“Vua lúa” bên dòng Krông Ana

Lã Như Kỹ bên trạm bơm, công trình điện do anh đầu tư

Nói đến vùng đất Tây Nguyên, lâu nay người ta thường nghĩ ngay đến những cây trồng có thế mạnh như cà phê, cao su. Và thật khó có thể tin rằng Tây Nguyên có tỉ phú trồng lúa. Ngay cả chúng tôi cũng bán tín bán nghi nếu như không được nông dân Lã Như Kỹ chở bằng xe hơi thăm cánh đồng và nghe anh kể chuyện khai khẩn vùng sản xuất lúa lớn nhất tỉnh Đắc Lắc.

Những năm đầu sau ngày đất nước thống nhất, trên vùng đất Tây Nguyên hình thành nhiều vùng kinh tế mới, đón hàng nghìn thanh niên xung phong và hàng vạn hộ dân từ các tỉnh đồng bằng châu thổ sông Hồng như Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Hải Hưng và cả Thủ đô Hà Nội tới lập nghiệp xây dựng quê hương mới. Một số đơn vị quân đội cũng được giao nhiệm vụ khai khẩn đất hoang phát triển nông nghiệp gắn với nhiệm vụ quốc phòng - an ninh. Thật khó có thể kể hết những ngày đầu đầy gian khó, nhưng cũng rất đỗi hào hùng của lớp người đi khai khẩn vùng kinh tế mới, và nói như “Vua lúa” Lã Như Kỹ: Trong gian khó con người ta sẽ cơ hội thử sức mình, được tôi luyện và trưởng thành.

Không ngại gian khổ

Đầu năm 1978, khi tròn 22 tuổi, vừa rời quân ngũ trở về, nghe theo tiếng gọi của Đảng, Nhà nước động viên người dân vùng quê lúa huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình đi khai khẩn vùng đất mới trên Tây Nguyên, Lã Như Kỹ cùng bố mẹ và các anh chị em trong gia đình tình nguyện đi xây dựng quê hương mới. Ngày 18-1-1978, cùng 60 hộ khác của các xã Đông Sơn và Đông Cường, Lã Như Kỹ tạm biệt nơi “chôn nhau cắt rốn” để đến với vùng quê mới - thôn Sơn Cường, xã Giang Bung (nay là xã Buôn Tría) huyện Lắc, tỉnh Đắc Lắc. Khi đến quê mới, mỗi hộ được cấp một căn nhà tạm 3 gian, được hỗ trợ 6 tháng lương thực. Cũng như những gia đình khác vào Đắc Lắc đợt ấy, gia đình Lã Như Kỹ phải đối mặt với nhiều gian khổ, có thời điểm tưởng chừng khó vượt qua. Hết lương thực hỗ trợ ban đầu, lại chưa có đất sản xuất nên các hộ diện kinh tế mới như gia đình anh Kỹ phải đi mót từng củ sắn, nhặt từng bông lúa rơi vãi ở các nông trường sản xuất, hoặc trên nương rẫy của đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ. Thời gian đầu chưa quen khí hậu và còn lạ nước, rất nhiều người bị ngã nước và mắc bệnh sốt rét. Một số hộ không chịu nổi đã bồng bế con cái trở về quê cũ, hoặc tìm đến các tỉnh phía Nam làm ăn.

Bây giờ, ngồi ngẫm lại chặng đường ba mươi mốt năm đã qua với không ít những thăng trầm, anh Kỹ cho rằng: Nghị lực con người mới là yếu tố quyết định đến chính những thành công hay thất bại trong cuộc sống. Nếu đã là con người có nghị lực thì không khó khăn nào mà không thể vượt qua. Chiêm nghiệm từ chính bản thân mình, ba mươi mốt năm qua, từ chỗ chỉ có hai bàn tay trắng, nếu không có nghị lực thì đến nay anh làm sao có thể có trong tay tài sản trị giá xấp xỉ chục tỉ đồng và trở thành “Vua lúa” Tây Nguyên, vinh dự là người nông dân trồng lúa đầu tiên ở Tây Nguyên tậu được xe hơi “xịn” trị giá gần 800 triệu đồng.

