Đốt rẫy, đốt than phá rừng

Từ khu vực đồi Yên Ngựa, sau gần một tiếng luồn rừng, lội theo con suối Dứa, chúng tôi đã có mặt tại vạt rừng vừa bị cháy. Cảnh tượng thật hoang tàn. Thân cây đổ ngổn ngang. Màu tro tàn bao phủ trên diện tích khá rộng. Những vạt rừng còn sót lại cũng cháy sém nham nhở. Chứng kiến cảnh tượng này thấy thật nao lòng.

Ông Nguyễn Văn Sáu, người dân sống lâu năm tại địa phương, mặt buồn rười rượi nói với chúng tôi: “Đi sâu vào trong rừng, các anh sẽ nhìn thấy những cảnh tượng rừng bị "hút máu" còn xót xa hơn”. Rồi ông Sáu lặng lẽ dẫn chúng tôi đi tiếp. Cách đó không xa, một vạt rừng khác cũng vừa bị đốt cháy nham nhở. Bên cạnh những gốc cây cháy đen thui là một chiếc lán của người đốt rừng với đầy đủ vật dụng sinh hoạt thiết yếu như soong nồi, bát đĩa, chăn màn, võng... Ông Sáu giọng ngậm ngùi: “Hơn một tháng trước, nơi đây còn xanh rậm cây cối, vậy mà bây giờ chỉ còn trơ lại gốc cây cháy trụi. Người ta đốt rừng, phát rẫy, đợi đến mùa mưa mới trồng bắp, trồng bí”. Theo ông Sáu, việc đốt rừng làm rẫy quanh khu vực này đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Hơn một tháng đã có 3 khu vực thuộc diện tích rừng phòng hộ, bảo vệ cho đập hồ Đá Bàn bị đốt làm rẫy. Dừng chân bên cạnh suối Dứa nước trong xanh đang chảy róc rách, ông Sáu bảo: “Suối Dứa cung cấp nước sinh hoạt cho 5 xã ở thị xã Ninh Hòa. Nếu người dân canh tác gần khu vực suối Dứa thì nguồn nước sẽ bị ô nhiễm do thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trong quá trình canh tác. Sâu xa hơn nữa, khi rừng phòng hộ bị phá, vào mùa mưa sẽ dễ dẫn đến lũ ống, lũ quét, tiềm ẩn nguy hiểm đối với đập hồ Đá Bàn”.

Vạt rừng gần suối Dứa vừa bị đốt cháy. 

Tiếp tục cuộc hành trình, chúng tôi phát hiện thêm một số hầm đốt than. Hầm có miệng rộng hơn 2m, phía trên mặt phủ đất. Người ta căng một tấm bạt nhỏ che mưa cho miệng hầm. Xung quanh hầm còn nhiều bao tải than củi, những khúc gỗ to như cổ chân, cổ tay người được cắt ngắn từ 1 đến 2m.

 Anh Trần Ngọc Tiến, một người dân sinh sống tại địa phương, cho biết: “Đốt than là hình thức phá hủy rừng khốc liệt nhất. Mọi cây trong rừng đều được tận dụng. Cành cây nhỏ dùng để làm mồi cháy được xếp ở dưới. Thân cây to được xếp dần lên trên. Lá cây cũng được tận dụng để phủ cách lớp gỗ và lớp đất. Thông thường, khi đốt hết diện tích rừng xung quanh thì hầm than mới chuyển đi nơi khác”. Sau một hồi khảo sát, chúng tôi phát hiện thêm rất nhiều hầm đốt than củi nữa. Mỗi chiếc hầm đều âm ỉ nhả khói như nuốt lấy rừng, xung quanh là cảnh tượng cây cối bị chặt phá tan hoang.

