QĐND - Bộ Công an vừa trình và được Chính phủ thông qua Nghị định 62/2012/NĐ-CP Quy định căn cứ xác định nạn nhân bị mua bán và bảo vệ an toàn cho nạn nhân, người thân của họ. Để giúp bạn đọc tìm hiểu rõ hơn làm cơ sở cho quá trình tổ chức thực hiện Nghị định, Báo Quân đội nhân dân xin giới thiệu một số nội dung căn bản.

Một việc làm cần thiết

Những năm gần đây, tình hình buôn bán người, đặc biệt là buôn bán phụ nữ, trẻ em ra nước ngoài vẫn diễn biến phức tạp. Ngoài những hành vi phạm tội đã rõ ràng, phụ nữ, trẻ em Việt Nam còn bị các đối tượng dụ dỗ, lừa gạt, đưa ra nước ngoài qua hình thức môi giới hôn nhân, tìm việc làm, nhận con nuôi… khiến cho vấn đề càng thêm khó kiểm soát. Nhận thức của người dân, thậm chí cả cơ quan chức năng về loại tội phạm này cũng còn hạn chế và có những điểm chưa thống nhất. Mặt khác khi sự việc xảy ra, trách nhiệm của các cơ quan, lực lượng chức năng trong việc áp dụng các biện pháp bảo vệ an toàn cho nạn nhân, người thân thích của họ có những khó khăn, bất cập…

Bộ đội Đồn Biên phòng Bạch Đích (Hà Giang) mật phục đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người qua biên giới.

Sự ra đời của Nghị định số 62/2012/NĐ-CP nhằm thực hiện Luật Phòng, chống mua bán người, tăng cường vai trò của các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp trong kiểm soát tình hình, làm cơ sở để xác định các chủ trương, giải pháp, cơ chế phối hợp giữa các lực lượng trong công tác đấu tranh với loại tội phạm này thời gian tới. Đồng thời, đây cũng là một bước góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và tội phạm mua bán người nói riêng…

Nạn nhân và người thân thích

Theo nội dung của Nghị định, một người được xác định là nạn nhân khi họ là đối tượng của một trong các hành vi sau đây: a) Mua bán người (coi người như một loại hàng hóa để trao đổi bằng tiền hoặc lợi ích vật chất khác); b) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người để: Ép buộc bán dâm; Ép buộc làm đối tượng sản xuất băng, đĩa hình, sách, tranh, ảnh, lịch và những hình thức khác có nội dung tuyên truyền lối sống đồi trụy, khiêu dâm; Ép buộc biểu diễn cho người khác xem thân thể mình với mục đích kích dục; làm nô nệ tình dục; cưỡng bức lao động; Lấy các bộ phận cơ thể một cách bất hợp pháp; Ép buộc đi ăn xin; Ép buộc làm vợ hoặc chồng; Ép buộc đẻ con trái ý muốn của họ; Ép buộc thực hiện hành vi vi phạm pháp luật; Vì mục đích vô nhân đạo khác; c) Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người để thực hiện các hành vi nêu trên hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác. 

Nghị định cũng chỉ rõ, người thân thích gồm: Vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, cha kế, mẹ kế, con đẻ, con nuôi, cha mẹ bên vợ hoặc bên chồng, anh ruột, chị ruột, em ruột, ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, cháu nội, cháu ngoại của nạn nhân.

Khi tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản bị xâm hại hoặc bị đe dọa xâm hại, nạn nhân, người thân thích (NN, NTT) của họ có quyền đề nghị cơ quan, người có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ. Đồng thời NN, NTT có nghĩa vụ chấp hành đầy đủ các yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ khi được bảo vệ. Tùy từng trường hợp cụ thể và điều kiện thực tế, cơ quan có trách nhiệm có thể áp dụng một hoặc nhiều biện pháp bảo vệ sau đây để bảo đảm an toàn cho NN và NTT của họ: Giữ bí mật về việc cung cấp tài liệu, chứng cứ của người được bảo vệ; Giữ bí mật các thông tin về đời tư, đặc điểm nhận dạng, nơi cư trú, làm việc, học tập và các thông tin khác có liên quan đến người được bảo vệ; Bố trí lực lượng bảo vệ tại nơi cư trú, làm việc, học tập, đi lại của người được bảo vệ, tại phiên tòa và những nơi cần thiết khác; Hạn chế phạm vi đi lại, giao tiếp của người được bảo vệ; Bố trí nơi tạm lánh cho người được bảo vệ; Bố trí nơi ở, nơi làm việc, học tập mới cho người được bảo vệ; Áp dụng các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn hành vi xâm hại hoặc đe dọa xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và tài sản của người được bảo vệ theo quy định của pháp luật; Xét xử kín.

NN, NTT của họ cũng có quyền từ chối các biện pháp bảo vệ do cơ quan, người có thẩm quyền áp dụng. Đồng thời NN, NTT tự chịu trách nhiệm về an toàn của bản thân khi từ chối biện pháp bảo vệ hoặc không chấp hành đầy đủ các yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền.

Thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo vệ

Cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ bao gồm: Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) trong Công an nhân dân (CAND); Cơ quan Điều tra hình sự (ĐTHS) trong Quân đội nhân dân (QĐND); Bộ đội Biên phòng (BĐBP); lực lượng Cảnh sát biển; Viện KSND, Viện KSQS các cấp; Tòa án nhân dân, Tòa án quân sự các cấp; UBND xã, phường, thị trấn; Phòng LĐ-TB&XH; Cơ sở bảo trợ xã hội; Cơ sở hỗ trợ nạn nhân; Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài.

Người có thẩm quyền ra quyết định áp dụng các biện pháp bảo vệ đối với NN, NTT của họ trong vụ việc, vụ án hình sự do cơ quan mình thụ lý (trừ xét xử kín) bao gồm: Thủ trưởng, Phó thủ trưởng Cơ quan CSĐT trong CAND; Thủ trưởng, Phó thủ trưởng Cơ quan ĐTHS trong QĐND; Cục trưởng Cục Phòng, chống tội phạm ma túy BĐBP, Đoàn trưởng Đoàn Đặc nhiệm thuộc Cục Phòng, chống tội phạm ma túy BĐBP, Hải đoàn trưởng, Hải đội trưởng và Đội trưởng thuộc lực lượng Cảnh sát biển.

Bộ đội Biên phòng Đồn Đàm Thủy (Cao Bằng) phối hợp cùng lực lượng dân quân xã tuần tra, bảo vệ biên giới

Khi cấp trưởng vắng mặt thì một cấp phó được ủy nhiệm thực hiện các quyền hạn của cấp trưởng quyết định và phải chịu trách nhiệm trước cấp trưởng về nhiệm vụ được giao.

Viện trưởng, Phó viện trưởng Viện Kiểm sát có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp: Giữ bí mật về việc cung cấp tài liệu, chứng cứ của người được bảo vệ; Giữ bí mật các thông tin về đời tư, đặc điểm nhận dạng, nơi cư trú, làm việc, học tập và các thông tin khác có liên quan đến người được bảo vệ; Bố trí nơi tạm lánh cho người được bảo vệ đối với nạn nhân trong vụ án hình sự do cơ quan mình đang thụ lý; Đề nghị Cơ quan CSĐT trong CAND, Cơ quan ĐTHS trong QĐND thụ lý vụ án áp dụng các biện pháp bảo vệ an toàn cho NN, NTT của họ.

Chánh án, Phó chánh án Tòa án, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp: Giữ bí mật về việc cung cấp tài liệu, chứng cứ của người được bảo vệ; Giữ bí mật các thông tin về đời tư, đặc điểm nhận dạng, nơi cư trú, làm việc, học tập và các thông tin khác có liên quan đến người được bảo vệ; Hạn chế phạm vi đi lại, giao tiếp của người được bảo vệ; Bố trí nơi tạm lánh cho người được bảo vệ; Xét xử kín đối với NN, NTT của họ trong vụ án hình sự do cơ quan mình đang thụ lý; Đề nghị Cơ quan CSĐT trong CAND, Cơ quan ĐTHS trong QĐND thụ lý vụ án áp dụng các biện pháp bảo vệ an toàn cho NN, NTT của họ.

Chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn; Trưởng phòng LĐ-TB&XH; Giám đốc Cơ sở bảo trợ xã hội, Giám đốc cơ sở Hỗ trợ nạn nhân có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp: Giữ bí mật về việc cung cấp tài liệu, chứng cứ của người được bảo vệ; Giữ bí mật các thông tin về đời tư, đặc điểm nhận dạng, nơi cư trú, làm việc, học tập và các thông tin khác có liên quan đến người được bảo vệ; Hạn chế phạm vi đi lại, giao tiếp của người được bảo vệ; Bố trí nơi tạm lánh cho người được bảo vệ đối với NN, NTT đi cùng nạn nhân do cơ quan mình tiếp nhận; Đề nghị cơ quan, người có thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo vệ an toàn cho NN, NTT của họ.

Thủ trưởng Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài có thẩm quyền quyết định áp dụng các biện pháp: Giữ bí mật về việc cung cấp tài liệu, chứng cứ của người được bảo vệ; Giữ bí mật các thông tin về đời tư, đặc điểm nhận dạng, nơi cư trú, làm việc, học tập và các thông tin khác có liên quan đến người được bảo vệ; Hạn chế phạm vi đi lại, giao tiếp của người được bảo vệ đối với nạn nhân, người chưa thành niên đi cùng nạn nhân là công dân Việt Nam tại vùng lãnh thổ, nước sở tại.

Trường hợp nơi cư trú của người được bảo vệ không thuộc địa phận của cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ thì người có thẩm quyền ra quyết định bảo vệ ủy thác việc tiến hành các biện pháp bảo vệ cho cơ quan cùng cấp tương đương thuộc địa phận nơi người được bảo vệ cư trú. Cơ quan được ủy thác tiến hành các biện pháp bảo vệ có trách nhiệm thực hiện các biện pháp bảo vệ theo ủy thác của cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ an toàn cho NN, NTT của họ.

QUỐC AN