“Rốn lũ” Nho Quan ngày giáp Tết

Nông dân xã Đức Long chống rét cho mạ

Vỡ đê! Đó là hai từ kinh hoàng nhất từ xưa đến nay. Hai xã Đức Long và Gia Tường, thuộc huyện Nho Quan (Ninh Bình) chính là địa bàn từng xảy ra thảm nạn vỡ tràn trên đê sông Hoàng Long trong đợt mưa lũ lịch sử hồi đầu tháng 11 năm 2008. Người dân “rốn lũ” hiện giờ ra sao? Câu hỏi ấy thôi thúc chúng tôi trở lại Ninh Bình trong những ngày giáp Tết...

Mới pha chè, chưa kịp rót nước mời khách, Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Đức Long Đàm Văn Chương đã đứng lên, chỉ tay vào vạch đen mờ ngang tường nhà ủy ban:

- Các anh nhìn này. Trụ sở ủy ban nhân dân xã được xây ở khu vực tương đối cao, vậy mà cứ mỗi lần xả tràn, toàn bộ xã tôi lại ngập trong biển nước. Cái vạch đen này “điểm chỉ” mực nước tràn vào nhà đấy. Năm ngoái, tức là đầu tháng 11 năm 2008, đỉnh lũ in trên tường nhà đo được 1,3 mét. Năm 2007 còn nặng hơn, ngập sâu 1,6 mét. Xã chúng tôi nằm trong vùng phân lũ, chấp nhận cảnh ngập lụt. Dù “xả lũ chủ động” hay “vỡ đê bị động”, cứ thấy nước sông Hoàng Long và nước trong đồng về “cốt không” (nước trong đê và ngoài đê bằng nhau), thì gần 100% số hộ trong xã bị ngập úng. Có gia đình nước chạm mái hiên...

Thú thật, tôi khoái cái cách nói chuyện hồn hậu, chân chất của vị Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân xã phụ trách “xóa đói giảm nghèo” này. Nói về “điểm yếu” của quê mà ông chẳng hề mặc cảm, tự ti, lại có vẻ hứng khởi với chiến tích “sống chung với lũ” của người dân. Ông bảo: “Nói thật, bà con xã tôi đã có kinh nghiệm sống chung với lũ lụt rồi. Nhà nào cũng làm sẵn một chiếc gác xép, cao gần tới mái nhà. Cứ thấy mưa to là “kê cao kích bổng” toàn bộ của nổi, của chìm lên đó. Vì vậy, tài sản cơ bản là giữ được và người thì cũng an toàn. Năm ngoái, vỡ gần 200 mét đê chống tràn. Lụt nặng, xã vẫn giữ được mức lương thực bình quân hơn 8 tạ/người. Chỉ có 90ha hoa màu vụ đông, 80ha nuôi trồng thủy sản và hệ thống kênh, mương thủy lợi bị thiệt hại và hư hỏng thôi”.

- Cuộc sống của người dân Đức Long giờ đây ra sao, cụ thể hơn là chuẩn bị cho cái Tết này thế nào? - Tôi hỏi.

Ông Chương hào hứng:

- Cơ bản là ổn thôi. Cả xã có khoảng 1.400 hộ bị ngập lụt. Chúng tôi được trên hỗ trợ 260 triệu đồng chia cho bà con, mỗi khẩu còn được nhận 23kg gạo. Hiện cả xã còn 137 hộ nghèo, chiếm tỉ lệ gần 10% tổng số hộ, trong đó chỉ có 23 hộ thuộc diện nghèo đặc biệt, giáp hạt có thể sẽ thiếu ăn. Chúng tôi đang tập trung lo cho đối tượng này và các gia đình chính sách. Quan điểm của xã là không để nhà nào thiếu đói, Tết không có bánh chưng. Tết sắp đến, khu trung tâm xã sẽ trang hoàng pa-nô, khẩu hiệu, cờ phướn cho có “không khí”. Lãnh đạo xã cũng thống nhất mua tặng 77 hộ dân có nhà ven đường, mỗi hộ một lá cờ Tổ quốc để treo trong dịp Tết.

- Phó chủ tịch UBND xã Đàm Văn Chương đưa chúng tôi xuống thăm gia đình cụ Quách Văn Bào, 84 tuổi, thuộc diện được quan tâm. Nhà cụ Bào đang cải tạo, dưới sân ngổn ngang vật liệu xây dựng, trên mái ngói chỗ đỏ tươi, chỗ thâm nâu.

