QĐND - Rừng ngập mặn ven biển Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển, hạn chế tác hại của sóng, gió gây xói lở, bảo vệ môi trường sinh thái… vùng ven biển. Thế nhưng, do nhiều nguyên nhân khác nhau, diện tích rừng ngập mặn đang giảm mạnh cả về diện tích và chất lượng. Nếu không có biện pháp quản lý, bảo vệ kịp thời thì tác hại từ thiên tai và sự suy thoái môi trường sẽ diễn biến vô cùng phức tạp...

Diện tích rừng giảm do chặt phá và sạt lở

Tỉnh Kiên Giang có bờ biển dài hơn 205km nhưng hiện có 35km đang bị xói lở nghiêm trọng. Rất nhiều công trình của người dân được xây dựng ở ngay bờ biển gây xung yếu, ảnh hưởng tới thân đê, các kênh đổ ra biển không có rừng phòng hộ. Rừng ngập mặn có hơn 5 nghìn héc -ta phân bố hơn 74% đường bờ biển tỉnh Kiên Giang, trong đó có 20% bị suy thoái do xói lở. Tình trạng này làm mất đất và mất rừng ngập mặn. Sóng to làm trốc gốc cây và gây ra sạt lở nền đất, nhiều khu rừng mới trồng thường bị cuốn theo dòng triều.

Kè chắn sóng thuộc huyện U Minh, tỉnh Cà Mau nhằm ngăn chặn sóng biển gây sạt lở.

 

Theo tìm hiểu của chúng tôi, nhiều năm trước đây, rừng ngập mặn thuộc các huyện Hòn Đất, An Biên (Kiên Giang) rất dày, người dân ở phía sau có thể sinh sống, nhưng những năm gần đây, nhất là vào mùa mưa, gió biển thổi mạnh vào thân đê gây ra xói lở và vỡ đê. Nguy hiểm nhất là vùng có diện tích rừng thưa, nhiều tuyến đê bị sóng đánh hỏng, không sinh sống được nên người dân đã phải bỏ đi nơi khác.

Còn ở Cà Mau, diện tích rừng ngập mặn đang bị thu hẹp nghiêm trọng, năm 2002 tỉnh Cà Mau có gần 200 nghìn héc -ta rừng ngập mặn ven biển nhưng hiện chỉ còn hơn 100 nghìn héc -ta, theo đó bờ biển cũng bị sạt lở nghiêm trọng, trung bình mất khoảng 900ha/năm.

Một trong những nguyên nhân rất quan trọng dẫn đến tình trạng trên là do nơi đây thường xuyên xảy ra tình trạng người dân nghèo chặt phá rừng ngập mặn để lấy gỗ hầm than, nhất là ở Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau.

Thêm vào đó, tình trạng chặt phá để chuyển sang mục đích khác cũng liên tục xảy ra trong nhiều năm qua. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Lâm nghiệp cho biết, trong 10 năm (2000-2010), tổng diện tích rừng vùng ĐBSCL bị thiệt hại là 11.785ha, trong đó rừng phòng hộ là 4.822ha, rừng đặc dụng là 139ha và rừng sản xuất là 6.824ha. Tình hình phá rừng ngập mặn có chiều hướng tăng lên như ở Bến Tre tăng 23 vụ chặt phá, đào đắp gây thiệt hại đến rừng. ở Bạc Liêu năm 2011 đã xảy ra 37 vụ vi phạm chặt phá rừng để nuôi trồng thủy sản, chặt phá rừng để lấy gỗ… Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến diện tích rừng ngập mặn ngày càng suy giảm nhanh chóng.

Khẩn trương khắc phục bằng các giải pháp đồng bộ

Ông Nguyễn Quang Dương, Vụ trưởng Vụ Phát triển rừng (Tổng cục Lâm nghiệp) cho biết:

- Vùng ĐBSCL hiện còn có 479km đường đê biển chưa có đai rừng phòng hộ, chiếm 38,1% tổng số chiều dài đê biển các tỉnh, trong đó có 144km đê biển có khả năng trồng rừng nhưng chưa có rừng, 335km đê chưa có rừng nhưng cần có các giải pháp kỹ thuật hỗ trợ để trồng rừng. Hiện có nhiều đoạn bờ biển và cửa sông đang bị xói lở nghiêm trọng với tổng chiều dài 310,6km, nhiều nhất là ở Cà Mau, Kiên Giang, Tiền Giang, Bến Tre.

Rừng ngập mặn ven biển Mũi Cà Mau đang bị con người và thiên nhiên tàn phá.

ông Dương cho biết thêm, ngoài những nguyên nhân như sự sạt lở tự nhiên, hiện tượng bị chặt phá vô tội vạ thì việc quản lý còn chồng chéo, cơ chế chính sách và các giải pháp để bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn ven biển còn chưa phù hợp cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy giảm diện tích và chất lượng rừng ngập mặn.

Ông Hà Công Tuấn, Phó tổng Cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp, cho biết:

- Để khắc phục tình trạng trên, trước hết mỗi địa phương phải rà soát lại quy hoạch hệ sinh thái rừng ngập mặn ven biển theo tính chất liên ngành, trong đó chú trọng quy hoạch sử dụng đất để thống nhất quản lý giữa lâm nghiệp, thủy lợi, đê điều, thủy sản, …Mặt khác phải khẩn trương khôi phục diện tích rừng ngập mặn đã bị phá bằng cách trồng những loại cây khác nhau phù hợp với thổ nhưỡng từng vùng...

Chính quyền các địa phương phải nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc bảo vệ rừng ngập mặn ven biển, nhanh chóng có biện pháp xử lý chống xói lở một cách tổng thể, toàn diện để bảo vệ rừng từ xa. Xử lý nghiêm những vụ chặt phá rừng ngập mặn nhằm răn đe, từ đó tiến tới chấm dứt các vụ chặt phá rừng ngập mặn trái phép. Mặt khác cần tuyên truyền cho nhân dân thấy rõ lợi ích của rừng ngập mặn, để từ đó bản thân mỗi người dân sống ven các khu rừng ngập mặn phải là một chiến sĩ giữ rừng, phải là một người trồng rừng. Chính quyền và các cơ quan chức năng địa phương cũng cần chủ động tìm kiếm các nguồn vốn hỗ trợ từ trong nước và quốc tế để duy trì sự tồn tại của diện tích rừng ngập mặn hiện có, đồng thời nâng cao thu nhập cho người giữ rừng để họ đảm bảo cuộc sống lâu dài găn bó với rừng ngập mặn… Chỉ có như vậy mới hy vọng dải rừng ngập mặn ven biển ĐBSCL ngày càng dày thêm.

Bài và ảnh: Huỳnh Văn