Những người bạn Nga và "nhiệm vụ đặc biệt" (Kỳ 2)

Ký kết văn bản hợp tác phối hợp pha chế dung dịch đặc biệt tại Việt Nam.

Tháng 8-1991, hệ thống chính trị của Liên Xô thay đổi. Đây là một thử thách to lớn đối với nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Giai đoạn này, đất nước ta gặp rất nhiều khó khăn. “Không có sự giúp đỡ của bạn, chúng ta có thể giữ được lâu dài thi hài Bác hay không?". Câu hỏi ấy được đặt ra trong suy nghĩ và tình cảm của mọi người dân Việt Nam. Các cựu chiến binh - những người đã hy sinh một phần xương máu của mình trong chiến tranh giải phóng dân tộc, ngực lấp lánh huân, huy chương các loại, hùng dũng tiến về Quảng trường Ba Đình, vào Lăng viếng Bác và thể hiện quyết tâm trước Anh linh của Người, nguyện mãi mãi đi theo con đường mà Người đã chọn. Nhưng khi gặp gỡ, tiếp xúc với cán bộ, chiến sĩ Bộ tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, ai nấy đều băn khoăn lo lắng về nhiệm vụ giữ gìn thi hài Bác sau khi Liên Xô tan rã.

Tháng 7-1991, một Hội nghị chuyên đề về nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được triệu tập, Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Nguyễn Khánh trực tiếp chủ trì. Các cơ quan chức năng của Đảng, Nhà nước; các nhà khoa học trong và ngoài quân đội đã đến tham dự và cho ý kiến chỉ đạo rất cụ thể. Kết luận của hội nghị là những định hướng to lớn để cán bộ, bác sĩ Việt Nam phát huy tinh thần độc lập, tự chủ vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Bác trong tình hình mới. Song khó khăn phía trước còn rất lớn, nhiệm vụ giữ gìn thi hài Bác tuyệt đối không được để xảy ra sai sót, dù là nhỏ nhất.

Thông cảm và chia sẻ với chúng ta về những khó khăn, thử thách đó, các chuyên gia Liên bang Nga rất muốn được tiếp tục giúp đỡ Việt Nam giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhưng hệ thống chính trị đã thay đổi, không còn sự viện trợ, giúp đỡ như trước, các chuyên gia bạn cũng tỏ ra hết sức lo lắng. Trước tình hình đó, được sự chỉ đạo của Trung ương Đảng và Chính phủ, trực tiếp là Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng, đoàn cán bộ lãnh đạo của Ban Quản lý Lăng do đồng chí Nguyễn Quang Tấn, Trưởng ban Ban Quản lý Lăng kiêm Tư lệnh Bộ tư lệnh Bảo vệ Lăng dẫn đầu đã sang Mát-xcơ-va làm việc và trao đổi trực tiếp với Viện Cấu trúc sinh học Liên bang Nga (Viện Nghiên cứu Lăng Lê-nin trước đây). Làm việc với đoàn cán bộ của ta, từ đồng chí Viện trưởng, Phó viện trưởng, đến các Chủ nhiệm khoa, ai nấy đều chia sẻ và thông cảm với tình hình của Việt Nam, nhưng lời giải đáp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thì chưa ai có một sáng kiến nào.

Chúng ta chủ động đặt vấn đề với bạn chuyển đổi cơ chế hợp tác theo kế hoạch giữa hai Nhà nước Việt Nam và Liên Xô trước đây thành cơ chế hợp tác trực tiếp giữa hai cơ quan là Ban Quản lý Lăng và Viện Cấu trúc sinh học Liên bang Nga. Mặc dù rất trân trọng và thông cảm với chúng ta, nhưng bạn đã từ chối sự hợp tác trực tiếp. Vì từ trước đến nay, bạn chưa bao giờ làm như vậy. Quả thật, khi xem xét mọi vấn đề, đặt cương vị của ta vào bạn, ta mới thấy hết khó khăn của bạn lúc bấy giờ. Hơn 70 năm xây dựng CNXH, cơ chế bao cấp đã ăn sâu vào từng suy nghĩ và việc làm của mọi người, giờ chuyển đổi không phải chuyện ngày một, ngày hai. Mọi việc tưởng chừng như bế tắc, may sao Viện sĩ V.A.Bư-kốp, một nhà khoa học đầy tâm huyết, nguyên Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Dược thời Xô-viết, khi đó là Giám đốc VILAR, cơ quan cấp trên của Viện Cấu trúc sinh học Liên bang Nga, đã tỏ ý nhất trí với đề nghị của Việt Nam và ông nhấn mạnh: “Luật pháp của nước Nga cho phép chúng ta hợp tác trực tiếp với nhau”.

