Từ tiếng tre xưa đến người trẻ giữ nghề

Sáng sớm, khi sương vẫn còn giăng trên những mái ngói rêu phong, tiếng đục, tiếng cưa, tiếng nan trúc chạm vào nhau đã vang vọng khắp làng Vân Lũng. Âm thanh ấy tưởng chừng bình dị nhưng lại là nhịp tim của một làng nghề đã tồn tại hàng trăm năm, nơi bao thế hệ gắn đời mình với mùi tre nứa, với những tấm mành vàng óng dưới nắng.

Tại đây, chàng trai Vũ Văn Dương (sinh năm 2000) vẫn miệt mài bên khung đan. Dương là một trong số ít người trẻ của làng vẫn còn gắn bó với nghề mành trúc, một nghề đòi hỏi không chỉ kỹ thuật mà còn là sự kiên nhẫn và tình yêu sâu sắc với di sản quê hương.

Vũ Văn Dương với khát vọng giữ lửa làng nghề mành trúc Vân Lũng. 

“Mình sinh ra và lớn lên tại làng nghề truyền thống Vân Lũng - cái nôi của mành tre trúc nổi tiếng bao đời ở miền Bắc. Từ bé, mình đã được tiếp xúc, nô đùa bên những ống tre, cây trúc và nhìn ông bà, bố mẹ làm nghề”, Dương kể.

Những ký ức về tiếng đục đẽo, tiếng tre chẻ, mùi nứa khô đã in sâu trong tuổi thơ của anh. Càng lớn, Dương càng thấu hiểu rằng, đằng sau những tấm mành tưởng đơn giản là bao mồ hôi, công sức và cả lòng tự tôn của người dân quê mình. Anh nhớ mãi hình ảnh bố miệt mài làm việc, có lần bị dằm trúc đâm chảy máu mà vẫn ngồi đan nốt cho kịp đơn hàng, hay những sáng sớm ông đạp xe rong khắp phố phường, chở những tấm mành nặng trĩu để giao cho khách.

 Chàng trai trẻ miệt mài với niềm đam mê làm mành tre trúc.

Anh hiểu nghề này không chỉ là mưu sinh, mà là một phần của đời sống làng quê mình. Chính những hình ảnh ấy khiến chàng trai trẻ quyết tâm nối nghề, giữ lại tiếng mành tre trúc quen thuộc cho đến bây giờ. Anh kể được học nghề từ gia đình khi 10 tuổi. Lần đầu làm mành, Dương phải tháo ra làm lại nhiều lần và khi hoàn thành thành sản phẩm đầu tiên anh mới thấy trân quý công sức của thế hệ đi trước.

Nắng phủ vàng lên sân phơi nan, hương khói than hun còn phảng phất trong gió. Trên khung đan cũ, Dương vẫn ngồi đó, đôi tay thoăn thoắt, khuôn mặt ánh lên niềm tin. “Nghề này dạy tôi hiểu rằng điều bền vững nhất là cái tâm của người làm nghề. Theo thời gian, trúc có thể khô, dây có thể đứt, nhưng nếu mình giữ được cái tâm tỉ mỉ, chân thành, thì sản phẩm vẫn có hồn, có giá trị”.

Vũ Văn Dương hiểu nghề này không chỉ là mưu sinh, mà là một phần của đời sống làng quê mình. Ảnh nhân vật cung cấp

Giữ lửa nghề trong nhịp sống hiện đại

Giữa thời buổi hiện đại, nghề làm mành thủ công đang đối diện không ít khó khăn. Thị trường tràn ngập rèm vải, rèm nhựa công nghiệp giá rẻ và tiện dụng hơn. Lớp trẻ trong làng dần rời bỏ nghề, chọn làm việc nơi thành phố. “Tôi cũng từng nản chứ. Có ngày làm mãi không xong, tay phồng rộp, bụi trúc bay mờ mắt. Nhìn bạn bè đi làm công ty, thu nhập ổn định, tôi cũng chạnh lòng. Nhưng rồi nghĩ nếu ai cũng bỏ nghề, thì làng này sẽ mất đi linh hồn. Mình phải có lòng yêu nghề thật sự mới theo được”.

Các mẫu mã mành tre đa dạng và đáp ứng được nhu cầu hiện đại hóa.

Với anh, giữ nghề không chỉ là cố gắng duy trì, mà còn là làm cho nghề sống được giữa thời hiện đại. Chàng trai trẻ đang từng ngày tìm cách để mành trúc thích nghi với cuộc sống hiện đại từ mẫu mã đến cách bán hàng. Dương định hướng phát triển nghề theo hướng hiện đại hóa nhưng không đánh mất bản sắc. Mành trúc không chỉ dùng cho nhà vùng nông thôn hay chùa chiền, mà anh thiết kế để phù hợp với nhà phố, quán cà phê, resort, homestay, thậm chí là phòng trà, không gian thiền…

Anh cải tiến cơ chế con lăn dây kéo, vẽ thêm họa tiết nghệ thuật, đồng thời đưa nghề lên mạng xã hội: Quay video, chụp ảnh, chia sẻ quá trình làm nghề, livestream bán hàng. Không chỉ dừng ở đó, Dương còn mơ đến việc đưa sản phẩm mành trúc ra nước ngoài, những nơi ưa chuộng sản phẩm tự nhiên, thân thiện với môi trường. Anh muốn mành trúc được nhìn nhận đúng như một sản phẩm văn hóa của người Việt, đặc biệt là người làng Vân Lũng.

Vũ Văn Dương mong thế hệ trẻ đừng quên rằng mỗi nghề truyền thống là một phần của hồn Việt. Ảnh nhân vật cung cấp

Dương hy vọng trong tương lai, nghề mành trúc không chỉ tồn tại ở Vân Lũng mà muốn đưa nghề của làng mình đến mọi nơi, để ai cũng biết rằng ở đây, vẫn còn những người đang giữ nghề bằng cả trái tim. Để nghề trở thành biểu tượng văn hóa sống, hiện diện trong kiến trúc Việt hiện đại. Với chàng trai ấy, mỗi tấm mành không chỉ là vật che nắng che mưa, mà còn là một mảnh ký ức quê hương, nơi lưu giữ sự bình yên của con người giữa guồng quay hiện đại. Mỗi sản phẩm như một câu chuyện kể về sự kiên trì, lòng tự trọng nghề và khát vọng của người trẻ muốn gìn giữ tinh hoa xưa.

Anh mong thế hệ trẻ đừng quên rằng mỗi nghề truyền thống là một phần của hồn Việt. Giữa xã hội hiện đại, càng cần những người biết trân trọng giá trị xưa để những làng nghề như Vân Lũng không chỉ còn trong ký ức. Anh tâm niệm làm nghề không chỉ để kiếm sống, mà còn để giữ lại bản sắc, niềm tự hào của quê hương mình.

Ở Vân Lũng, lửa nghề vẫn cháy không chỉ trong khói than hun, mà trong trái tim của những người trẻ như Vũ Văn Dương - người đang lặng lẽ giữ lửa cho “hồn tre Việt” bền mãi với thời gian.

Bài, ảnh: THU AN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Phóng sự Điều tra xem các tin, bài liên quan.