Thi công thí điểm mặt bằng đường bê tông nhựa, đoạn qua xã An Trung, huyện Kon Chro (Gia Lai).

Trường Sơn Đông - con đường đã đi vào huyền thoại trong cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc - nay trở thành công trường, một dự án lớn do Bộ Quốc phòng làm chủ đầu tư. Tuyến giao thông quan trọng này được ví là “xương sống” nằm giữa Quốc lộ 1A và Đường Hồ Chí Minh. Đây là con đường mang ý nghĩa chiến lược cả về kinh tế - xã hội và quốc phòng -  an ninh của miền Trung - Tây Nguyên cũng như cả nước. Chương mới của Bản hùng ca Trường Sơn Đông trong thời kỳ mới, đang được những người lính viết tiếp bằng tư duy khoa học, lao động sáng tạo, năng suất chất lượng và cả khát vọng vươn lên...

Kỳ 1: Phác thảo một con đường

Đường Trường Sơn Đông được xây dựng trên cơ sở hướng tuyến của con đường Z114 trong kháng chiến. Đường Z114, do thanh niên xung phong, bộ đội địa phương các tỉnh thuộc mặt trận Quảng Đà, Quân khu 5, Quân khu 6, B3 xây dựng. Trong kháng chiến, đường Z114 nối thông các vùng căn cứ cách mạng, vùng hậu cứ, vùng sản xuất trong đó có những địa danh nổi tiếng một thời như Giang Mao, Cư Pui, Chư Prao (Đắc Lắc), Ayun Pa, Kon Chro, K’Bang (Gia Lai), Hiếu (Kon Tum), Thạnh Mỹ (Quảng Nam). Trên con đường Z114 năm xưa ghi dấu biết bao chiến công của cha ông. Có những địa danh nay trở thành di tích lịch sử, nhiều xã, huyện căn cứ kháng chiến đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Tuy nhiên, hơn 30 năm, từ sau ngày đất nước giải phóng, Z114 ít được tu sửa, nâng cấp nên nhiều đoạn hư hỏng, một số cung đường chỉ còn là đường mòn, đi lại hết sức khó khăn. Các xã căn cứ kháng chiến xưa trở thành những địa phương vùng sâu, vùng xa, đời sống của nhân dân vô cùng thiếu thốn. Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, ngày 14-2-2005, Thường trực Chính phủ họp thông qua báo cáo đầu tư xây dựng Đường Trường Sơn Đông và giao cho Bộ Quốc phòng làm chủ đầu tư, phê duyệt các bước đầu tư và tổ chức triển khai dự án. Ngày 23-1-2006, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ký Quyết định số 131/QĐ-BQP phê duyệt dự án đầu tư xây dựng Đường Trường Sơn Đông, giao cho Ban Quản lý dự án Đường Trường Sơn Đông (gọi tắt Ban quản lý dự án 46 thuộc Bộ Tổng tham mưu) làm đại diện chủ đầu tư.

Đường Trường Sơn Đông có chiều dài toàn tuyến khoảng 671km, đi qua 53 xã, phường của 18 huyện thuộc 7 tỉnh miền Trung-Tây Nguyên. Thiết kế ban đầu, đường được xây dựng quy mô cơ bản là đường cấp IV, cấp V miền núi, nền rộng 7,5 mét, mặt đường cấp phối đá dăm láng nhựa, với tổng mức đầu tư xây dựng theo phê duyệt ban đầu hơn 3.528 tỉ đồng và được sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ. Qua khảo sát, trong tổng số 671km chiều dài toàn tuyến, có 94km đường cũ được tận dụng; 577km phải đầu tư xây dựng, trong đó 255km mở mới hoàn toàn. Theo thiết kế thi công, Đường Trường Sơn Đông được chia thành 70 gói thầu, bao gồm 51 gói đường, 15 gói cầu lớn, 2 gói hầm giao thông và 2 gói đường đôi lưỡng dụng. Đường có điểm đầu nối với Đường Hồ Chí Minh tại thị trấn Thạnh Mỹ, huyện Nam Giang (Quảng Nam) và điểm cuối thông với tỉnh lộ 722 thuộc địa phận xã Đưng K’nớ, huyện Lạc Dương (Lâm Đồng).

