do Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng tư lệnh kiêm Chỉ huy trưởng chiến dịch, diễn ra làm hai đợt. Đợt 1, từ ngày 10 đến 26-12-1951, với trận then chốt Tu Vũ, mở màn chiến dịch. Đợt 2, từ ngày 27-12-1951 đến ngày 25-2-1952, khi quân Pháp buộc phải rút chạy khỏi Hòa Bình. Ta kết thúc chiến dịch và giành thắng lợi.

Trước khi mở màn Chiến dịch Hòa Bình, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã ra huấn lệnh kêu gọi toàn thể cán bộ, chiến sĩ bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích: "Tìm địch mà đánh, diệt các cứ điểm mới đóng của địch, diệt các đội càn quét của chúng, cắt đứt đường giao thông liên lạc của chúng, biến sông Đà thành sông Lô năm xưa, đường số 6 thành đường số 4, tiêu diệt sinh lực địch, phá tan âm mưu chiếm đóng Hòa Bình”. Bản huấn lệnh của Đại tướng đã tiếp thêm sức mạnh cho bộ đội và dân quân, du kích tham gia Chiến dịch Hòa Bình và chiến đấu trong hậu phương địch. Cũng trong chiến dịch này, Đại đội 41 nhận nhiệm vụ luồn sâu, bí mật đột nhập tiêu diệt trận địa pháo của địch nằm kẹp giữa xóm Đúng và đồi Dè (thị xã Hòa Bình). Trước giờ ra trận, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã gửi thư tay cho cán bộ, chiến sĩ Đại đội 41: "Các đồng chí được nhận nhiệm vụ xung phong vào ngay tung thâm địch, diệt hỏa lực của chúng, giúp các bạn chiến đấu hoàn thành nhiệm vụ của mình. Đó là một vinh dự lớn. Bí mật và bất ngờ, anh dũng và kiên quyết, nhanh và gọn! Tôi tin các đồng chí sẽ làm tròn nhiệm vụ và trước khi các đồng chí ra trận, tôi gửi đến các đồng chí lời chào Quyết thắng”.

Thắng lợi của Chiến dịch Hòa Bình đã thể hiện rõ vai trò, sự tài tình, quyết đoán của Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp. Trong mọi hoàn cảnh, Đại tướng đều sáng suốt chỉ huy và ra những mệnh lệnh chính xác trên chiến trường...

HƯƠNG NGÂN

(Theo sử liệu của Bộ Tổng Tham mưu và tỉnh Hòa Bình)