Chiến thắng này là một thực tiễn sinh động về vận dụng nghệ thuật chiến dịch, là chiến thắng bằng mưu kế, thắng về chiến thuật. Trong đó, nổi bật là nghi binh, tạo thế, bí mật, bất ngờ, tập trung lực lượng tạo ưu thế có lợi cho ta, kết hợp đột phá với vu hồi, bao vây, chia cắt tiến công tiêu diệt cụm mục tiêu chủ yếu.

Mưu kế chiến dịch, nghi binh lừa dụ địch

Mưu kế của ta là nghi binh lừa địch, tạo thế có lợi, bất ngờ tập trung lực lượng đánh vào chỗ sơ hở, địch ít đề phòng. Ta chủ trương kéo sự chú ý của địch về phía Kon Tum, tập trung tiến công tiêu diệt địch ở Đăk Tô-Tân Cảnh. Thành công của ta là đã thu hút đội dự bị chiến lược của địch về phía Kon Tum để chúng sơ hở ở hướng Tân Cảnh. Địch tập trung đề phòng phía tây Tân Cảnh, ta lại đánh vào phía đông Tân Cảnh. Địch hoàn toàn bị động, bất ngờ, thế trận của chúng bị phá vỡ, ta giành thế chủ động thực hiện những trận đánh then chốt, đúng mưu kế của ta.

Ý định của chiến dịch là chưa đột phá ngay vào tuyến phòng ngự, phòng thủ của địch mà kéo địch ra ngoài để tiêu diệt chúng ở khu vực Tây sông Pô Kô và Bắc Võ Định, làm thay đổi so sánh lực lượng có lợi cho ta, sau đó sẽ tiến công vào các khu vực phòng thủ của địch từ Đăk Tô-Tân Cảnh đến thị xã Kon Tum. Để giữ bí mật mở đường và triển khai binh lực, hỏa lực của chiến dịch về hướng Đăk Tô-Tân Cảnh, Bộ tư lệnh chiến dịch sử dụng Sư đoàn 320 gây áp lực trực tiếp với địch ở Kon Tum; sử dụng một số trung đoàn độc lập chốt chặn, đánh phá giao thông trên trục Đường số 14, chia cắt địch ở Kon Tum với các khu vực. Để thu hút hai lữ đoàn dù về phía Kon Tum, ta làm giả hai con đường cơ giới ở phía tây bắc thị xã Kon Tum khoảng 20-30km, buộc chúng phải ra ngăn chặn. Sư đoàn 320 được lệnh sẵn sàng nổ súng. Đúng như dự kiến của ta, một lữ đoàn dù ra ngăn chặn, phá ta làm đường. Địch đã trúng mưu kế của ta.

leftcenterrightdel
Xe tăng ta vận động tiến công vào Đăk Tô-Tân Cảnh năm 1972. Ảnh tư liệu 

Các hoạt động nghi binh càng làm cho địch tin rằng, thị xã Kon Tum là mục tiêu tiến công trước mắt, chủ yếu của chủ lực ta, nên chúng vội vã tăng cường lực lượng đến phòng giữ Kon Tum. Chúng còn điều lữ đoàn dù trong lực lượng tổng dự bị chiến lược án ngữ tại điểm cao 1049, 1015 phía tây sông Pô Kô, bị ta đánh thiệt hại nặng hai tiểu đoàn.

Địch nhận định rằng, hướng tiến công chủ yếu của ta sẽ từ phía tây đánh vào Đăk Tô-Tân Cảnh, Đường số 14 và thị xã Kon Tum. Do đó, chúng tập trung chú ý phía tây Tân Cảnh, ta lại bất ngờ cơ động vào phía đông Tân Cảnh, nơi địch ít đề phòng để mở mũi tiến công chủ yếu. Nắm chắc thời cơ, Sư đoàn 2 (thiếu) của Quân khu 5, Trung đoàn 66 và Tiểu đoàn Đặc công của Mặt trận Tây Nguyên cùng các đơn vị pháo binh, pháo cao xạ (đặc biệt có pháo cao xạ tự hành 57mm) và xe tăng bí mật cơ động vào triển khai ở phía đông Tân Cảnh.

