QĐND - Từ bao đời nay, người dân miền Trung đã quen dần với việc sống chung với bão lũ. Cũng vì thế mà họ đã đúc kết nên những kinh nghiệm quý báu để phòng, tránh bão lũ hết sức hiệu quả. Tuy nhiên, những kinh nghiệm này vẫn chưa được các cơ quan chức năng quan tâm nghiên cứu để triển khai ứng dụng rộng rãi...

"Bảo bối" sống chung với bão lũ

Xã Hưng Nhân, huyện Hưng Nguyên (tỉnh Nghệ An) nằm hoàn toàn ngoài đê tả Lam, bao bọc quanh xã là sông Lam, sông Cả và sông Rum. Hằng năm, cứ đến mùa mưa bão, xã phải hứng chịu ít nhất từ 1 đến 2 lần ngập lụt. Chỉ tính năm 2011, đến thời điểm này, người dân Hưng Nhân đã gánh chịu tới 5 lần ngập lụt, bão gió. Thế nhưng, điều đáng nói là thiệt hại do bão lụt gây ra là không nhiều. Lý giải với chúng tôi về điều này, anh Phan Đình Hoàn, Bí thư Đảng ủy xã khẳng định: Hưng Nhân ít thiệt hại do bão lũ gây ra là vì người dân có nhiều kinh nghiệm sống chung với bão lũ.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết ngoài xây nhà kiên cố thì trong mỗi gia đình người dân Hưng Nhân đều dựng một cái chạn cao từ 5 đến 6m ngay trên trần nhà. Chạn thiết kế khá chắc chắn, nhưng khi cần thiết vẫn có thể di chuyển từ vị trí này sang vị trí khác. Đặc biệt, khi nước dâng cao thì chạn có thể sử dụng như một chiếc thuyền đa năng. Ông Trần Thái, 80 tuổi, nhà ở xóm 7, cho biết:

- Trước mùa mưa lũ, lương thực, thực phẩm được người dân mua sẵn và cất trữ trên chạn này. Khi nước lũ lên cao, chạn là nơi ăn, ngủ của các thành viên trong gia đình. Cùng với làm chạn, các gia đình còn xây các cồn hay gác xép cao từ 3 đến 4m, đổ bê tông chắc chắn để bảo vệ tài sản, gia súc, gia cầm...

Cồn tránh bão ở Thăng Bình (Quảng Nam) là nơi tạm trú an toàn cho khoảng từ 5 đến 7 người. (Ảnh: PV).

Quả đúng như những điều anh Hoàn và ông Thái khẳng định, nhờ có các chạn, hay cồn chống lũ mà nhân dân địa phương đã giảm thiểu được thiệt hại về con người và tài sản do bão lũ gây ra. Hiện nay, hơn 70% gia đình trong xã đã xây dựng chạn, cồn trong nhà. Đây là kinh nghiệm quý, đang được một số địa phương ở địa bàn miền Trung đến tham quan, nghiên cứu, học tập.

Ở Đà Nẵng, Quảng Nam bà con có sáng kiến xây dựng “hầm tránh bão”. Ông Võ Công Điền, thôn Phú Túc, xã Phú Hòa (Hòa Vang, Đà Nẵng) cho biết:

- Vùng này năm nào cũng xảy ra bão và gió lốc. Để chống lại những cơn bão có sức gió giật mạnh, chúng tôi phải xây hầm tránh bão. Chỉ cần mấy bao xi măng, hai xe cát sỏi là mỗi gia đình có được cái hầm kiên cố để tránh bão. Theo đó, dù bão cấp 12 hay giật trên cấp 12, chúng tôi cũng hoàn toàn yên tâm.

Cũng giống như Phú Hòa, người dân ở các xã ven biển của huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi) lại có cách làm hầm tránh bão dã chiến rất độc đáo, hiệu quả. Cách làm rất đơn giản: Trong vườn từng gia đình, người dân đào sẵn hố đất, khi bão về thì lật úp chiếc thuyền thúng, rồi chằng buộc kỹ là có ngay một chiếc hầm tránh bão, bảo đảm an toàn tuyệt đối về tính mạng.

Chưa được phổ biến, ứng dụng

Ông Võ Duy Trữ, trú tại 142 Hoàng Diệu (Đà Nẵng), người suốt gần 16 năm nay đã dành nhiều tâm huyết, thời gian, "ba lần, bảy lượt" gặp hết cơ quan nọ, ngành kia để trình bày ý tưởng về việc phổ biến những kinh nghiệm giúp dân phòng, tránh bão, tâm sự:

- Dân ta có rất nhiều kinh nghiệm quý, thế nhưng những kinh nghiệm đó chưa được nghiên cứu, triển khai ứng dụng rộng rãi. Bởi thế, tôi đề nghị các cơ quan chức năng nên vào cuộc mạnh mẽ hơn để phổ biến cho người dân các địa phương khác.