Nghiệm thu đề tài nghiên cứu giữa các nhà khoa học y tế Liên bang Nga và Việt Nam.

Câu nói của Viện sĩ V.A.Bư-kốp lúc đó mở ra một chương mới trong quan hệ hợp tác giữa ta và bạn đối với nhiệm vụ giữ gìn lâu dài và bảo vệ tuyệt đối an toàn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cũng từ đó trở đi, hằng năm theo sự thỏa thuận hai bên, các chuyên gia của bạn tiếp tục sang Việt Nam giảng dạy và hợp tác nghiên cứu khoa học cùng với các nhà khoa học y tế Việt Nam. Phía Việt Nam, cũng cử cán bộ, bác sĩ sang Liên bang Nga học tập và nghiên cứu khoa học phục vụ cho nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Bác. Quá trình học tập, nghiên cứu và tích lũy kinh nghiệm gần 20 năm qua, đội ngũ các nhà khoa học y tế Việt Nam đã có rất nhiều trưởng thành tiến bộ, công lao đó trước hết thuộc về những chuyên gia Nga, những người thầy đã hết lòng hướng dẫn, bồi dưỡng kiến thức cho các đồng nghiệp của Việt Nam. Hình ảnh tận tụy, hết lòng vì công việc của Giáo sư, Tiến sĩ khoa học V.L.Kô-den-sép, người đã có “thâm niên” 14 lần sang Việt Nam; Tiến sĩ V.P.Gô-lu-bép, 13 lần sang Việt Nam; Giáo sư, Tiến sĩ khoa học A.A.Đốc-tơ-rốp, 10 lần sang Việt Nam; cố Tiến sĩ V.K.Va-xi-lép-ski, 14 lần sang Việt Nam… để lại những tình cảm hết sức tốt đẹp trong lòng đội ngũ bác sĩ của Việt Nam.

Trong dịp sang Việt Nam gần đây nhất, Giáo sư V.L.Kô-den-sép, đã chuyển cho chúng tôi những tờ Báo Quân đội nhân dân mà ông còn lưu lại được từ năm 1975. Ông cho biết: “Những ngày ở căn cứ giữ gìn thi hài Bác Hồ, chúng tôi luôn theo dõi sát sao từng chiến thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Chúng tôi đã lấy bản đồ và dùng bút chì xanh đỏ đánh dấu những nơi bộ đội đã giải phóng. Ngày 30-4-1975, thực sự là ngày hội, chúng tôi đã ôm chầm lấy nhau chúc mừng chiến công của các bạn”. Ông còn kể rất nhiều chuyện khi đến các địa phương, biết các ông là những chuyên gia giúp Việt Nam thực hiện nhiệm vụ giữ gìn thi hài Bác, từ cán bộ đến nhân dân ai cũng thể hiện những tình cảm hết sức trân trọng đối với các ông. Mọi người vẫn quen gọi các ông là chuyên gia Liên Xô. Ông tỏ ý rất hài lòng và tự hào về cách gọi thân mật đó.

Viện sĩ I.M.Lô-pu-khin, một trong 5 nhà khoa học y tế Liên Xô sang Việt Nam đầu tiên, được rất nhiều nước trên thế giới mời đi giảng dạy, tham quan. Song ông đã chọn sang Việt Nam. Đến Hà Nội, vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh, thăm Bảo tàng Hồ Chí Minh và Khu Di tích Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch, đến đâu ông cũng đứng lặng hồi lâu. Ông tâm sự với chúng tôi: “Từ khi được biết Chủ tịch Hồ Chí Minh và trực tiếp chăm sóc thi hài của Người, tôi nhận thấy ở Người có điều gì đặc biệt lắm. Năm 1969, từ Việt Nam trở về nước, tôi đã dành một không gian trong nhà riêng lập bàn thờ Bác Hồ. Đối với tôi, Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương để tôi tôn thờ suốt đời”.

