Vốn là lính khố xanh, được các chiến sĩ cộng sản trong nhà tù Buôn Ma Thuột giác ngộ, tháng 5-1945, khi tròn 25 tuổi Y Blốk Êban đã đến với cách mạng. Ông cũng chính là người chỉ huy đội bảo vệ Ủy ban khởi nghĩa Đắc Lắc trong buổi mít tinh giành chính quyền tháng 8-1945. Trong những năm tháng của hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, Y Blốk Êban được giao giữ những cương vị quan trọng trong quân đội và ở địa phương.

Vợ chồng Thiếu tướng Y Blốk Êban ôn lại kỷ niệm cùng nhau tham gia hoạt động cách mạng.

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Thiếu tướng Y Blốk Êban vinh dự nhiều lần được gặp Bác Hồ. Những lần gặp Bác không chỉ là niềm hạnh phúc lớn lao, mà ông như được lớn lên, thêm sáng mắt, sáng lòng. Nhân dịp kỷ niệm 119 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng tôi được ông kể lại những lần gặp Bác. Lần đầu Y Blốk Êban gặp Bác là vào giữa tháng 11-1952, khi ông cùng một số đồng chí tham dự hội nghị “Du kích chiến tranh toàn quốc” được tổ chức tại chiến khu Việt Bắc. Thiếu tướng Y Blốk Êban kể:

- Buổi tối, trước ngày khai mạc hội nghị, tại khu nhà khách Trung ương nằm giữa rừng già, sau bữa cơm tối, khi tôi cùng các đại biểu đi dạo quanh vườn cây bên suối thì Bác đến. Mọi người nhanh chóng vây quanh Bác. Bác nói: “Biết đoàn Nam Bộ và Tây Nguyên ra từ chiều hôm qua, nhưng để các chú nghỉ. Tối nay Bác đến thăm các chú. Bác là chủ nhà mà chậm đón khách, các chú thông cảm cho!”. Rồi Bác lần lượt bắt tay từng người và yêu cầu giới thiệu tên, công việc ở địa phương. Bác vừa nghe vừa gật đầu. Đến tôi, tôi bước lại gần Bác và thưa: “Báo cáo Bác, cháu là Y Blốk Êban, du kích của Đắc Lắc ạ!”.

Nghe tôi báo cáo, Bác nắm tay tôi thật chặt rồi dặn: “Chú chuẩn bị kể lại kinh nghiệm bám dân ở trong đó và học tập anh em du kích Nam Bộ, du kích Bắc Bộ để về đẩy mạnh phát triển chiến tranh du kích của địa phương”.

Lần ấy, tôi được Bác nắm tay lâu hơn mọi người. Vì thế, tôi vừa báo cáo với Bác vừa ngắm chòm râu và cặp mắt tỏa sáng trên gương mặt hao gầy của Người mà lòng trào dâng hạnh phúc. Buổi tối hôm khai mạc hội nghị, Bác cũng đến đột ngột như lần trước. Trong phần căn dặn những công việc phải làm sau hội nghị, tôi nhớ Bác nhắc: “Điểm trọng yếu là bất kỳ bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích đều phải bám sát lấy dân, rời dân ra nhất định thất bại. Bám lấy dân là làm sao cho được lòng dân, dân tin, dân mến, dân yêu, như vậy thì bất kể việc gì khó mấy cũng làm được và nhất định thắng lợi…”.

Lời huấn thị của Bác hôm ấy đã ăn sâu vào tâm khảm tôi. Từ đó suốt chặng đường công tác của mình, tôi luôn thực hiện lời Người dặn: Có dân là có tất cả. Tôi nghĩ, lời Người dặn từ hội nghị Du kích chiến tranh toàn quốc 57 năm trước đây đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Rồi sau đó tôi được gặp Bác ở hội nghị cải cách ruộng đất.

Một dịp khác, vào khoảng cuối năm 1955, khi tôi đang huấn luyện bộ đội tại Nam Đàn (Nghệ An), thì vinh dự được đón Bác tới thăm. Người huấn thị về công tác nuôi quân, chấn chỉnh điều lệnh quân đội và nhắc nhở về xây dựng tình đoàn kết. Đặc biệt ngày 2-9-1958, khi tôi từ Nam Đàn (Nghệ An) ra Hà Nội dự kỷ niệm ngày Quốc khánh và thăm Phủ Chủ tịch, tôi có được một vinh dự đặc biệt: Bác trực tiếp gắn quân hàm thượng tá lên ve áo cho tôi. Tôi hiểu, đây là sự gửi gắm tình cảm, niềm tin của Bác đối với phong trào đấu tranh của nhân dân Đắc Lắc trong cuộc chiến đấu còn nhiều gian khổ hy sinh mà tôi với cương vị Trung đoàn trưởng Trung đoàn 120 vinh dự được là người đại diện đón nhận.

Tháng 8-1961, trước khi từ Hà Nội trở lại Tây Nguyên trên cương vị quyền Tư lệnh Quân khu 6, tôi được gặp Bác lần nữa. Lần này, Bác nắm chặt tay tôi và căn dặn nhiều điều. Đó cũng là lần cuối cùng tôi được gặp Người.

Bây giờ, về nghỉ hưu sum vầy bên con cháu, phút thảnh thơi, trong căn phòng truyền thống của gia đình nơi Y Blốk Êban đặt bàn thờ Bác Hồ và lưu giữ những kỷ vật, hình ảnh quý trong cuộc đời hoạt động cách mạng, ông lại cùng người bạn đời-nữ du kích Kpă H’ngót năm xưa, ngồi ôn lại những kỷ niệm sâu sắc. Và mỗi lần như vậy, ông không bao giờ quên kể lại cho các con cháu nghe những câu chuyện trong các lần vinh dự được gặp Bác Hồ.

Bài và ảnh: KIỀU BÌNH ĐỊNH