Liên Xô và Mỹ đã thử vũ khí nhiệt hạch ở đâu trên Trái đất?

Những thông tin về bãi thử vũ khí hạt nhân của cả Liên Xô và Mỹ được bảo mật trong thời gian dài và chỉ được giải mật trong thời gian gần đây.

Novaya Zemlya và Kurchatov của Liên Xô

Vào giữa thập niên 1950, khi đã sở hữu vũ khí hạt nhân, Liên Xô cần một bãi thử nghiệm để kiểm tra và hoàn thiện dòng vũ khí chiến lược này. Điều tương tự đã được Mỹ thực hiện trước đó tại các đảo san hô Bikini và Enivetok ở Thái Bình Dương. Sau khi tìm kiếm, Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô đã chọn đảo Novaya Zemlya ở vành đai Bắc Cực là nơi thử vũ khí chiến lược. Hòn đảo này đáp ứng mọi yêu cầu đề ra khi nằm xa khu dân cư, hạn chế tối đa ảnh hưởng của phóng xạ do các vụ thử hạt nhân gây ra tới các khu vực khác trong lãnh thổ Liên Xô.

Hình ảnh về vụ thử quả bom nhiệt hạch mạnh nhất thế giới Tsar Bomb tại đảo Novaya Zemlya.

Đảo Novaya Zemlya hiện vẫn được sử dụng là nơi thử nghiệm các loại vũ khí hạt nhân hiện đại của Nga.

Trong mùa Hè năm 1954, toàn bộ 400 cư dân trên đảo Novaya Zemlya được tái định cư tại thành phố Arkhangelsk và một khu phức hợp thử nghiệm vũ khí hạt nhân với tên gọi Object-700 đã được Liên Xô xây dựng. Tới năm 1955, vụ thử hạt nhân dưới nước đầu tiên được tiến hành tại Novaya Zemlya. Thiết bị hạt nhân RDS-9 với sức công phá 3,5 Kilotone đã được kích nổ dưới nước để tính toán khả năng tác động của vũ khí hủy diệt hàng loạt này với các phương tiện tác chiến trên biển.

Vụ thử hạt nhân đáng chú ý nhất tại Novaya Zemlya là kích nổ quả bom nhiệt hạch АН602 hay còn có tên gọi khác là “Mẹ Kuzkin” hay “Tsar bomb”. Quả bom với sức công phá 58 Megatone được thả từ một máy bay Tu-95 được hoán cải đã tạo ra vụ nổ khủng khiếp gấp hàng nghìn lần quả bom nguyên tử được thả xuống thành phố Hiroshima, Nhật Bản. Sóng xung kích của quả bom АН602 đã đi 3 vòng xung quanh Trái đất, tạo ra cột khói cao 70km và ánh sáng của quả bom được quan sát thấy ở khoảng cách hơn 1.000km.

Tổng cộng có hơn 250 vụ thử hạt nhân được tiến hành tại Novaya Zemlya. Từ năm 1992 tới nay, địa điểm này được vẫn tiến hành các thử nghiệm để kiểm tra độ tin cậy và an toàn kho vũ khí chiến lược của Nga theo quy định của Hiệp ước Cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện (CTBT).

Một khu vực thử nghiệm vũ khí hạt nhân khác của Liên Xô là thành phố bí mật Kurchatov được xây dựng ở Kazakhstan. Bãi thử hạt nhân rộng 20.000km² này hoạt động từ năm 1949. Dù các vụ thử hạt nhân không có quy mô lớn như tại Novaya Zemlya, nhưng đây là địa điểm diễn ra nhiều vụ thử hạt nhân nhất của Liên Xô với 470 lần thử. Hầu hết các vụ thử tại Kurchatov được tiến hành dưới lòng đất và chỉ kết thúc vào năm 1991, khi Liên Xô tan rã.

Quần đảo Marshall và sa mạc Nevada của Mỹ

Xét về quy mô các vụ thử hạt nhân, Mỹ không bằng Nga, nhưng lại vượt trội về số lượng vụ thử được thực hiện. Bãi thử hạt nhân lớn nhất của Mỹ nằm tại sa mạc Nevada, địa điểm cách thành phố Las Vegas khoảng 100km. Bãi thử này bắt đầu hoạt động từ năm 1951 và nhiều thập kỷ sau đó, người dân thành phố Las Vegas thường xuyên nhìn thấy các ngọn nấm hạt nhân xuất hiện ở xa đường chân trời. Tổng cộng có hơn 900 vụ thử hạt nhân được tiến hành tại sa mạc Nevada.

Điểm đặc biệt của các vụ thử hạt nhân của Mỹ là mô phỏng gần nhất các vụ nổ hạt nhân trong thực tế chiến đấu. Nhiều khu đô thị, tuyến phòng thủ được xây dựng, các phương tiện chiến đấu được đưa tới bãi thử để kiểm tra tác động của vũ khí hạt nhân lên chúng. Không chỉ có vậy, Mỹ còn nghiên cứu tác động của vũ khí hạt nhân lên động vật và binh sĩ, khi họ được đưa gần nhất có thể các vị trí tiến hành nổ bom. Toàn bộ quá trình được ghi lại bởi các máy quay tốc độ cao. Rất nhiều hình ảnh về tác động của các vụ thử hạt nhân được công khai chính là các thước phim được ghi lại tại sa mạc Nevada.

Một vụ thử hạt nhân trên đảo san hô Bikini thuộc quần đảo Marshall.

Do các vụ thử được tiến hành với quy mô lớn và vị trí bãi thử nằm gần các khu dân cư nên ảnh hưởng của phóng xạ là rất rõ ràng. Trong năm 1962, một vụ thử bom hạt nhân có sức công phá 100 Kilotone được tiến hành ở độ sâu 190m. Hậu quả của vụ nổ tạo ra một hố sâu 100m, rộng 400m và hơn 12 triệu tấn đất đá cùng bụi phóng xạ đã được thổi bay lên không trung. Chúng tạo ra 2 đám mây bụi nhiễm xạ ảnh hưởng tới các bang Illinois, Nebraska, Iowa, South Dakota. Tuy nhiên, do yêu cầu bảo mật thông tin, không ai ở thời điểm đó biết về hậu quả của các vụ thử hạt nhân như vậy.

Cùng với sa mạc Nevada, Mỹ còn tiến hành thử bom hạt nhân tại quần đảo Marshall. Một vụ tai nạn đáng chú ý trong quá trình thử bom nhiệt hạch được ghi nhận tại đây vào tháng 3-1954. Các nhà khoa học Mỹ đã tính toàn sai một vụ thử bom nhiệt hạch thuộc chiến dịch “Lâu đài Bravo”. Do khối lượng vật chất phóng xạ sử dụng được tính toán sai đã tạo ra vụ nổ gấp 2,5 lần so với dự tính, lên mức 15 Megatone. Hậu quả của vụ thử được ghi nhận tương đương với thảm họa tai nạn nhà máy điện hạt nhân Chernobyl. Vụ thử đã gây nhiễm xạ tới một số đảo san hô có người ở. Hậu quả của các vụ thử hạt nhân trong giai đoạn 1946-1958 đã làm hơn 850 cư dân bản địa thiệt mạng do các bệnh phơi nhiễm phóng xạ.

TUẤN SƠN (tổng hợp theo RIAN, Topwar, DefenseTalk…)