“Vua” phá thủy lôi trên sông Nhật Lệ

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, quân và dân tỉnh Quảng Bình không ai là không biết đến “Vua” phá thủy lôi Nguyễn Xảo – chiến sĩ du kích xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh,

Bà Lê Thị Vần (thứ hai từ trái sang) cùng cán bộ Ban CHQS huyện Quảng Ninh, lãnh đạo xã Võ Ninh thắp hương tưởng niệm trước phần mộ Anh hùng-liệt sĩ Nguyễn Xảo.

Niềm vui, niềm vinh quang to lớn này đã làm nức lòng Đảng bộ, nhân dân xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh và gia đình liệt sĩ Nguyễn Xảo...

Trước mộ liệt sĩ hiện đang nằm trang trọng trong nghĩa trang liệt sĩ xã Võ Ninh, những người bạn cùng anh lái thuyền đi rà phá thủy lôi trên sông Nhật Lệ ngày ấy kể lại rằng: Từ năm 1955, với lòng nhiệt huyết tuổi trẻ, Nguyễn Xảo đã trở thành chiến sĩ du kích và tích cực tham gia bảo vệ chính quyền ở địa phương. Năm 1965, hai bến phà Quán Hàu và Long Đại, là trọng điểm thường xuyên bị máy bay, tàu chiến Mỹ đánh phá ác liệt. Với âm m­ưu hòng cắt đứt mạch máu giao thông quan trọng qua địa bàn trung chuyển chiến lư­ợc chi viện sức người, sức của từ hậu ph­ương lớn ra tiền tuyến. Ngoài việc sử dụng bom bầy, pháo đợt cày nát địa bàn này, không quân Mỹ đã sử dụng thủy lôi phong tỏa dày đặc trên dọc tuyến sông Nhật Lệ đến bến phà Long Đại, mà trọng điểm là hai bến phà. Không biết làm thế nào để phá được thủy lôi, phương tiện không có kỹ thuật cũng không! Nghị quyết của Đảng bộ xã đề ra quyết tâm "Dù gian khổ, hy sinh đến mấy cũng phải thông xe, thông tuyến", ngày 10-9-1967, Chi bộ thôn Trúc Ly thành lập tổ dân quân làm nhiệm vụ rà phá thủy lôi và giao cho Nguyễn Xảo trực tiếp làm tổ tr­ưởng.

Qua nghiên cứu quy luật đánh phá và thả thủy lôi của không quân Mỹ cộng với sở tr­ường vốn có của ngư­ời dân vùng sông n­ước, sau nhiều ngày trăn trở, suy tính kỹ l­ưỡng, Nguyễn Xảo mạnh dạn đề xuất một phương án cảm tử, và trong hoàn cảnh đó thì không thể khác: Dùng ca nô cao tốc phóng nhanh trên mặt sông để kích thủy lôi nổ. Ph­ương án được triển khai với những đảng viên trung kiên. Nhận chiếc ca nô, Nguyễn Xảo đã cùng anh em trong tổ khẩn tr­ương làm công tác chuẩn bị nh­ư: tìm hiểu cấu tạo, tính năng của máy, chọn thuyền, học lái và tập luyện…

Chia tay vợ con, Nguyễn Xảo tham dự Lễ truy điệu sống do chi bộ tổ chức cho anh và anh em trong tổ. Với quyết tâm “Xe chưa qua, nhà không tiếc, đường chưa thông không tiếc máu, tiếc xương”, bằng trí thông minh, lòng dũng cảm, bất chấp mọi hiểm nguy luôn rình rập, tổ công tác đặc biệt do Nguyễn Xảo chỉ huy đã thực hiện thành công 32 lần dùng ca nô cao tốc kích nổ trên 100 quả bom, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho những đoàn xe nối đuôi nhau vào chiến trường. Ngày 16-9-1967, theo thông báo của trên, sẽ có một số chuyến phà quan trọng chở 500 học sinh, bà con nhân dân khu vực Vĩnh Linh ra miền Bắc sơ tán cần phải qua sông gấp vào lúc chập tối. Nhìn dòng nước cuồn cuộn từ thượng nguồn đổ về, theo kinh nghiệm, Nguyễn Xảo phán đoán nước chảy mạnh có khả năng đẩy bom từ trường, bom nổ chậm trôi theo, như thế sẽ không an toàn cho các chuyến vượt sông. Sau phút giây suy tính, Nguyễn Xảo tự tay cầm điều khiển ca nô lao ra mặt sông và phía sau là hàng chục quả thủy lôi nổ, nước, bùn bắn tung tóe. Đến vòng lượn cuối cùng, bất ngờ chân vịt ca nô vướng bom, nổ tung. Nguyễn Xảo và 2 chiến sĩ dân quân anh dũng hy sinh. Phải mất hai ngày sau nhân dân và đồng đội mới tìm được xác anh trong tư thế hai tay anh vẫn ôm chặt chiếc ghế lái…

Bà Lê Thị Vần, vợ liệt sĩ Nguyễn Xảo vẫn còn nhớ như in cái ngày chồng bà bịn rịn chia tay vợ và 5 đứa con nhỏ trước khi lên đường thực hiện nhiệm vụ cảm tử. Bà Vần kể:

- Sáng 16-9-1967 anh Xảo nói với tôi là đi thực hiện nhiệm vụ đặc biệt. Trước khi đi, anh dừng lại thật lâu, ngắm nhìn 5 đứa con còn say giấc. Thế rồi anh ấy ra đi mãi mãi.

Ngày 24-4-2008, trước ngày truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho liệt sĩ Nguyễn Xảo, tại nghĩa trang liệt sĩ xã Võ Ninh, những đồng đội, người thân đã đến thắp hương trước phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Xảo. Bác trưởng đoàn nói: “Nguyễn Xảo ơi! Đã hơn 40 năm đi qua, kể từ ngày anh ngã xuống, noi gương anh, các thế hệ tiếp bước đã mang tinh thần, ý chí của người anh hùng bước vào cuộc chiến đấu đầy cam go, ác liệt của dân tộc ta. Bây giờ quê hương đang ngày một đổi thay và chính nơi anh và đồng đội ngã xuống, cuộc sống cũng đang ngời lên hạnh phúc, ấm no…”.

Bài và ảnh: HỮU PHÀ-PHÚ SƠN