Mục đích là tiêu diệt và làm tan rã một bộ phận quan trọng sinh lực, đập tan bộ máy kìm kẹp bình định của địch trên địa bàn các tỉnh Mỹ Tho, Kiến Tường, Kiến Phong, Bến Tre và Gò Công (nay thuộc các tỉnh Tiền Giang, Đồng Tháp và một phần tỉnh Long An), mở rộng vùng giải phóng, góp phần làm thay đổi cục diện chiến trường có lợi cho ta ở Đồng bằng sông Cửu Long.
Sau 2 tháng hoạt động tạo thế và lực, chiến dịch diễn ra từ ngày 10-6 đến 10-9-1972, đánh dấu bước phát triển về nghệ thuật chiến dịch tiến công tổng hợp, trong đó nổi bật là kết hợp chặt chẽ giữa tiến công quân sự và nổi dậy của quần chúng trên địa bàn chiến dịch.
Thường vụ Trung ương cục miền Nam họp triển khai kế hoạch tác chiến năm 1972. Ảnh tư liệu.
Căn cứ vào tình hình địch, ta, Bộ tư lệnh chiến dịch xác định phương thức tác chiến: Tổ chức thành ba lực lượng tiến công trên ba mũi (ba mũi giáp công) quân sự, chính trị và binh vận. Trong đó, mũi quân sự do chủ lực miền có Sư đoàn bộ binh 5, đơn vị C30B, Trung đoàn pháo binh 28, 1 tiểu đoàn công binh phối hợp với chủ lực Quân khu 8 có 3 trung đoàn bộ binh, 3 tiểu đoàn đặc công, 2 tiểu đoàn pháo binh, 1 tiểu đoàn công binh và các lực lượng vũ trang tỉnh, huyện, xã trên địa bàn chiến dịch đảm nhiệm tiến công quân sự. Mũi chính trị do lực lượng các cơ sở đoàn thể quần chúng làm nòng cốt, phát động nhân dân nổi dậy diệt ác, phá kìm, giành quyền làm chủ là chính, chống địch càn quét, tham gia bao vây, bức hàng đồn bốt, vận động thanh niên tham gia lực lượng vũ trang cách mạng.
Trong đợt 1 chiến dịch, từ ngày 10 đến 20-6, bộ đội chủ lực miền đột phá, thọc sâu vào vùng Kiến Tường, tiến công chi khu Long Khốt, vây ép căn cứ gò Măng Đa và đánh địch ở Kom Phong Rồ, buộc chúng phải đưa quân đến giải vây. Trong khi đó, bộ phận chủ lực miền còn lại tiến xuống kênh Dương Văn Dương, hỗ trợ tiến công mở mảng ở các khu vực Ba Dừa, Cai Lậy Bắc, sau đó đánh địch phản kích, gây cho chúng một số thiệt hại. Bộ đội chủ lực Quân khu 8 phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương đánh địch mở mảng ở khu vực nam, bắc đường 4, đánh thông hành lang bảo đảm cho bộ đội chủ lực miền phát triển tiến công, bao vây, bức hàng các đồn Long Khánh, Thầy Cai, bức rút các đồn Gò Mồng, cống Đường Huy, cầu Bông, cầu Thị Qua (Tân Phú), đồn Ba Nghệ (Cẩm Sơn)… Phối hợp với mũi tiến công quân sự, quần chúng nhân dân ở nhiều địa phương nổi dậy phá ách kìm kẹp bình định, giải phóng 3 xã và 30 ấp với hơn 30.000 dân, tạo thế mới cho chiến dịch phát triển.
Sang đợt 2, từ ngày 3 đến 31-7, bộ đội chủ lực miền và Quân khu 8 phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương tiến công diệt địch ở Kom Phong Rồ, Gò Bốc, Chà Là, Thạnh Phú, Công Sở, Ba Cò… buộc địch phải đưa quân đến ứng cứu giải tỏa. Phối hợp với hoạt động quân sự, phong trào đấu tranh chính trị của nhân dân ở các địa phương cũng được đẩy mạnh, góp phần giải phóng 5 xã và nhiều ấp, hình thành khu giải phóng liên hoàn, tạo điều kiện cho ta phát triển mở mảng, mở vùng.
Đến đợt 3, từ ngày 6-8 đến 10-9-1972, ta kết hợp nổi dậy, phát triển thế tiến công mở mảng ở khu vực nam, bắc đường 4, Bến Tre, Gò Công, Chợ Gạo, Kiến Phong. Bộ đội chủ lực Quân khu 8 tiến công diệt đồn Mỹ Long, tiếp đó phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương vây ép chợ Tam Bình, bức rút 7 đồn. Bộ đội chủ lực miền phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương liên tục tiến công mở mảng ở nam, bắc kênh Nguyễn Văn Tiếp, Mỏ Cày Nam, tạo điều kiện cho nhân dân nổi dậy phá 7 đồn ở Nhuận Phú Tây, Phước Mỹ Trung, Hưng Khánh Trung, Thành An, giải phóng 22 ấp (Bến Tre). Trong khi đó, lực lượng vũ trang Mỹ Tho thọc sâu xuống vùng Chợ Gạo, Gò Công đánh phá bình định, mở mảng ở các xã tây kênh Chợ Gạo, bức rút hai đồn Bà Lý, Chùa Mỹ Thạnh Tây. Sau gần 3 tháng chiến đấu liên tục, do quân số, vũ khí trang bị, hậu cần hao hụt, sức chiến đấu giảm, còn địch tăng cường lực lượng đánh phá, ngày 10-9-1972, ta chủ động kết thúc chiến dịch.
Chiến dịch tiến công tổng hợp đánh phá bình định ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long giành thắng lợi đánh dấu bước phát triển của nghệ thuật chiến dịch tiến công tổng hợp, một dạng đặc biệt của chiến dịch tiến công trong cuộc kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam. Ta đã thành công trong việc tổ chức cả ba lực lượng chính trị, vũ trang và binh vận tiến hành ba mũi tiến công, trong đó nét nổi bật về nghệ thuật chiến dịch là kết hợp chặt chẽ giữa tiến công quân sự mạnh mẽ và nổi dậy rộng khắp của đông đảo quần chúng chống phá bình định, giành quyền làm chủ ở từng địa phương và trên toàn địa bàn chiến dịch, tạo ra thế và lực theo hướng có lợi cho ta trong cuộc tiến công chiến lược năm 1972.
Đại tá, TS DƯƠNG ĐÌNH LẬP