Bên cạnh số chuyên gia đã sang Việt Nam nhiều lần và tham gia giữ gìn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trong chiến tranh, những năm vừa qua, bạn đã cử thêm một số chuyên gia mới sang huấn luyện bồi dưỡng kiến thức cho cán bộ, bác sĩ của ta. Trong số các chuyên gia lần đầu sang Việt Nam có Tiến sĩ khoa học B.A.Din-kin, sinh năm 1973. Anh là con trai của Bác sĩ A.B.Din-kin. Anh rất tự hào về việc cả hai bố con đã trực tiếp tham gia giữ gìn lâu dài thi hài Bác Hồ. Còn đối với hai nữ chuyên gia M.I.Bê-lô-xô-va và T.V.Vô-lô-đi-a, khi sang Việt Nam làm nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu đã thể hiện tình cảm của mình bằng sự quan tâm hướng dẫn các đồng nghiệp Việt Nam từng chi tiết, động tác cụ thể. Không nề hà bất cứ công việc gì, từ việc nhỏ như phương pháp rửa chai lọ trong phòng thí nghiệm, động tác ngồi quan sát đọc các tiêu bản trên thiết bị quang học, đến các thao tác chuẩn xác trên mô hình thực nghiệm… các nữ chuyên gia Liên bang Nga đã nêu tấm gương sáng về năng lực, trình độ và lòng say mê nghề nghiệp cho các bác sĩ chúng ta học tập và làm theo. Đánh giá về sự giúp đỡ to lớn của các chuyên gia y tế Liên bang Nga trong những năm hợp tác trực tiếp vừa qua, Đại tá, Tiến sĩ Vũ Văn Bình, Phó tư lệnh Bộ tư lệnh Bảo vệ Lăng, nguyên Viện trưởng Viện 69 - Viện trực tiếp giữ gìn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận xét: “Các đồng chí chuyên gia Nga là những nhà khoa học giỏi về chuyên môn, tận tụy với nghề nghiệp và hết lòng giúp đỡ cán bộ, bác sĩ Việt Nam”.

Không phụ lòng quan tâm của các bạn Nga, đội ngũ cán bộ, bác sĩ của chúng ta đã có sự trưởng thành vượt bậc. Nay chúng ta đã độc lập tự chủ trong thực hiện nhiệm vụ chính trị bảo quản, gìn giữ lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đặc biệt, từ mùa xuân năm 2004, bạn đã chính thức phối hợp với ta tiến hành pha chế dung dịch đặc biệt tại Việt Nam, mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ hợp tác giữa ta và bạn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giữ gìn lâu dài và bảo vệ tuyệt đối an toàn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Thấm thoắt đã 40 năm kể từ khi các chuyên gia y tế đầu tiên của Liên Xô sang giúp Việt Nam thực hiện nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh, rất nhiều người trong số họ đã ở độ tuổi ngoài 70, 80; một số người đã đi vào cõi vĩnh hằng, nhưng tình bạn, tình đồng chí anh em vẫn mãi thủy chung son sắt…

Cuối tháng 5 này, với truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh phối hợp với Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga sẽ tổ chức cuộc gặp mặt các chuyên gia y tế và kỹ thuật Liên Xô trước đây, Liên bang Nga ngày nay, những người đã có công lớn giúp Việt Nam giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh và xây dựng Công trình Lăng của Người. Tại cuộc gặp mặt tình nghĩa đó chúng ta sẽ tổ chức trao tặng những phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước Việt Nam cho các chuyên gia có công lao đóng góp cho sự nghiệp giữ gìn lâu dài và bảo vệ tuyệt đối an toàn thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chúng ta mãi mãi biết ơn sự giúp đỡ vô tư, trong sáng của các nhà khoa học y tế, kỹ thuật Liên Xô - Liên bang Nga trong 40 năm qua. Sự giúp đỡ đó là nền tảng, cơ sở vững chắc cho chúng ta giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh-Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới.

Tháng 5 năm 2009