Bước ngoặt lớn trong cuộc đời nông dân Lã Như Kỹ phải kể đến thời điểm năm 1994, khi anh phát hiện và dám mạnh dạn “khai khẩn lại” cánh đồng hoang, vốn là khu vực sản xuất của Nông trường Mùng 8 Tháng 4.

Đây là “Cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết” nằm ở tả ngạn dòng sông Krông Ana, do thanh niên xung phong và đoàn viên các trường đại học, cao đẳng, cán bộ các cơ quan dân chính Đảng tỉnh Đắc Lắc khai hoang từ đầu năm 1978, rộng tới hơn nghìn héc-ta, có hệ thống đường và mương thủy lợi nội đồng. Sau khi khai hoang, cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết được giao cho Nông trường 8 tháng 4 tổ chức sản xuất. Nhưng do cung cách quản lý lỏng lẻo, ý thức của người lao động còn yếu kém, nên trong đầu tư sản xuất thì bị bớt xén; trong thu hoạch, vận chuyển bị thất thoát sản phẩm dẫn tới nông trường làm ăn thua lỗ, phải giải thể và đến năm 1984 thì cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết bỏ hoang cho cỏ mọc.

Vốn là những nông dân của vùng quê lúa Thái Bình, đất chật người đông, khi đặt chân lên quê mới Đắc Lắc, anh Lã Như Kỹ cũng như hết thảy người dân khác từ Thái Bình vào lập nghiệp luôn ao ước có được những thửa ruộng “thẳng cánh cò bay” như cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết” để “dụng võ”, phát huy tài trồng lúa của quê hương “Chị Hai năm tấn”. Chính vì thế, khi phát hiện cánh đồng rộng cả nghìn ha phải đổ biết bao mồ hôi công sức mới hình thành nay bỏ hoang cho cỏ mọc, cho chim thú làm tổ, anh Kỹ thấy tiếc “như xát muối trong ruột”. Năm 1994, anh mạnh dạn cùng các hộ Nguyễn Đức Lợi và Nguyễn Đức Vỹ người cùng xã Buôn Tría và cũng cùng dân kinh tế mới từ Thái Bình vào hùn vốn liếng mua máy cày MTZ mang vào khai khẩn lại cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết.

Cánh đồng bỏ hoang đã hơn 10 năm, nên chẳng khác nào rừng rậm, cỏ tranh ngập đầu người, những bụi tre, le đã um tùm, lợn rừng kéo về từng đàn. Mương thủy lợi bị bồi lấp, đường nội đồng hư hỏng. Vì vậy, việc trồng tỉa hơn hai chục ha lúa vụ đầu tiên (đông xuân năm 1994) các anh không chỉ tốn nhiều công sức khai khẩn lại mà còn “gặt hái” thất bại do chim trời, chuột đồng, lợn rừng và sâu bệnh phá hoại. Không nản lòng, năm 1995 gia đình anh Kỹ và một số hộ khác tiếp tục mở rộng thêm diện tích đất trồng lúa lên hơn 40ha, từ khi gieo sạ cho đến thu hoạch các hộ bố trí người thay phiên nhau túc trực trên cánh đồng canh chừng, xua đuổi chim thú. Và rồi vụ lúa đông-xuân năm 1995, anh Kỹ và các hộ anh Lợi, anh Vỹ được mùa lớn, mỗi hộ thu được cả trăm tấn lúa, tiếng thơm lan tỏa khắp vùng Buôn Tría, lan cả sang vùng hữu ngạn sông Krông Ana. Hàng chục, rồi hàng trăm hộ dân kéo vào cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết học tập và làm theo anh Kỹ. Được anh Kỹ giúp đỡ, họ cùng nhau làm hồi sinh cánh đồng lúa màu mỡ rộng hơn nghìn ha. Từ 1997 đến 2005, với gần 30ha lúa nước hai vụ, 1ha cà phê, mỗi năm gia đình anh Lã Như Kỹ thu được trên dưới 300 tấn lúa, 10 tấn cà phê với trị giá cả tỉ đồng và trở thành “Vua lúa” Tây Nguyên.