Khi hoàn thiện, đây sẽ là con đường huyết mạch nối liền 7 tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, gồm đoạn qua tỉnh Quảng Nam (từ km 0 đến km 142) dài 142km, ngang qua các huyện Nam Giang, Nông Sơn, Hiệp Đức, Bắc Trà My và Nam Trà My; đoạn qua tỉnh Quảng Ngãi (từ km 142 đến km 175), dài 33km, qua địa bàn huyện Sơn Tây; đoạn qua tỉnh Kon Tum (từ km 175 đến km 230), dài 55km, qua địa bàn huyện Kon Plông; đoạn qua tỉnh Gia Lai (từ km 230 đến km 475), dài 245km, gồm các huyện K’bang, Đắc Pơ, Kon Chro, Ia Pa, Krông Pa và thị xã Ayun Pa; đoạn qua tỉnh Phú Yên (từ km 475 đến km 501), dài 26km ngang qua huyện Sông Hinh; đoạn trên địa bàn tỉnh Đắc Lắc (từ km 501 đến km 607), dài 106km, qua các huyện M’Đrắc và Krông Bông; đoạn qua tỉnh Lâm Đồng (từ km 607 đến 671), dài 64km, đi qua các huyện Lạc Dương và Đam Rông.

Ngày 5-9-2005, công trình được phát lệnh khởi công xây dựng ở hai điểm đầu tuyến và cuối tuyến. Đến đầu năm 2007 dự án chính thức thi công với hàng loạt gói thầu trải dọc tuyến đường. Như đã nói, theo thiết kế ban đầu, đường được xây dựng theo tiêu chuẩn đường cấp IV, cấp V miền núi, mặt đường trải cấp phối đá dăm láng nhựa. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu, khảo sát kỹ trên thực địa, nhiều đoạn qua địa hình núi non hiểm trở, nhiều đoạn xuyên qua rừng tự nhiên, một số điểm có nền đất yếu, ẩm thấp..., để đạt mục tiêu “kéo dài tuổi thọ con đường, nâng cao hiệu quả khai thác, đồng thời phù hợp với quy hoạch phát triển của các địa phương có con đường ngang qua”, Bộ Quốc phòng và các tỉnh đã kiến nghị Chính phủ cho điều chỉnh kết cấu mặt đường từ đá dăm cấp phối láng nhựa, chuyển sang mặt đường bê tông xi măng và bê tông nhựa. Ngày 6-2-2009, Thủ tướng Chính phủ đã có Văn bản số 167/TTg chấp thuận điều chỉnh kết cấu mặt đường và cho phép điều chỉnh dự án và điều chỉnh tổng mức đầu tư để tăng cường tính bền vững cho công trình, bảo đảm Đường Trường Sơn Đông thực sự hiện đại, khai thác lâu dài.

Tính đến tháng 6-2009, trong tổng số 70 gói thầu thi công toàn tuyến, có 68 gói thầu hoàn thành công tác khảo sát hiện trường; 63 gói hoàn thành công tác thiết kế và thẩm tra; 32 gói thầu hoàn thành công tác thẩm định và phê duyệt; 31 gói thầu đã và đang tổ chức thi công với 264km đường, 4 cầu lớn và 2 đường đôi lưỡng dụng. Sau gần 3 năm kể từ ngày phát lệnh khởi công xây dựng, đến nay Đường Trường Sơn Đông đã và đang hiện hữu với vóc dáng hiện đại. Đại úy Trịnh Quang Thái, trợ lý kế hoạch Ban quản lý dự án 46 cho biết: “Tính đến tháng 6-2009, tổng giá trị xây lắp của 31 gói thầu đang thi công đạt 1.415 tỉ đồng, giá trị giải ngân đến hết năm 2008 đạt 676,87 tỉ đồng. Theo kế hoạch đến hết năm 2009 sẽ triển khai 50/70 gói thầu, phấn đấu bàn giao đưa vào sử dụng khoảng 220km đường chủ yếu thuộc đoạn giữa tuyến trên địa bàn Tây Nguyên. Trong năm 2009 này, Chính phủ bố trí 650 tỉ đồng cho xây dựng Đường Trường Sơn Đông, đưa tổng số vốn được bố trí cho thi công đến hết năm 2009 là 1.370,521 tỉ đồng”. Điều này cho thấy công tác thi công Đường Trường Sơn Đông luôn nhận được sự quan tâm sát sao của Chính phủ và được bảo đảm tốt nguồn kinh phí.