 Lấn đất khu vực quân sự   

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đồi Yên Ngựa là địa danh nổi tiếng của Khu di tích lịch sử Đá Bàn. Vốn là nơi “rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”, những cánh rừng ở đây là niềm tự hào, gắn liền với chiến công lẫy lừng của quân và dân Khánh Hòa. Hiện nay, Đại đội Công binh 19, Bộ CHQS tỉnh Khánh Hòa đang đóng quân ở phía tây nam đồi Yên Ngựa. Và cũng chỉ ở phía này còn rừng, phần còn lại xung quanh quả đồi đã bị "cạo" trọc hết.

Trung úy Võ Anh Tuấn, Đại đội trưởng Đại đội 19, cho biết: “Năm 2009, khi đơn vị về đây đóng quân, xung quanh bán kính 5km bạt ngàn rừng xanh, thú rừng rất nhiều. Vậy mà chỉ vài năm gần đây, những cánh rừng đã bị "cạo" trọc. Rừng trên quả đồi Yên Ngựa cũng bị người ta đốt làm nương gần hết. Đợt tháng 6-2015, một hộ dân đốt rừng ngay phía sau đơn vị. Khi bộ đội đến thì họ bỏ chạy. Bộ đội đi họ lại tiếp tục đốt làm nương. Đơn vị không có thẩm quyền giải quyết nên chỉ biết báo cho chính quyền địa phương”.

Bên cạnh đồi Yên Ngựa là Hòn Vung, nơi có công trình quân sự quan trọng. Tuy nhiên, rừng ở Hòn Vung cũng bị đốt phá, chuyển thành nương rẫy. Trung úy Võ Anh Tuấn cho biết: “Hộ ông Tám Mến đốt rừng làm nương, đơn vị đã tiến hành gặp gỡ, trao đổi nhưng ông Tám Mến cho rằng, đã mua đất rừng của Ban quản lý rừng phòng hộ Ninh Hòa và có sổ đỏ. Tuy nhiên, khi đơn vị đề nghị được xem sổ đỏ thì ông Tám Mến đã không đưa ra được bất kỳ loại văn bản, giấy tờ gì. Sau đó, đơn vị đã liên hệ với chính quyền xã yêu cầu xử lý. Tuy nhiên đến nay, hộ gia đình ông Tám Mến vẫn tiếp tục canh tác trên mảnh nương đó, chính quyền xã chưa thông báo có biện pháp xử lý”. Theo kiểm tra tại thực tế của Đại đội 19, hiện nay, diện tích nương của hộ gia đình ông Tám Mến đã lấn sâu vào khu vực công trình quân sự gần 20m, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh quốc phòng.

Rời xã Ninh Sơn, chúng tôi không khỏi suy nghĩ về câu nói của ông Sáu: “Nếu rừng phòng hộ Đá Bàn tiếp tục bị đốt phá thì đời con, đời cháu chúng ta sẽ phải gánh chịu hậu quả”. Điều đó, tương lai sẽ có câu trả lời thích đáng, nhưng ngay từ bây giờ, hệ lụy của việc phá rừng ở Ninh Sơn đã thấy tác động rõ rệt, đó là tình trạng hạn hán. Trước đây, các con suối ở thôn 5, Ninh Sơn nước mát chảy quanh năm, nhưng hai năm trở lại đây, bước vào tháng 4, nguồn nước đã cạn kiệt. Người dân phải chịu cảnh khổ cực vì hạn hán. Đề nghị các cơ quan chức năng sớm có biện pháp giải quyết ngăn chặn kịp thời tình trạng phá rừng ở Ninh Sơn.

Ông Nguyễn Minh Long, Chủ tịch UBND xã Ninh Sơn, cho biết: Sau khi xã nhận được báo cáo của đơn vị chủ rừng (Ban quản lý rừng phòng hộ Ninh Hòa), UBND xã Ninh Sơn, Hạt Kiểm lâm Ninh Hòa và Ban quản lý rừng phòng hộ Ninh Hòa đã tiến hành kiểm tra diện tích khu vực suối 1, suối 2, suối 5 để có biện pháp xử lý.

Bài và ảnh: PHẠM VĂN TUẤN