Cũng là người cao tuổi, thấu hiểu hết giá trị của những kinh nghiệm trong phòng, chống bão lũ, ông Lê Minh Quỳ ở thị xã Thái Hòa, huyện Nghĩa Đàn (Nghệ An) lấy ra một cuốn sổ cũ, rồi giải thích với chúng tôi:

- Đây là những điều tôi ghi chép được nhờ xem chương trình tọa đàm diễn ra ngày 9-11-2010 tại thành phố Hà Tĩnh về các biện pháp, kinh nghiệm để chủ động phòng, tránh thiên tai từ các trận bão lụt lịch sử được phát trên ti vi. Nội dung buổi tọa đàm do Quỹ Hỗ trợ thiên tai miền Trung (QMT) tổ chức.

 Dùng lưới phủ kín nóc, buộc chặt tránh gió xoáy làm tốc mái tranh - một kinh nghiệm quý của nhân dân xã Bình Châu, Bình Sơn, Quảng Ngãi. (Ảnh: Mỹ Hoa).

Theo ông Lê Minh Quỳ, chính nhờ vận dụng những nội dung học được trên ti vi mà trước khi cơn bão số 6 tràn vào, gia đình ông cùng bà con tự giác chặt bớt các cành cây yếu, cành chĩa vào gần nhà để phòng gió mạnh bẻ gẫy. Nhà yếu thì đóng cọc 4 góc, dùng dây thép néo chặt. Nhà lợp bằng rơm rạ, lá cọ, lá dừa thì đan phên thưa, hoặc dùng lưới phủ kín nóc, buộc chặt để tránh gió xoáy làm tốc mái. Nhà lợp bằng ngói thì dùng xi măng gắn lại, nếu lợp ngói phi-brô xi-măng thì dùng bao cát đè lên... Chính vì vậy, thiệt hại do bão gây ra cũng giảm phần nào. Tuy vậy, cũng theo ông Quỳ, việc phổ biến, áp dụng các kinh nghiệm trên cũng chưa thật sự hiệu quả.

"Phác thảo" hướng đi

Bà Nguyễn Thị Hải Vân, Phó giám đốc Thường trực Hội đồng quản lý QMT khẳng định:

- Nhân rộng kinh nghiệm phòng, tránh bão lũ là công việc cần làm ngay. Thời gian qua, QMT rất coi trọng và đã tổ chức hàng loạt các hoạt động nhằm tăng cường năng lực phòng, tránh bão lũ cho người dân miền Trung. Theo đó, chúng tôi đã mở được nhiều lớp tập huấn phòng, tránh bão lũ ở các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị...; đồng thời, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, nhân rộng kiến thức, kinh nghiệm phòng, tránh bão lũ cho nhân dân các địa phương khác trên cả nước.

Cũng theo bà Vân, trong năm 2011 và các năm tiếp theo, QMT sẽ đẩy mạnh hoạt động này ở tất cả 14 tỉnh, thành phố ven biển miền Trung. Tuy nhiên, bà Vân cũng thẳng thắn nhìn nhận: "Nếu chỉ dừng lại ở một tổ chức và hoạt động chỉ là những những lớp tập huấn thì việc xã hội hóa kinh nghiệm phòng, tránh bão lũ sẽ không thật sự sâu rộng. Bởi thế, cần có sự vào cuộc nghiêm túc của tất cả các cơ quan, tổ chức, địa phương trong thực hiện nhiệm vụ này".

Gia đình ông Võ Văn Ánh ở Bình Châu, Bình Sơn, Quảng Ngãi đang chuyển tài sản vào hầm trước khi bão về. (Ảnh: Mỹ Hoa)

Tại hội nghị tập huấn do QMT tổ chức (10-2011), ông Nguyễn Quân Chính, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị thừa nhận rằng: Với đặc thù về vị trí địa lý và đặc điểm khí hậu, thời tiết thì về lâu dài, nhân dân miền Trung vẫn phải "sống chung với bão lũ". Bởi vậy, việc truyền thụ kinh nghiệm cho người dân là biện pháp quan trọng nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp, huy động mọi lực lượng trong xã hội tham gia tích cực vào cuộc chiến phòng, tránh thiên tai. Ông Chính đề xuất:

- Trước mắt, cần đẩy mạnh các hoạt động tham quan, trao đổi học tập kinh nghiệm lẫn nhau giữa các địa phương. Về lâu dài, rất cần sự vào cuộc của các cơ quan nghiên cứu để “biến” những kinh nghiệm, trải nghiệm của người dân thành những vấn đề khoa học, rồi phổ biến, ứng dụng rộng rãi, đồng bộ trong đời sống xã hội.

Để nhân rộng những kinh nghiệm quý, cách làm hay, ông Nguyễn Đăng Lâm, Giám đốc điều hành QMT bổ sung thêm:

- Vai trò của ngành truyền thông và báo chí với việc phổ biến kinh nghiệm là rất lớn. Trước hết, cần ưu tiên dành thời lượng hoặc sử dụng một kênh truyền hình chuyên biệt tuyên truyền, phổ biến những kiến thức, hiểu biết về bão lũ và cách phòng, tránh. Ngoài ra, có thể xây dựng cổng điện tử, lập các trang web tạo diễn đàn sâu rộng, nhằm cung cấp kiến thức, kinh nghiệm giúp nhân dân miền Trung học tập, ứng dụng trong phòng, tránh bão lũ.

Tấn Tuân - Minh Mạnh