- Tôi đang ở với vợ con thằng út - Cụ Quách Văn Bào kể - Đợt mưa lũ, nhà tôi ngập mấp mé mái ngói. Sau khi nước rút, nhà mục nát quá. Chính quyền xã đến vận động nên tu sửa. Trên hỗ trợ 12,5 triệu đồng. Quý quá! Gia đình tôi bù thêm vài triệu, quyết tâm sửa cái nhà cho tươm tất để đón Tết. Tôi thấy chính quyền xã luôn sát dân, trên có tiêu chuẩn lũ lụt gì là nhà tôi cũng đều có phần…

Ông Chương ngồi cạnh cho biết thêm, cả xã Đức Long có bốn hộ được hỗ trợ tiền sửa nhà, gia đình cụ Bào nằm trong số đó. Dường như muốn chúng tôi hiểu hơn về “rốn lũ”, Phó chủ tịch Chương tiếp tục đèo tôi bằng xe máy chạy… ra đồng. Trên những thửa ruộng thẳng cánh cò bay, nông dân đang làm đất gieo mạ. Gieo xong, họ dùng khung tre, phủ những tấm ni-lông lên trên chống rét cho mạ. Cả trăm mái ni-lông hình cánh cung, trắng lấp lóa úp xuống mặt ruộng, tạo ra khung cảnh vừa thơ mộng, vừa chân thực dưới trời chiều Đức Long. Tiếng Phó chủ tịch Chương phào phào trong gió: “Về sản xuất, đến nay hệ thống thủy lợi cơ bản đã khôi phục xong. Gần 14 tấn lúa giống xã mua về, đủ cho bà con sử dụng. Nước cấy lúa, máy cày, vật tư nông nghiệp khác xã cũng lo xong. Từ nay đến Tết bà con tập trung ra đồng, phấn đấu làm xong đất, ra Giêng là có thể cấy lúa chiêm xuân được ngay...”.

Làm đất cấy lúa trên đồng ruộng Gia Tường. Ảnh: HÙNG HƯƠNG

Rời xã Đức Long, chúng tôi sang Gia Tường, một trong hai xã vỡ tràn đê sông Hoàng Long làm 1.385 ngôi nhà bị ngập chìm trong cơn “đại hồng thủy”. Dọc đường vào xã, chúng tôi gặp những nông dân lúi húi trên đồng. Sau trận lũ lụt, họ lại phải bươn bả kiếm sống, chủ yếu nhờ vào những sào ruộng khoán. Người dân nông thôn vốn vất vả, bà con vùng phân lũ Gia Tường còn khó khăn hơn nhiều… Còn nhớ, vào những ngày xảy ra lũ lụt, vỡ tràn đê Hoàng Long, nhóm cán bộ, phóng viên Báo Quân đội nhân dân quân phục lấm lem bùn đất đã có mặt tại những điểm nóng nhất hai huyện Gia Viễn và Nho Quan để phản ảnh kịp thời tình hình lũ lụt. Ngay sau đó, những chuyến hàng cứu trợ của Công ty Cổ phần sữa Hà Nội (Hanoimilk), Tổng công ty Thương mại Hà Nội (Hapro) thông qua Báo Quân đội nhân dân đã đến kịp thời với bà con. Hôm chúng tôi có mặt, con đường vào xã Gia Tường đổ bê tông kiên cố, lại khá cao, vậy mà mênh mông biển nước. Để biết bên dưới là đường giao thông, phải nhờ “hoa tiêu” là hàng cột điện nước ôm lưng cột! Xã Gia Tường cũng bị vỡ tràn gần 300 mét. Chính tại khu vực vỡ tràn, Thượng úy Đặng Đình Hào, cán bộ Đoàn H02 (Quân đoàn 1) đã anh dũng hy sinh… Đến Gia Tường vào những ngày ngập lụt, tôi không quên được hình ảnh vị Chủ tịch xã Đặng Quốc Điều và một số cán bộ, nhân dân phải chèo thuyền nan gần 2 ki-lô-mét ra nhận quà cứu trợ. Người nào đôi mắt cũng thâm quầng, bàn tay nhăn nhúm, lạnh ngắt vì ngâm nước. Cả xã Gia Tường bị ngập, trong đó có tới 90% bị ngập sâu từ 3 đến 4 mét nước. Nhiều nhà bị ngập bủm không thấy mái ngói, làng xóm phất phơ những ngọn cây cao và lẻ tẻ vài dáng nhà cao tầng trơ trọi. Lúc ấy thuyền, bè là phương tiện đi lại duy nhất. Ngay từ khi ngập nước, chính quyền địa phương với sự giúp đỡ hiệu quả của các đơn vị quân đội đã chủ động giúp dân sơ tán, bảo đảm lương thực, thực phẩm thiết yếu, xử lý nước sinh hoạt, giữ gìn vệ sinh môi trường không để dịch bệnh xảy ra.

Trò chuyện với chúng tôi, Bí thư Đảng ủy xã Gia Tường Đinh Văn Hải nhớ vanh vách những số liệu thiệt hại. Đó là 2 người chết, 105 ha cây vụ đông, 150ha thủy sản bị mất trắng, 3 trường học phải nghỉ nửa tháng, xã bị chia cắt hoàn toàn với trung tâm huyện... Cũng như các xã thuộc vùng “rốn lũ” Nho Quan, người dân Gia Tường đã nhận được sự quan tâm của Nhà nước và cả cộng đồng. 118 tấn gạo, 245 triệu đồng, 550 thùng mì ăn liền, 200 thùng hàng gia đình và nhiều đồ dùng thiết yếu đã được chuyển đến Gia Tường...

