Tôi đang chăm chú ghi lại từng lời của bà Ma Thị Tôm thì Thạc sĩ Đồng Khắc Thọ, Phó trưởng ban phụ trách Ban quản lý khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa (Thái Nguyên) nói thân mật với tôi:

 - Không chỉ có cây đa, lán Khuôn Tát và lán Tỉn Keo, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên còn có 58 địa điểm khác gắn liền với dấu ấn hoạt động cách mạng của Bác Hồ.

- Nghĩa là toàn tỉnh Thái Nguyên có tới 61 địa điểm di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh, một số lượng lớn di sản văn hóa về Bác Hồ mà không nhiều địa phương có được tài sản quý giá đó? - Tôi hỏi.

- Tôi cũng nghĩ vậy. Qua tham quan, tìm hiểu, như bạn thấy đấy, mỗi nơi Bác Hồ ở và làm việc đều gắn liền với mỗi câu chuyện sinh động về tấm lòng trong sáng, tình cảm bao la của Người dành cho dân, cho nước. Vì vậy, mỗi di tích Bác Hồ không đơn thuần chỉ là một hiện vật cụ thể, mà còn ẩn chứa trong đó về bài học đạo đức cách mạng, bài học làm người rất giá trị mà nếu biết khai thác, phát huy, đây chính là những địa chỉ giáo dục truyền thống rất thiết thực. Trong số 61 di tích đó, có những di tích đặc biệt quan trọng - nơi ghi lại những dấu ấn lịch sử của dân tộc ta như: Di tích đồi Khau Tý, nơi Bác Hồ từng ở và làm việc từ ngày 20-5 đến 10-11-1947 và tại đây, Người đã chủ trì hội nghị Ban thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị phá tan cuộc tấn công mùa đông năm 1947 của giặc Pháp đánh lên căn cứ địa Việt Bắc; Di tích Làng Vang ở xã Liên Minh - nơi Bác Hồ ở, làm việc từ 15-10 đến 17-11-1947 và hoàn thiện tác phẩm nổi tiếng “Sửa đổi lối làm việc”; Di tích Trại thiếu nhi ở xóm Nà Lọm, xã Phú Đình, nơi Bác Hồ viết lời kêu gọi Thi đua ái quốc và cũng là nơi Người chủ trì Lễ phong quân hàm cấp tướng đầu tiên của Quân đội ta, trong đó có hàm Đại tướng cho đồng chí Võ Nguyên Giáp vào ngày 18-5-1948...

Lán Khuôn Tát ở xã Phú Đình, một trong những di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở ATK Định Hóa luôn hấp dẫn du khách. Ảnh: THIỆN VĂN

Có “thực mục sở thị” cảnh quan núi rừng Việt Bắc và được thả hồn trong bầu không khí trong lành ở đại ngàn này, tôi mới hiểu vì sao những bài thơ nổi tiếng như Cảnh rừng Việt Bắc, Cảnh khuya... của Bác Hồ; Sáng tháng Năm, Việt Bắc... của Tố Hữu, lại ra đời ở đây. Bởi vì, chính phong cảnh sơn thủy hữu tình với những hàng cây cổ thụ soi xuống những dòng suối trong xanh; những cánh đồng lúa, nương ngô mướt mát nhấp nhô trên những quả đồi; cuộc sống mộc mạc, chất phác của người dân bản địa với nhiều truyền thống văn hóa, phong tục, lễ hội độc đáo... đã khơi nguồn xúc cảm, men say cho các nhà thơ sáng tạo nên những vần thơ tuyệt tác. Nhưng những di sản văn hóa về Bác Hồ ở ATK Định Hóa và một vùng đất giàu tiềm năng du lịch với rất nhiều “vẻ đẹp tiềm ẩn” này bao giờ sẽ được đánh thức để trở thành “địa chỉ đỏ” của du khách trong và ngoài nước?

Giải đáp điều băn khoăn của tôi, anh Thọ bộc bạch:

- Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thái Nguyên đã xác định: Phải đưa khu di tích ATK Việt Bắc - Thái Nguyên trở lại đúng vị trí là “một quần thể di tích quan trọng bậc nhất của dân tộc Việt Nam ở thế kỷ XX” như cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã từng khẳng định từ năm 1997, trong đó các di tích Bác Hồ ở quần thể di tích này là điểm nhấn quan trọng nhất. Trong rất nhiều việc đang triển khai, trước mắt, tỉnh đang kêu gọi, thu hút mọi nguồn lực để phục dựng, tôn tạo các di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở ATK Định Hóa xứng đáng với tầm vóc vĩ đại và công lao to lớn của Người đối với dân tộc ta.

