Nữ “nông dân” giành giải thưởng Kovalevskaia

QĐND Online – Xuất thân từ một gia đình thuần nông ở huyện Quốc Oai, Hà Tây, vì vậy mà ngay từ nhỏ, TS Nguyễn Thị Lộc, Trưởng bộ môn Sinh thái côn trùng và Phòng trừ sinh học, Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long đã thấu hiểu những điều vất vả của bà con nông dân.

Xây dựng nền nông nghiệp theo hướng sinh thái bền vững

Sau khi tốt nghiệp trường ĐH Nông nghiệp 1 Hà Nội, từ 1980 tới 1989, chị làm nghiên cứu viên tại Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Không dừng lại ở đó, chị tiếp tục theo học thạc sĩ và tiến sĩ chuyên ngành côn trùng tại trường Đại học Nông nghiệp và Kỹ thuật Pantnagar, Ấn Độ; theo học sau tiến sĩ ngành công nghệ sinh học ở ĐH Durham-Anh. Trở về nước, chị được Viện Lúa ĐBSCL, tin tưởng bổ nhiệm làm Trưởng bộ môn Sinh thái côn trùng và Phòng trừ sinh học.

TS Nguyễn Thị Lộc cho biết: cơ duyên đã định hướng cho chị nghiên cứu về nền nông nghiệp Việt Nam theo hướng sinh thái bền vững, bảo vệ môi trường và bảo vệ sức khỏe nhân dân (nhất là nông dân), bắt đầu từ 1995, khi chị làm luận án tốt nghiệp ở Ấn Độ với đề tài “Khai thác tiềm năng phòng trừ sinh học của nấm trắng, Beauveria bassiana đối với các loại rầy hại lúa”.

Cùng với các cộng sự viên, TS Nguyễn Thị Lộc đã thu thập, phân lập và tuyển chọn ra rất nhiều dòng nấm xanh và nấm trắng từ côn trùng bị nhiễm tự nhiên ngoài đồng ruộng, trong đó có hai dòng nấm có hiệu quả diệt trừ một số sâu hại trên lúa, rau màu và cây ăn trái.

TS Nguyễn Thị Lộc nghiên cứu các chế phẩm phục vụ sản xuất nông nghiệp

Sau gần 8 năm nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong sản xuất nông nghiệp, chị và cộng sự đã sản xuất thành công hai chế phẩm sinh học nấm xanh và nấm trắng mà bà con nông dân yêu mến coi đó là ”bạn của nhà nông”. Hai chê phẩm này đã được đưa vào danh mục thuốc bảo vệ thực vật với tên thương mại là Ometar và Biovip và được phép sử dụng rộng rãi tại Việt Nam để phòng trừ rầy nâu, bọ xít hại lúa và bọ cánh cứng hại dừa. Đây là hai chế phẩm sinh học không gây ảnh hưởng xấu tới thiên địch đặc biệt, an toàn cho con người, hệ sinh thái và môi trường.

Do công nghệ sản xuất còn thô sơ, nhỏ lẻ, không đủ cung cấp chế phẩm cho bà con nông dân, nên khi nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước, TS Nguyễn Thị Lộc đã nghiên cứu, hoàn thiện hai quy trình sản xuất chế phẩm Ometar và Biovip với quy mô lớn (công suất 3 tấn/tháng), chất lượng và hiệu quả cao, hòa tan được trong nước, tiện dụng cho bà con nông dân, góp phần tích cực trong quản lý rầy nâu hại lúa tại ĐBSCL trong 5 năm qua.

Trong những năm gần đây, khi dịch rầy nâu bùng phát dữ dội ở một số tỉnh ĐBSCL gây ra hiện tượng cháy rầy và truyền bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá lúa. Nhiều đêm trăn trở, chị đã cùng cộng sự nghiên cứu ra “quy trình sản xuất nhanh chế phẩm trừ sâu sinh học Ometar ở quy mô nông hộ” để chuyển giao cho nông dân nhiều tỉnh, thành phố tại ĐBSCL với rất nhiều ưu điểm như đơn giản, sản xuất nhanh, gọn, rất ít bị nhiễm tạp, nông dân dễ áp dụng tự sản xuất, hiệu quả kinh tế cao giúp tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng cho bà con nông dân.