Chúng tôi chủ động “lái” câu chuyện vào chủ đề Tết:

- Xã còn nhiều hộ nghèo không anh? Tình hình bà con đón Tết thế nào ạ?

- Ở Gia Tường đến nay vẫn còn 100 hộ nghèo, chiếm khoảng 7,2% tổng số hộ. Mặc dù là vùng phân lũ, kinh tế còn khó khăn, nhưng chúng tôi sẽ cố gắng để các đối tượng nghèo đều có Tết. Ngoài quà của xã, chắc chắn trên cũng sẽ hỗ trợ. Trước mắt, xã được báo An ninh Thủ đô tặng 300 suất quà, mỗi suất có đầy đủ kẹo, rượu, bia, thuốc lá, chè, mì chính… đủ để bày trên bàn thờ tổ tiên.

Chiêu một ngụm chè đặc, Bí thư Đinh Văn Hải nói tiếp:

- Vấn đề quan trọng nhất hiện nay là phải tập trung sản xuất vụ chiêm xuân. Các cụ vẫn bảo “trời làm mất, bắt đất phải đền”. Năm nay xã tôi dự kiến cấy 72ha lúa cao sản. Bà con đã gieo xong một trà mạ rồi. Từ nay đến Tết chủ yếu tập trung làm đất. Về xã hội, xã đang thực hiện việc xóa nhà tranh tre cho 4 hộ nghèo, mỗi hộ được trên hỗ trợ 25 triệu đồng, phấn đấu làm xong trước Tết.

Chúng tôi xuống thôn Kiến Phong, thăm gia đình anh Vũ Tiến Lực, người may mắn được hỗ trợ tiền xây nhà. Ngôi nhà mới rộng 42 mét vuông, đổ trần bê tông, hướng mặt ra đầm nước, phía trước có một bụi trúc rất đẹp. Anh Lực đã 51 tuổi nhưng hai đứa con còn nhỏ xíu. Những năm sung sức nhất, anh lang thang hết trong Nam, ngoài Bắc kiếm sống mà không gom đủ tiền để xây ngôi nhà, đành cầm lòng sống tạm trong ngôi nhà vách đất, mái lợp phi-brô xi-măng. Mỗi khi lũ về, nhà anh nước ngập tới đầu.

- Chưa bao giờ tôi nghĩ sẽ làm được ngôi nhà này - anh Lực xúc động - Tôi được trên hỗ trợ 25 triệu đồng, cộng với số tiền tích góp, vay mượn thêm khoảng 45 triệu nữa để xây nhà. Tết này tôi có thể cúng tổ tiên trong căn nhà mới. Thay mặt gia đình, tôi xin gửi lời cảm ơn tới các cấp chính quyền…

Ông trưởng thôn Trịnh Hữu Thư ngồi cạnh góp chuyện:

- Gạo nếp, lá dong, đỗ, lạc làm bánh chưng nhà nào cũng chuẩn bị sẵn rồi. Còn các thứ khác như giò, chả, thịt lợn, rượu, mứt… chuẩn bị cũng đơn giản, cứ ra chợ là có hết. Trong thôn nhiều nhà đã quét vôi, tu sửa nhà cửa đón năm mới. Quê tôi chỉ những nhà khá giả mới trang trí cây quất, cành đào, còn các hộ nghèo chủ yếu là mua hoa tươi về cắm cho bọn trẻ nó vui. Vùng lụt, lo được cái Tết như thế là “tươm” rồi.

Trong buổi làm việc với chúng tôi, ông Nguyễn Mạnh Tưởng, Phó chánh Văn phòng UBND huyện Nho Quan khẳng định: “Chúng tôi sẽ gắng để lo cho 1.970 hộ thuộc diện nghèo, thiếu đói, gia đình chính sách có Tết, sẽ cung cấp đủ lương thực cho bà con, dự kiến hộ nào cũng sẽ nhận được tiền hỗ trợ trong dịp Tết”.

Đúng trong thời điểm chúng tôi có mặt tại vùng “rốn lũ”, Ban chỉ huy quân sự huyện Nho Quan cũng tiếp nhận 80 suất quà, mỗi suất là 10 ki-lô-gam gạo của Bộ Quốc phòng tặng bà con vùng lũ. Phó chính trị viên Đinh Công Lưu nói: “Chúng tôi sẽ chuyển tới những gia đình khó khăn ở huyện Nho Quan trong thời gian sớm nhất”.

Người dân vùng “rốn lũ” Nho Quan - Ninh Bình sẽ ấm lòng trong dịp Tết này bởi sự quan tâm của các cấp chính quyền và sự gom góp, sẻ chia chan chứa nghĩa tình như thế!

Nho Quan, ngày 23 tháng Chạp Mậu Tý