Anh Thọ kể rằng, trước đây, Ban quản lý di tích - danh thắng tỉnh Thái Nguyên trực thuộc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch. Trên thực tế, nhiệm vụ của ban này khá nhiều, phạm vi quản lý di tích - danh thắng trên địa bàn quá rộng, trong khi nguồn nhân lực, vật lực lại phân tán nên hiệu quả quản lý nhà nước không được như mong muốn. Thấy rõ những bất cập đó, từ đầu năm 2010, UBND tỉnh Thái Nguyên ra quyết định thành lập Ban quản lý khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa với chức năng, nhiệm vụ chủ yếu là tham mưu, đề xuất những chủ trương, chính sách, giải pháp nhằm phát triển toàn bộ khu di tích này trở thành một trong những khu du lịch trọng điểm của cả vùng Việt Bắc và quốc gia.

- Được ra “ở riêng”, chắc các anh được “quyết mạnh tay” hơn?

Anh Thọ cười nhẹ rồi nói ví von:

- Nếu là con nhà giàu thì khi ra ở riêng, bố mẹ cũng cho của hồi môn để mà sinh sống và có vốn làm ăn ổn định. Nhưng, như bạn biết đấy, Thái Nguyên chưa phải là tỉnh mạnh và còn đang phải chắt chiu, tập trung nguồn vốn để phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, giáo dục, y tế, văn hóa... cho tương xứng với vị trí trung tâm của cả vùng Việt Bắc. Vậy nên, chúng tôi ra ở độc lập, vốn liếng chẳng có là bao. Chỉ có nguồn nhân lực tại chỗ là “của để dành” đáng giá nhất.

Cây hoa râm bụt Bác Hồ trồng trước lán Tỉn Keo. Ảnh: THIỆN VĂN

Qua tìm hiểu, tôi mới biết “của để dành” - như anh Thọ nói - chính là đội ngũ cán bộ, nhân viên Ban quản lý khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa. Trong tổng số 52 cán bộ, nhân viên của Ban, tỷ lệ người dân bản địa chiếm hơn 70% . Chị Ma Thị Bắc, 24 tuổi, dân tộc Tày, sinh ra và lớn lên tại thôn Đồng Ban, xã Phú Đình. Từ nhỏ, chị đã ước mơ trở thành cô giáo. Nhưng khi đang học lớp 8, Ma Thị Bắc cùng các bạn trong lớp được cô giáo chủ nhiệm đưa đi tham quan một số di tích Bác Hồ ngay trên quê hương mình. Hôm tham quan di tích Bác Hồ ở lán Khuôn Tát, chị rất ấn tượng với những lời thuyết minh mượt mà, ngọt ngào của cô hướng dẫn viên du lịch. Hình ảnh đó đã ăn sâu vào tâm trí cô học trò nhỏ suốt những năm tháng ngồi trên ghế nhà trường. Tốt nghiệp trung học phổ thông, chị nộp hồ sơ và thi đỗ Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội. Sau khi ra trường,  chị Bắc được nhận vào làm hợp đồng Ban quản lý khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa. Dù hiện tại được hưởng tiền lương hằng tháng khoảng một triệu đồng, nhưng chị không quá băn khoăn về mức thu nhập. Chị tâm sự:

- Sinh ra và lớn lên trên quê hương cách mạng Định Hóa và nay lại được trở về công tác trên địa danh lịch sử này, em cảm thấy rất tự hào. Nhờ có kiến thức đã tiếp thụ ở trường, em thấy rất tự tin khi được giới thiệu với du khách về những nét đẹp của các di tích, cảnh quan, danh thắng và bản sắc văn hóa trên quê hương mình.

Cũng mang nặng tình yêu mảnh đất cội nguồn trong tim như Ma Thị Bắc, chàng trai Ma Khắc Phương, 25 tuổi, ở xã Bình Thành (huyện Định Hóa) đã tự nguyện vào làm nhân viên bảo vệ Nhà tưởng niệm Bác Hồ đã được 5 năm. “Từ nhà em đến cơ quan hơn chục cây số, đi xe máy mỗi tháng cũng ngốn hết khoảng 300 nghìn đồng tiền xăng. Trong khi đó, lương nhân viên bảo vệ có hơn 800 nghìn đồng một tháng. Phải chắt chiu, tùng tiệm lắm mới đủ trang trải cho bản thân mình”- Ma Khắc Phương thật thà kể.