Bạn của nhà nông

Giây phút hạnh phúc và ấn tượng nhất trong những năm tháng làm khoa học của mình khi là chị bất ngờ nhận được cuộc điện thoại của một người nông dân Khơ-me reo mừng: “Tôi mừng quá TS Lộc ơi, rầy nâu bị nấm ký sinh làm cho chết  hết trơn rồi”. Đó là năm 2009, trong chương trình chuyển giao kỹ thuật hướng dẫn bà con nông dân nuôi cấy nấm xanh ở Trà Vinh. Nông dân ở đây 90% là người Khơ-me, vốn tiếng Việt rất hạn chế, rất khó khăn khi tiếp thu kỹ thuật, nhưng sau khi được hướng dẫn tận tình, cụ thể, họ đã nhanh chóng nắm bắt. Việc bà con nông dân tiếp thu và ứng dụng thành công những nghiên cứu của các nhà khoa học đã thực sự là nguồn động viên, khích lệ rất lớn đối với những nhà khoa học, thôi thúc họ tiếp tục tìm tòi, nghiên cứu ra những ứng dụng mới phục vụ cuộc sống.

Ngoài ra, TS Nguyễn Thị Lộc cũng đã nghiên cứu, đề xuất, chuyển giao nhiều quy trình quản lý dịch hại tổng hợp trên lúa, rau màu, cây ăn quả, và cây mía; nghiên cứu, đề xuất, chuyển giao 5 quy trình “trồng rau an toàn” cho 5 loại rau chủ lực ở các vùng rau trọng điểm của ĐBSCL.

Trước thực trạng kiểm nghiệm các loại cây rau ăn quả, khi người nông dân thu hoạch, dư lượng thuốc trừ sâu còn đọng lại rất nhiều, TS Nguyễn Thị Lộc rất trăn trở và quyết tâm lên kế hoạch đem lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân trồng rau, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái. Chị tiết lộ kế hoạch nghiên cứu sắp tới là với 3.000 USD tiền thưởng từ giải thưởng Kovalevskaia (sẽ diễn ra vào ngày 8-3-2011), cùng với nguồn tài trợ khác, tiếp tục nghiên cứu chế phẩm nấm xanh phòng trừ các loại sâu gây hại cho cây rau ăn quả và cây ăn quả. Chị mong rằng, đó sẽ là những ứng dụng có ích cho bà con nông dân, làm giảm những ảnh hưởng không tốt tới môi trường sống và sức khỏe cộng đồng.

Tất cả những sản phẩm của chị, ngoài việc góp phần tăng hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp, còn có mục đích tạo nguồn thực phẩm an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái tốt để duy trì một nền nông nghiệp bền vững.

Biết sắp xếp công việc một cách “khoa học”

Là người phụ nữ thành công trên con đường sự nghiệp, chị cho rằng mình còn là người phụ nữ may mắn khi có một “hậu phương” vững chắc. Chồng chị luôn đồng hành cùng chị gánh vác việc gia đình, chăm sóc hai con nhỏ và động viên chị tiếp tục theo đuổi sự nghiệp trước mỗi khó khăn, thử thách. Chị không cho rằng người làm công tác nghiên cứu khoa học là những người bận rộn, suốt ngày chỉ dành thời gian cho nghiên cứu, mà đó là người biết sắp xếp công việc một cách “khoa học”. Bên cạnh sự giúp sức của người chồng, chị không bao giờ quên thiên chức của người phụ nữ trong gia đình. Những bữa cơm đầm ấm bên chồng con luôn được chị ưu tiên hàng đầu. 

Dù có một người chồng hết mực thương yêu vợ, con và thông cảm cho công việc của chị, song có những lúc thiên chức của người mẹ, người vợ khiến chị trăn trở. Nếu không có sự động viên của chồng, có lẽ chị đã bỏ cuộc. Giờ đây, sau bao khó khăn, vất vả, trong chị lại ánh lên niềm tự hào về sự trưởng thành của hai người con và những đóng góp to lớn của người chồng- người bạn đời luôn đồng hành trong mỗi thành công của chị.

Với tư cách là một nữ khoa học đi trước, TS Nguyễn Thị Lộc mong rằng những nữ sinh còn đang ngồi trên ghế nhà trường và những bạn trẻ làm nghiên cứu khoa học hãy xác định lý tưởng sống và mục tiêu cho mình, để từ đó có hoài bão, quyết tâm, phấn đấu thực hiện; Tích cực tham gia các hoạt động xã hội, cũng như nghiên cứu khoa học ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, từ đó biết được khả năng của mình để đưa ra những lựa chọn, con đường đi phù hợp và đúng đắn cho mình, phát huy cao nhất nội lực của bản thân.