Sơ đồ Đường Trường Sơn Đông.

Đi qua các công trường, từ điểm đầu Thạnh Mỹ (Quảng Nam) đến điểm cuối Đưng K’nớ (Lâm Đồng), chúng tôi nhận thấy lực lượng thi công của các doanh nghiệp trong và ngoài Quân đội đã và đang hết sức nỗ lực, tranh thủ tối đa những điều kiện thuận lợi, ra sức khắc phục khó khăn về giao thông, thời tiết, địa chất và nguồn cung cấp vật liệu… để bảo đảm thi công đạt tiến độ, góp phần sớm hình thành những cung đường mới hiện đại. Thượng tá Nguyễn Văn Thành, cán bộ phòng Quản lý thi công Ban quản lý dự án 46 tâm sự: “Khác với các công trình mà tôi đã từng tham gia trước đây, Đường Trường Sơn Đông qua những địa hình, địa chất hết sức phức tạp, hiểm trở: Có những nơi phải xử lý mạch nước ngầm như Kon Chro (Gia Lai), đoạn khó khăn về địa hình như từ Quảng Nam vào Quảng Ngãi, hay những điểm qua suối sâu phải tôn cao nền đường tới 6 mét như Ia Pa (Gia Lai), nhiều điểm khác lại phải bạt những sườn núi cao, tạo tới 3 cấp ta luy dương như ở Kbang (Gia Lai). Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất, ảnh hưởng trực tiếp tới tiến độ thi công mà chủ đầu tư, các đơn vị thi công đang cùng với chính quyền các địa phương tập trung sức tháo gỡ đó chính là khâu “giải phóng mặt bằng”.

Hiện nay, trên công trường xây dựng Đường Trường Sơn Đông, các nhà thầu đang huy động hàng trăm xe máy, hàng nghìn kỹ sư, công nhân và lao động phổ thông, tập kết hàng triệu tấn vật liệu, lắp đặt các trạm trộn bê tông nhựa nóng hiện đại, ngày đêm bám sát công trường, chạy đua với thời gian, tranh thủ thời thiết thuận lợi, khắc phục muôn vàn khó khăn thử thách để thi công từng gói thầu bảo đảm đạt và vượt kế hoạch đề ra. Có những đơn vị, doanh nghiệp của quân đội đã thể hiện rõ năng lực, kinh nghiệm của mình quyết tâm hoàn thiện những gói thầu trước mốc thời gian chủ đầu tư giao. Hình hài một con đường đã rõ dần trong tầm mắt. Không xa nữa, phía đông dãy Trường Sơn hùng vĩ, một tuyến quốc lộ quan trọng, mang tên Trường Sơn Đông sẽ được hoàn thành. Đây được xem là con đường huyết mạch trong trục dọc giao thông ở miền Trung, là cơ sở để đồng bào miền Trung và Tây Nguyên phát triển kinh tế-xã hội, ổn định cuộc sống, góp phần xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là đối với đồng bào dân tộc thiểu số nơi có tuyến đường đi qua.

Trong một chiều hè lộng gió có mặt trên tuyến đường này, chúng tôi nghe trong không gian tiếng ầm ào của xe máy, sự nhộn nhịp của công trường, điệu nhạc vi vu của rừng già đại ngàn... Tất cả như quyện lại tấu lên khúc hoan ca của bản hùng ca mới. Trong chúng tôi, ai cũng hình dung được chỉ một thời gian ngắn nữa thôi, nơi con đường đi qua, không chỉ tạo ra sự thay đổi lớn lao về kinh tế, văn hóa, xã hội của nhiều buôn làng, mà còn mang một ý nghĩa chiến lược hết sức quan trọng về quốc phòng-an ninh trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc... 

Bài, ảnh: KIỀU BÌNH ĐỊNH và LÂM QUÝ