Tạo thế trận có lợi cho ta, phá thế trận của địch

Đầu tháng 3-1972, để đề phòng ta tiến công, Bộ chỉ huy Quân khu 2 ngụy Sài Gòn tung thám báo, biệt kích thăm dò, cho máy bay đánh phá hệ thống đường vận chuyển chiến lược, chiến dịch của ta. Vì vậy, từ ngày 22-3-1972, cùng với việc chỉ đạo các hướng, mũi khẩn trương hoàn tất mọi mặt cho cuộc tiến công, Bộ tư lệnh chiến dịch còn sử dụng Trung đoàn 28, Trung đoàn 95 cùng một số trung đoàn độc lập phối hợp với bộ đội địa phương và dân quân, du kích đánh phá, chặn, cắt giao thông trên Đường số 14 ở phía bắc và nam thị xã Kon Tum, thực hiện tạo thế bao vây, chia cắt chiến dịch. Bộ đội đặc công và lực lượng pháo cối bí mật luồn sâu vào phòng tuyến của đối phương, thực hiện các trận tập kích vào trận địa hỏa lực, cơ sở hậu cần. Sư đoàn 2 (Quân khu 5) sử dụng một tiểu đoàn hoạt động nghi binh, thu hút địch ở Đăk Tô, tạo điều kiện cho Trung đoàn 1 (Sư đoàn 2) và Trung đoàn 24 chuẩn bị chiến trường, hiệp đồng tác chiến, tiến công Sở chỉ huy Sư đoàn 22 và Sở chỉ huy Trung đoàn 42 ngụy Sài Gòn ở cụm cứ điểm Đăk Tô-Tân Cảnh. Các đơn vị công binh cũng được lệnh nối thông những đoạn đường dã chiến vào cách vị trí địch từ 5 đến 6km để cho xe tăng, pháo và xe cơ giới cơ động trên hướng vu hồi chiến dịch.

Ý định chiến dịch của ta là bước đầu giải phóng thị trấn Đăk Tô-Tân Cảnh, sau đó mới đánh xuống thị xã Kon Tum. Để đối phó với ta, địch bị động, phải rải Sư đoàn 23 ra. Chúng đưa Lữ đoàn dù 2 ra tổ chức tuyến phòng ngự ngăn chặn vòng ngoài ở dãy điểm cao từ 1015 đến 1049 và 966. Tiếp đến, địch điều thêm Lữ đoàn dù 3 từ Sài Gòn ra Võ Định làm lực lượng dự bị, điều Liên đoàn 6 quân biệt động từ Nam Bộ ra tăng cường phòng ngự giữ thị xã Kon Tum. Địch vào đúng thế trận của ta, Quân Giải phóng tiến công tiêu diệt lực lượng này, phá vỡ tuyến phòng ngự ngăn chặn vòng ngoài của địch ở phía tây bắc thị xã Kon Tum. Trong lúc lực lượng chủ chốt của địch tập trung vào đối phó ở hướng Kon Tum đã sơ hở thị trấn Đăk Tô-Tân Cảnh. Lợi dụng sơ hở đó, ta làm một con đường gấp nối vào Đường số 14 để đưa lực lượng chủ chốt cơ động vào phía đông Đăk Tô-Tân Cảnh. Cánh cửa chiến dịch phía tây Đường số 14 đã được mở, thế trận của địch đã bị lung lay, có phần rối loạn. Như vậy, ta đã tạo được thế trận và thời cơ có lợi.

Tập trung lực lượng đột phá, vu hồi, bao vây, chia cắt tiêu diệt địch

Tình hình chiến trường Bắc Tây Nguyên chuyển biến ngày càng có lợi cho ta, hầu hết tuyến phòng thủ phía tây sông Pô Kô của địch bị Sư đoàn 320 đập tan, cánh cửa đột phá vào những mục tiêu chủ yếu đã được mở. Ở phía đông, Sư đoàn 2 và các đơn vị phối thuộc đã tạo lập được thế trận chiến dịch tiến công vững chắc. Trong lúc địch bị thu hút và lo đối phó với ta ở hướng Kon Tum, thì ngày 24-4-1972, bộ binh và xe tăng của ta tiến hành đột phá tuyến phòng thủ Đăk Tô-Tân Cảnh.

Để thực hiện đột phá, ta bao vây chặt lực lượng địch ở Đăk Tô-Tân Cảnh, kết hợp vây hãm chặt lực lượng địch ở thị xã Kon Tum, chia cắt Đường số 14, không cho lực lượng địch chi viện, hỗ trợ nhau; đồng thời, bộ đội địa phương và dân quân du kích tổ chức đánh nhỏ lẻ tiêu hao lực lượng địch trên Đường số 19. Đây là một bất ngờ hoàn toàn, làm đảo ngược kế hoạch và thế trận đối với quân địch, chúng không kịp trở tay đối phó. Trong khoảng 10 giờ đồng hồ, ta đã nhanh chóng tiêu diệt cụm phòng ngự mạnh chủ yếu của địch ở Đăk Tô-Tân Cảnh, tạo điều kiện để chiến dịch phát triển tiến công, đánh chiếm các mục tiêu trong thị xã Kon Tum... 

Trung tướng, PGS, TS NGUYỄN NGỌC CẢ, Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 2