Bởi hơn mười năm trước tôi đã về thăm người bạn ở làng Đột Hạ, nhưng đường đi khác hẳn bây giờ. Lần ấy, vừa đi vừa hỏi đường, khi gặp những ngã ba cắt vụn giữa cánh đồng khá rộng, tạo ra những gấp khúc. Con đường cong queo, lởm chởm sống trâu, lại ngập chìm trong vũng nước sau mưa. Bỗng giật mình, một đống đất chềnh ềnh, choán gần hết mặt đường vốn rất hẹp. Thất vọng! Hỏi ra biết rằng, đã gần tới nhà bạn, thôi đành xuống xe cuốc bộ cho nhanh…
Thật là đi chơi mà gian nan khó nhọc hơn cả đi chiến trường đánh giặc năm nào…
Còn bây giờ, trước mắt tôi là những xóm làng, đồng ruộng phơi phới lên xanh. Con đường bê tông phẳng phiu, có đoạn dài, thẳng như sợi chỉ căng, xen giữa ruộng vườn, làng mạc. Phía xa hơn thấp thoáng những ngôi nhà cao tầng, ngói đỏ, mà Ngọc Thủy nhận xét bảo rằng “Biệt thự mi ni đấy, bác ạ”.
Nuôi cá lồng ven sông Kinh Thầy mang nguồn lợi lớn. Ảnh: KHÚC HÀ LINH .
Hai bên đường đi về phía trụ sở làm việc của xã, đây đó những ruộng trồng dưa hấu theo công nghệ mới, trông thật đẹp mắt. Những tấm ni-lông phủ lên luống đất dài, bên trên là những mầm cây đang xòe ra màu xanh sự sống. Chỉ vài tháng nữa thôi, ở nơi này sẽ vào mùa quả ngọt…
Từ những đêm thao thức …
Ngọn gió xây dựng nông thôn mới (NTM) tràn về Nam Tân từ năm 2011. Bấy giờ Bí thư Đảng ủy xã Bùi Hữu Chỉnh vẫn đang là Chủ tịch xã …
Từ khi biết rằng, huyện Nam Sách quyết định chọn Nam Tân là một trong 5 xã làm điểm mở đầu thì anh vừa mừng vừa lo. Nhiều đêm từ trụ sở về nhà, anh trăn trở không sao ngủ được, khi nghĩ tới những nhiệm vụ mới…
Nam Tân có truyền thống lịch sử văn hóa, anh hùng. Đây là quê hương Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, sừng sững đó ngôi đền thờ, như nhắc nhở con người đang sống trên miền quê văn hiến. Đây cũng là quê nữ Anh hùng liệt sĩ Mạc Thị Bưởi, từng vang danh sóng nước Kinh Thầy. Càng tự hào, xã Nam Tân được mang danh Anh hùng thời kỳ chống Pháp.
Truyền thống yêu nước và cách mạng đã có từ thế hệ ông cha là thế, nhưng bây giờ trước cao trào xây dựng NTM, lớp con cháu có thể hoàn thành nhiệm vụ hay không? Và phải bắt đầu từ đâu?
Là địa đầu huyện Nam Sách (tỉnh Hải Dương), xa trung tâm lỵ sở, cách xa quốc lộ, xã Nam Tân có diện tích tự nhiên hơn 600ha, với hơn 5.000 nhân khẩu. Dân cư sinh sống quần tụ trên 5 thôn làng từ nhiều đời, mà chủ yếu bằng nông nghiệp và một ít ngành nghề. Nhưng trời phú cho một tài nguyên thiên nhiên vô giá. Đó là một đoạn dài gần 5km bờ nam sông Kinh Thầy. Đây là nguồn nước ngọt dồi dào, ấp ủ tiềm năng kinh tế của vùng sông nước. Chính ở đây, đã hình thành 50 hộ gia đình, tổ chức chăn nuôi, với hàng nghìn lồng cá thịt, cung cấp cho thị trường. Người dân đã đầu tư vốn, giống, cơ sở vật chất, kỹ thuật chăn nuôi, thuê hàng trăm lao động, trả lương 6,5 triệu đồng/người/tháng mà vẫn còn có lãi. Đã có hộ thu về bạc tỷ mỗi năm, khiến cho nhiều nơi khác khát thèm…
Nhưng trong 19 tiêu chí NTM, thì vấn đề mở rộng và xây dựng đường giao thông là một hòn đá tảng, đè nặng lên quyết tâm của con người. Bởi, làm được việc này không những cần phải có một khoản tiền rất lớn, đối với một xã thuần nông như Nam Tân, quả thực còn khó như lên trời! Nhưng cả khi có tiền rồi, thì lấy đất ở đâu làm đường! Thời nay, tấc đất tấc vàng, có khi vì tranh chấp vài mét đất, đã mất đi tình làng nghĩa xóm, anh em… Cũng như bao nhiêu làng xóm Việt Nam, ở Nam Tân vẫn còn những căn nhà bé nhỏ, nằm lẩn khuất trong bờ tre, thửa vườn. Chúng thò ra thụt vào, quay về phương hướng khác nhau. Khi dân số đông dần, là lúc giãn dân, xuất hiện cảnh dựng xây, cát cứ, hỗn độn, ngổn ngang. Bây giờ làm đường là phải quy hoạch, lại chạm vào những lợi ích cá nhân và vấn đề khác nảy sinh, là hiến đất, tháo dỡ các công trình?
