Cán bộ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam sang Liên Xô học tập về giữ gìn lâu dài thi hài Bác.

Thấm thoắt đã 40 năm kể từ khi các chuyên gia y tế đầu tiên của Liên Xô “trước đây” sang giúp Việt Nam thực hiện nhiệm vụ đặc biệt: Giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh, đến nay rất nhiều người trong số họ đã ở độ tuổi ngoài 70, 80; một số người đã đi vào cõi vĩnh hằng, nhưng tình bạn, tình đồng chí anh em vẫn mãi thủy chung son sắt... Bài viết của Đại tá, Tiến sĩ Đặng Nam Điền, Phó Chính uỷ Bộ tư lệnh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh sau đây, phần nào đã nói lên những điều đó.

Cuối năm 1967, nhận được tin Việt Nam sẽ cử một số bác sĩ sang Liên Xô để học tập kiến thức và kinh nghiệm về việc chuẩn bị thực hiện nhiệm vụ bảo quản, giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mặc dù đây là nhiệm vụ bí mật, ít người được biết, song Viện nghiên cứu Lăng Lê-nin lúc bấy giờ đã lập kế hoạch triển khai một cách chặt chẽ, nghiêm túc. Viện sĩ X.X.Đê-bốp, Viện trưởng đã nhanh chóng thành lập một bộ phận do Phó Viện trưởng, Giáo sư I.A.Rô-ma-cốp phụ trách, trực tiếp hướng dẫn các bác sĩ Việt Nam học tập. Trong thời gian ngắn, với khối lượng kiến thức lớn, bạn đã dành mọi điều kiện thuận lợi để các bác sĩ Việt Nam học tập, nghiên cứu. Trời lạnh, mưa tuyết phủ trắng cả đường phố nhưng đội ngũ bác sĩ của bạn vẫn tìm đến các bệnh viện xa trung tâm Thủ đô Mát-xcơ-va hàng trăm cây số để trực tiếp hướng dẫn lý thuyết và thực hành trên các thực nghiệm giúp các bác sĩ Việt Nam nhanh chóng nắm được kiến thức và có điều kiện thực hành cụ thể. Biết chúng ta cần tranh thủ mọi thời gian học tập, bạn đã cử những chuyên gia giỏi hướng dẫn cả ngày lẫn đêm. Nhiều ngày nghỉ, bạn cũng có mặt để trao đổi, toạ đàm và rút kinh nghiệm, giúp cán bộ, bác sĩ của ta nhanh chóng nắm vững kiến thức học tập và nâng cao trình độ tay nghề thực hành. Nhớ lại những ngày tháng không sao quên được đó, Đại tá, bác sĩ Lê Điều, một trong 3 cán bộ y tế Việt Nam được cử sang Liên Xô học tập kinh nghiệm giữ gìn lâu dài thi hài Bác Hồ từ năm 1967, nay đã ở tuổi 81, tâm sự: “Nếu không có sự hướng dẫn nhiệt tình và đầy trách nhiệm của các bác sĩ Liên Xô thì chúng ta khó có thể tiếp thu được khối lượng kiến thức lớn trong thời gian gấp gáp như vậy”.

Tháng 8-1969, khi sức khoẻ của Bác có dấu hiệu giảm sút nhanh chóng, một mặt chúng ta tích cực tìm mọi biện pháp chữa bệnh cho Bác, mặt khác cũng khẩn trương làm công tác chuẩn bị đề phòng khi có việc lớn xảy ra. Để giúp đỡ chúng ta giữ gìn nguyên vẹn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh khi Người qua đời, vào thời điểm này, ít ai biết Viện sĩ I.A.Rô-ma-cốp từ Liên Xô đã bay sang Việt Nam quan sát dung nhan của Người và chính những điều quan sát trực tiếp như thế, bạn đã giúp chúng ta giữ gìn được những nét đặc trưng của Người lúc sinh thời như ngày nay.

Ngày 28-8-1969 (5 ngày trước khi Bác mất), một phái đoàn gồm 5 nhà khoa học y tế Liên Xô do Viện trưởng Viện nghiên cứu Lăng Lê-nin trực tiếp làm trưởng đoàn đã đến Hà Nội. Ngay sau khi rời sân bay Gia Lâm, bỏ qua sự mệt mỏi sau chặng đường dài bay từ Mát-xcơ-va đến Việt Nam, đoàn đã tiến hành kiểm tra mọi công tác chuẩn bị của ta về công tác y tế và bảo đảm kỹ thuật. Vào thời điểm cuối tháng 8, đầu tháng 9-1969, mặc dù là mùa thu nhưng thời tiết ở Hà Nội rất thất thường. Chứng kiến thời tiết của vùng nhiệt đới gió mùa, các nhà khoa học y tế Liên Xô rất lo lắng cho nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chính vì vậy, liên tiếp trong các ngày 31-8 và 1-9, các chuyên gia Liên Xô đã tiến hành kiểm tra, xem xét tỉ mỉ, cụ thể từng thí nghiệm của ta. Mọi công việc chuẩn bị của ta tuy thời gian ngắn nhưng được tiến hành chu đáo, cẩn thận, phù hợp với yêu cầu về chuyên môn của bạn. Do đó sau khi kiểm tra, bạn tỏ ý rất hài lòng với kết quả bước đầu.

