Tháng 10-2013, tôi được các đồng chí trong Ban Tổng kết lịch sử Bộ Tổng Tham mưu giới thiệu đến gặp Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại, nguyên Phó cục trưởng Cục Tác chiến, người có nhiều năm được làm việc với Đại tướng Võ Nguyên Giáp, để nghe về những kỷ niệm của ông với Đại tướng.

Điện thoại liên hệ trước, tôi được Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại đồng ý gặp gỡ, trao đổi ở nhà riêng tại số 9, ngõ 7, phố Liễu Giai, TP Hà Nội. Tôi trình bày muốn được ông kể về những kỷ niệm với Đại tướng Võ Nguyên Giáp, để làm rõ thêm tài năng quân sự của Đại tướng.

Suy nghĩ một hồi lâu, Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại nhớ lại: "Đầu tháng 3-1975, tôi được phân công về công tác ở Cục Tác chiến, do đồng chí Thiếu tướng Lê Ngọc Hiền (sau này là Thượng tướng), Phó tổng Tham mưu trưởng lựa chọn. Thời điểm này, cán bộ của Cục Tác chiến rất bận rộn, theo dõi, nắm tình hình chiến trường, phân tích, báo cáo với thủ trưởng cục và truyền đạt các ý định tác chiến của cấp trên. Tôi công tác ở Cục Tác chiến mới được 10 ngày thì trận then chốt của Chiến dịch Tây Nguyên ở Buôn Ma Thuột giành thắng lợi (11-3-1975). Từ ấy, tôi luôn có mặt ở cơ quan, không có ngày nghỉ. Những quyết định của Bộ Chính trị, Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh, trực tiếp là Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp truyền đạt, chúng tôi khẩn trương chấp hành, triển khai thực hiện. Khi ta thắng lợi ở Tây Nguyên, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, TP Đà Nẵng trở thành nơi tập trung quân của địch. Thực hiện quyết tâm giải phóng miền Nam trong năm 1975 của Bộ Chính trị, ta phải giải phóng nhanh Đà Nẵng.

leftcenterrightdel
Quân đoàn 2 giải phóng Đà Nẵng ngày 29-3-1975. Ảnh Tư liệu 

Thắng lợi ở Quảng Trị và Thừa Thiên Huế đã tạo thời cơ đến, Đại tướng Võ Nguyên Giáp trên cương vị Tổng tư lệnh chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho Trung tướng Lê Trọng Tấn, Phó tổng Tham mưu trưởng (sau này là Đại tướng, Tổng Tham mưu trưởng) và Bộ tư lệnh Quân khu 5 mở Chiến dịch Đà Nẵng, do đồng chí Lê Trọng Tấn là Tư lệnh chiến dịch. Trung tướng Lê Trọng Tấn đề nghị xin 5 ngày để giải phóng Đà Nẵng. Nhưng Đại tướng Võ Nguyên Giáp yêu cầu 3 ngày phải hoàn thành nhiệm vụ. Thực hiện chỉ đạo của Đại tướng, Chiến dịch Đà Nẵng kết thúc đúng trong 3 ngày, giải phóng TP Đà Nẵng ngày 29-3-1975.

Lý do Đại tướng Võ Nguyên Giáp giao nhiệm vụ cho Tư lệnh chiến dịch giải phóng Đà Nẵng trong 3 ngày vì khi đó, ta đang trên đà thắng lợi; địch tập trung, co cụm về Đà Nẵng dù quân số đông, nhưng tinh thần hoang mang, rệu rã, chưa củng cố được trận địa, biên chế; chưa có được sự hỗ trợ từ nơi khác. Nếu quá 3 ngày, địch sẽ rút quân về phía Nam và Sài Gòn, ta không còn thời cơ tiêu diệt sinh lực địch, tạo nên khó khăn lớn, ta phải chiến đấu kéo dài. Phương châm, tư tưởng chỉ đạo của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là "Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa, tranh thủ từng phút, từng giờ, xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam, quyết chiến và toàn thắng".

Với quyết định 3 ngày giải phóng Đà Nẵng thêm khẳng định tài năng quân sự, mưu lược của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Khi cần quyết định thay đổi cách đánh, từ "đánh nhanh, thắng nhanh" sang "đánh chắc, tiến chắc" trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, đến khi có thời cơ, chớp lấy thời cơ cần đánh nhanh và cực nhanh để giành thắng lợi chiến lược, như Chiến dịch Đà Nẵng.

Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại đã từ trần ngày 4-7-2019 ở tuổi 87. Nhưng câu chuyện ông kể và sự kính trọng của ông với Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong tôi còn nhớ mãi.

THIỀU VIỆT HƯNG