- Lương “nghèo” thế, có bao giờ Phương muốn chuyển sang làm công việc khác không? - Tôi hỏi.

Phương nói hồn hậu:

- Không. Vì em đang theo học tại chức ở Trường Đại học Văn hóa Hà Nội năm thứ tư rồi. Sang năm có bằng cấp, được vào biên chế chính thức nên chắc chắn lương sẽ cao hơn bây giờ. Nhưng, điều quan trọng nhất đối với em là được công tác gần nhà, anh ạ. 

Sinh năm 1979, chị Lý Thị Chiên, dân tộc Tày, người con của quê hương “Thủ đô gió ngàn” đã có gần 10 năm công tác tại Ban quản lý khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa. Từ kinh nghiệm thực tế một nhân viên lâu năm và nay là cán bộ Ban quản lý, chị Chiên cho rằng, với ưu thế là “người tại chỗ, hiểu việc tại chỗ, hiểu phong tục, tập quán, truyền thống văn hóa của địa phương”, những cán bộ, nhân viên ở địa phương là lực lượng nòng cốt quyết định đến sự tồn tại, phát triển của khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa. Bởi từ lời ăn tiếng nói, ánh mắt đến trang phục, cử chỉ, việc làm của họ sẽ trực tiếp góp phần làm nên giá trị của khu di tích này.

- Nhưng ngoài nguồn nhân lực tại chỗ quý giá đó, Ban quản lý sẽ có giải pháp gì để khu di tích lịch sử - sinh thái ATK Định Hóa thực sự tạo lực hút mạnh mẽ đối với du khách?

- Để các di tích văn hóa về Bác Hồ có sức sống - Anh Thọ bày tỏ - ngoài việc quảng bá, tuyên truyền, tạo dựng hình ảnh điểm đến, chúng tôi đang tập trung xây dựng sản phẩm du lịch đặc trưng hấp dẫn với du khách. Nhằm tạo lợi thế so sánh với các điểm du lịch về nguồn khác, Ban quản lý sẽ tổ chức các tua du lịch theo tuyến gắn kết các vùng du lịch trọng điểm với “Không gian văn hóa Hồ Chí Minh” như: Tuyến Võ Nhai thăm khu di tích Làng Vang - khu di tích khảo cổ Thần Sa - khu rừng Khuôn Mánh - thắng cảnh Phượng Hoàng - thác Mưa Rơi - suối Tiên Linh Sơn; Tuyến Đại Từ thăm các di tích Bác Hồ tại các xã Hà Thượng, Phú Xuyên, Kỳ Khôi, Bản Ngoại, Tiên Hội, Phục Linh, La Bằng, Hùng Sơn kết nối với khu du lịch sinh thái hồ Núi Cốc; Tuyến Phú Lương - Định Hóa thăm các di tích Bác Hồ ở các địa danh lịch sử như Khau Tý, Khuôn Tát, Nà Lọm, Tỉn Keo...

Tôi biết, anh Đồng Khắc Thọ mang trong mình một “trái tim nóng” của một nghệ sĩ nhiếp ảnh giàu nhiệt huyết với đôi mắt đượm vẻ lãng tử, mộng mơ. Nhưng, những phác họa mà anh “vẽ ra” trên bức tranh ATK Định Hóa - Thái Nguyên không quá xa xôi, ngược lại rất thực tế và đầy triển vọng sáng sủa. Bởi “Quê hương cách mạng dựng nên Cộng hòa” (*) không chỉ có “Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say” (**) và “Trám bùi để rụng, măng mai để già” (*), mà nơi đây còn có “Non xanh nước biếc tha hồ dạo”(**) với phong cảnh “Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi/ Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng”(*) và “Tiếng suối trong như tiếng hát xa/ Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”(**) đầy chất nhạc và thơ! Với lợi thế “độc nhất vô nhị” đó, tôi hoàn toàn có cơ sở niềm tin vào vùng đất ATK Định Hóa - Thái Nguyên, nơi đầu nguồn “Cụ Hồ sáng soi” cách mạng sẽ trở thành một trung tâm du lịch tầm cỡ của nước Việt trong một tương lai gần.

Ghi chép của NGUYỄN VĂN HẢI

(*) Thơ Tố Hữu

(**) Thơ Hồ Chí Minh

Thủ đô gió ngàn (kỳ 1)