Theo AFP, ngày 23-10, Lầu Năm Góc đã kịch liệt chỉ trích Thổ Nhĩ Kỳ-một đồng minh trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vì vụ thử nghiệm S-400, đồng thời cảnh báo về “những hậu quả nghiêm trọng”. Trong một tuyên bố, người phát ngôn Lầu Năm Góc Jonathan Hoffman cho biết: “Bộ Quốc phòng Mỹ phản đối việc Thổ Nhĩ Kỳ thử nghiệm S-400 vào ngày 16-10. Chúng tôi giữ vững lập trường của mình: Việc vận hành S-400 không phù hợp với những cam kết của Thổ Nhĩ Kỳ trong vai trò là đồng minh của Mỹ và thành viên NATO”. Theo ông Jonathan Hoffman, hành động của Ankara có nguy cơ dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng, gây ảnh hưởng tới mối quan hệ an ninh giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Trước đó, cùng ngày, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan xác nhận, quân đội nước này đã tiến hành vụ thử S-400 đầu tiên bất chấp việc Mỹ liên tiếp cảnh báo trừng phạt nếu tổ hợp này được kích hoạt. Phát biểu trước các phóng viên tại thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ, ông Recep Tayyip Erdogan nhấn mạnh, Ankara sẽ tiếp tục các cuộc thử nghiệm. “Chúng tôi sẽ không hỏi ý kiến của Mỹ về việc làm này”, nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định.

leftcenterrightdel
Tổ hợp tên lửa phòng không S-400. Ảnh: TASS

Trong những năm gần đây, quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ trải qua nhiều sóng gió vì một vài vấn đề. Một trong những nguyên nhân khiến hai bên thường xuyên lời qua tiếng lại với nhau là thương vụ mua S-400. Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên đầu tiên của NATO mua tổ hợp tên lửa phòng không từ Nga. Hai bên đã đạt thỏa thuận mua bán các tổ hợp S-400 với tổng trị giá 2,5 tỷ USD vào năm 2017. Cho đến nay, Ankara đã nhận được một số tổ hợp S-400 từ Moscow. Rõ ràng, việc Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia có vị trí chiến lược nằm giữa châu Á và châu Âu, xích lại gần Nga khiến Washington lo ngại trong bối cảnh quan hệ giữa Mỹ cùng đồng minh lâu năm trong NATO xuống cấp nghiêm trọng. 

Theo Mỹ và NATO, S-400 không tương thích với các hệ thống phòng thủ của NATO và việc Thổ Nhĩ Kỳ mua tổ hợp tên lửa phòng không này đe dọa khả năng phòng thủ của liên minh. Đáp trả việc Thổ Nhĩ Kỳ tiếp nhận S-400 từ Nga, Mỹ đã ngừng bán máy bay chiến đấu F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ và loại nước này khỏi chương trình hợp tác sản xuất F-35 của NATO từ năm 2019. Thậm chí, Washington đã nhiều lần cảnh báo về khả năng áp đặt các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ nếu kích hoạt S-400 theo đạo luật CAATSA, vốn cho phép nước này đưa ra lệnh trừng phạt nhằm vào những quốc gia thực hiện hợp đồng mua bán vũ khí quy mô lớn với Nga. 

Từ lâu, Thổ Nhĩ Kỳ đã phớt lờ cảnh báo của NATO và Mỹ về những hậu quả đối với việc mua S-400. Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ tin tưởng rằng những tổ hợp tên lửa phòng không của Nga cần thiết cho nước này trong việc bảo vệ an ninh quốc gia. Ankara cũng lập luận, thỏa thuận với Nga liên quan đến việc chuyển giao công nghệ nhằm đáp ứng các mục tiêu dài hạn của nước này là tự lực quốc phòng. S-400 là tổ hợp tên lửa phòng không tầm xa và tầm trung, được thiết kế nhằm tiêu diệt các phương tiện tấn công và trinh sát trên không, cũng như bất kỳ mục tiêu trên không khác trong điều kiện hỏa lực và thiết bị gây nhiễu điện tử của đối phương hoạt động mạnh. Các chuyên gia quân sự nhận định, S-400 hấp dẫn nhiều quốc gia bởi tổ hợp tên lửa phòng không này được đánh giá là một trong những loại khí tài hiện đại nhất mà Nga đang sở hữu, có sự vượt trội hơn hẳn các mẫu vũ khí tương tự của phương Tây. 

Hồi đầu tháng này, trong cuộc họp báo chung với Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu tại Ankara, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã kêu gọi nước này hợp tác với các đồng minh trong khối để tìm các phương án thay thế S-400. Tuy nhiên, lời đề nghị này dường như khó có thể thực hiện được.

Việc Thổ Nhĩ Kỳ thử nghiệm S-400 tiếp tục khoét thêm rạn nứt trong NATO trong bối cảnh quan hệ giữa Ankara và các đồng minh như Mỹ, Pháp và Đức đang căng thẳng sau khi quốc gia cửa ngõ Á-Âu nối lại hoạt động thăm dò dầu khí tại Đông Địa Trung Hải trong tháng này.

LÂM ANH