Ngày mùng 2-9, Bác của chúng ta đã đi về cõi vĩnh hằng. Thể theo nguyện vọng thiết tha của mọi tầng lớp nhân dân, Bộ Chính trị quyết định giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhiệm vụ trọng đại này được giao cho Tổ y tế đặc biệt gồm các bác sĩ được cử đi Liên Xô học tập từ trước và một số bác sĩ, y tá của Viện Quân y 108 tăng cường. Các chuyên gia y tế Liên Xô trực tiếp tiến hành chính xác từng thao tác để việc giữ gìn lâu dài thi hài Bác được bảo đảm tuyệt đối an toàn.

Phó chủ tịch nước Nguyễn Lương Bằng làm việc với các chuyên gia y tế Liên Xô sau khi Bác mất.

Sau những ngày tiến hành Lễ Quốc tang tại Hội trường Ba Đình, xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh và tình cảm của Đảng, Nhà nước, nhân dân Liên Xô anh em đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân ta, bạn đã đề nghị chúng ta đưa thi hài Bác sang Liên Xô để có điều kiện giữ gìn và bảo quản tuyệt đối an toàn, khi nào giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất đất nước, bạn sẽ đưa Bác của chúng ta trở lại Việt Nam. Biết được tin này, từ các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Nhà nước đến mọi cán bộ, bác sĩ và y tá chúng ta ai nấy đều cảm động về tình cảm đồng chí anh em của những người cộng sản Xô Viết. Song cũng từ tình cảm kính yêu Bác, mong muốn của chúng ta là hằng ngày, hằng giờ được nhìn thấy Bác, được chăm sóc Bác và Bác sẽ là nguồn sức mạnh to lớn để toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết sớm đưa ngọn cờ bách chiến, bách thắng của Người về đến đích thắng lợi. Miền Nam được giải phóng, Bắc Nam sum họp một nhà, nguyện vọng thiết tha, cháy bỏng của Bác lúc sinh thời sớm được trở thành hiện thực.

Từ những lý do chính đáng đó, các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước ta lúc đó đã trực tiếp trao đổi với Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô đề nghị bạn giúp đỡ chúng ta giữ gìn thi hài Bác tại Việt Nam và cũng rất may mắn, bạn đã đồng ý chấp thuận đề nghị của chúng ta. Sau quyết định quan trọng đó, bạn đã dành hẳn một chuyên cơ đặc biệt chở thiết bị và cử các chuyên gia y tế sang giúp ta thực hiện nguyện vọng giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Việt Nam. Đây là một biểu hiện cao đẹp của tình cảm đồng chí anh em giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam- Liên Xô. Bạn sẵn sàng chia sẻ khó khăn với chúng ta trong điều kiện chiến tranh ác liệt và thời tiết khắc nghiệt không thuận lợi cho việc giữ gìn lâu dài thi hài Bác. Các đồng chí chuyên gia Liên Xô sang Việt Nam đã đồng cam, cộng khổ với cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam về điều kiện vật chất và tinh thần. Không quen với môi trường, thời tiết, khẩu vị ăn uống, nên một số chuyên gia đã bị ốm. Những lúc như thế, bạn rất lo lắng, không chỉ lo cho sức khỏe của mình mà còn lo cho nhiệm vụ của chúng ta. Số lượng chuyên gia ít, một người ốm chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến công việc. Biết các đồng chí chuyên gia xa nhà, các cán bộ y tế và đối ngoại của ta đã thường xuyên quan tâm đến sinh hoạt của bạn. Song bao giờ bạn cũng từ chối để không gây khó khăn, phiền hà cho chúng ta.

Những ngày ở khu căn cứ, mỗi khi nghe tiếng gầm rú của máy bay và những tiếng bom nổ ì ầm từ nơi xa vang lại, bạn lại chia sẻ với chúng ta những mất mát do kẻ thù gây ra. Sau này, khi nước nhà thống nhất, có dịp trao đổi, trò chuyện với các nhà khoa học y tế Liên Xô, chúng ta mới thấy hết sự hy sinh thầm lặng của bạn đối với sự nghiệp giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta. Giáo sư, Viện sĩ I.I.Đê-ni-xốp-ni-côn-xki, người đã có 24 lần sang Việt Nam tâm sự: “Những năm chiến tranh ác liệt, mỗi khi các bác sĩ của chúng tôi sang Việt Nam được xác định như đi ra mặt trận. Họ để lại gia đình, vợ con ở hậu phương, chấp nhận sự khó khăn vất vả, nhưng ai nấy đều sẵn sàng và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”. Vào thời điểm những năm 70 của thế kỷ trước, Liên Xô đang trên đà phát triển, các nhà khoa học của bạn được quan tâm đầy đủ về vật chất và tinh thần. Mặt khác chiến tranh đã lùi xa 25 năm, các bạn lại lên đường ra mặt trận, điều đó càng khẳng định tình cảm to lớn mà các chuyên gia nói riêng và nhân dân Liên Xô nói chung đã dành cho Việt Nam. Trong 6 năm chiến tranh (1969 - 1975), các chuyên gia y tế Liên Xô đã cùng với cán bộ, chiến sĩ của chúng ta vượt qua mọi khó khăn thử thách, bảo vệ và giữ gìn tuyệt đối an toàn thi hài Bác, tạo tiền đề cơ bản vững chắc cho sự nghiệp giữ gìn lâu dài thi hài Chủ tịch Hồ Chí Minh sau này.

Ngày 29-8-1975, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được khánh thành, nhân dân và khách quốc tế đến viếng Bác, được tận mắt chiêm ngưỡng dung nhan của Người, đó chính là chiến công thầm lặng mà các nhà khoa học y tế Liên Xô và Việt Nam đã lập nên trong những tháng năm đầy gian khổ hy sinh của đất nước.

(Còn nữa)

Đại tá, TS ĐẶNG NAM ĐIỀN