Mạnh dạn đầu tư

Anh Kỹ đi xe ô tô đời mới thăm đồng

Trong hai năm 2005 và 2006, anh Kỹ còn mạnh dạn bỏ vốn và vay thêm ngân hàng đầu tư xây 3 trạm bơm, nạo vét và làm mới 11,3km mương thủy lợi; xây dựng 2 trạm hạ thế và 1,5km đường điện, đưa điện vượt sông Krông Ana sang tận cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết, với tổng kinh phí hơn 900 triệu đồng. Nhờ công trình thủy lợi, trạm bơm và trạm điện do anh Kỹ đầu tư xây dựng mà hơn 300 hộ dân trong vùng đã được hưởng lợi, bà con không chỉ có điện thắp sáng, xóa cảnh đèn dầu tù mù, mà còn được tưới nước từ hệ thống trạm bơm, mương thủy lợi, tiết kiệm được 30-40% so với trước đây phải chi phí mua dầu chạy máy nổ bơm nước vào ruộng. Anh Đoàn Văn Khuê, nhà ở thôn 1, thị trấn Liên Sơn, huyện Lắc, làm 3,7ha lúa trong cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết và được hưởng lợi từ công trình điện và hệ thống thủy lợi của anh Kỹ đã cho biết: “Trước đây khi chưa có công trình điện lưới anh Kỹ đầu tư, gia đình mình phải chạy máy dầu bơm nước vào ruộng với chi phí 1,5 triệu đồng/ha, vừa tốn tiền lại vất vả. Nay chạy bơm điện của anh Kỹ, tiện hơn rất nhiều và cũng chỉ chi phí hết khoảng 800 nghìn đồng/ha. Như vậy, mỗi héc-ta lúa tiết kiệm được 700 nghìn đồng tiền dầu tưới”. Với công trình điện và thủy lợi do anh Kỹ đầu tư xây dựng tại cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết đã đưa được điện về hơn 100 hộ dân, đồng thời bảo đảm bơm nước tưới cho 420ha lúa nước của gần 200 hộ ở các xã Du Kmăn, huyện Krông Ana, xã Buôn Triết và xã Buôn Tría, huyện Lắc. Nhẩm tính, mỗi ha tiết kiệm được 700 nghìn đồng tiền dầu, thì với 420ha chỉ trong vụ đông-xuân anh Kỹ đã làm lợi cho bà con được gần 300 triệu đồng, và nếu tính số tiền tiết kiệm được từ năm 2006 đến năm 2009 sẽ lên đến hơn một tỉ đồng.

Cùng “Vua lúa” Tây Nguyên Lã Như Kỹ thăm cánh đồng lúa vụ đông-xuân năm nay đang vào kỳ đẻ nhánh, ngắm nhìn dòng nước mát mang nhiều phù sa màu mỡ được bơm lên từ dòng sông Krông Ana, theo những con kênh ngang dọc đổ vào từng thửa ruộng chúng tôi hiểu thêm giá trị những công trình mà anh Kỹ bỏ tiền, bỏ công đầu tư. Và với anh Kỹ, có lẽ niềm hạnh phúc lớn nhất trong cuộc đời mình đó là anh đã mạnh dạn đánh thức cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết màu mỡ, để nay mỗi năm từ cánh đồng này thu về cho sản xuất nông nghiệp tỉnh Đắc Lắc  hơn 15 nghìn tấn thóc. Chúng tôi biết hàng trăm hộ dân đang sản xuất ở cánh đồng Buôn Tría-Buôn Triết đã và đang thầm mang ơn “Vua lúa” Tây Nguyên.