Nhưng ở Nam Tân, từ trong Đảng đến cả hệ thống chính trị, quần chúng và tất cả guồng máy đồng hành khởi động. Họ thành lập các Ban chỉ đạo và xây dựng tiến độ thực hiện. Họ minh bạch, dân chủ, công khai thông tin đến từng hộ gia đình...
Không chỉ người dân đồng thuận, mà những người sinh sống trên các miền Tổ quốc, các nhà doanh nhân… cũng hào hứng hướng về đóng góp xây dựng làng quê, với hoàn cảnh của mình.
Có lúc nhìn lại, so với yêu cầu, xã mới đạt 11/19 tiêu chí, thì cả Đảng bộ cùng chung lo, càng tỏ rõ quyết tâm. Họ rà soát các tiêu chí, cái gì cần làm trước, cái gì làm sau. Họ làm dần, kiểu như người ăn cháo nóng “Cháo nóng húp vùng quanh”.
… Đến những con số ấn tượng
Ngày ấy, cả xã Nam Tân thực sự là những công trường xây dựng.
Xôn xao ở 5 thôn, đã có gần 320 hộ hiến 3.841m2 đất ở, để mở rộng và nâng cấp các tuyến đường thôn xóm (quy ra tiền là 1,5 tỷ đồng). Người dân tự nguyện tháo dỡ nhà, công trình dân sinh, tính ra bằng 2.388 ngày công, tương đương gần 480 triệu đồng.
Chưa kể khoản đóng góp của dân cũng gần chục tỷ đồng, để làm các loại đường. Ví thử kéo dài ra, rồi lấy thước đo cũng được 24.400m đường trong thôn và đường nội đồng, với con số chi phí 20 tỷ đồng.
Ở xã, các công trình cũng đồng loạt triển khai xây mới, hoặc nâng cấp. Từ trụ sở làm việc, đến các phòng học ba cấp đều sạch sẽ khang trang. Rồi tu sửa nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ, trạm y tế, sân vận động trung tâm; rồi xây dựng bãi rác thải, hệ thống chiếu sáng công cộng các tuyến đường trục xã.
Nhìn vào những con số sau đây, mới thấy sức dân to lớn nhường nào:
5 năm, tổng số chi phí cho xây dựng NTM là 86 tỷ đồng, trong đó số tiền xã hội hóa là 1,1 tỷ đồng. Lại kể riêng số tiền nhân dân đóng góp 27,4 tỷ đồng, đã chiếm 32%!
Dồn điền đổi thửa, gắn với chỉnh trang đồng ruộng là một thắng lợi trong quá trình NTM.
Trước đây, những cánh đồng ở nhiều thôn bị xé vụn như tấm chăn chắp vá, nay được hóa thân thành những thửa rộng hơn và đẹp mắt. Người dân tự nguyện hiến hơn 73.000m2 đất ngoài đồng, bình quân mỗi khẩu 32m để làm đường, mương máng phục vụ sản xuất. Khi chúng tôi về Nam Tân thì biết rằng, cả 5 thôn đã hoàn thành 100% diện tích dồn điền đổi thửa. Đây là cơ sở để tạo thành những khu ruộng chuyển đổi cây trồng, chuyên canh để có những sản phẩm có chất lượng cao. Nhìn cánh đồng bây giờ như bức họa của đồng quê, không còn chắp vá xộc xệch như trước. Thửa lớn nhất là gần 4.000m2.
Sau 5 năm gian nan xây dựng NTM, bộ mặt làng quê ở Nam Tân đã khởi sắc, như được choàng lên tấm áo mới, đặc biệt làm thay đổi nhận thức con người. Người dân ở Nam Tân đã được sử dụng hệ thống nước sạch, được hưởng thụ về điện, đường, trường, trạm và các thiết chế văn hóa. Họ tự hào khi 5 thôn đều là Làng Văn hóa, 3 cấp học đều giữ được danh hiệu trường chuẩn quốc gia. Và Nam Tân vừa được công nhận xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế giai đoạn 2011-2020. Một điều không phải nơi nào cũng có.
Nghe anh Chỉnh kể, tôi thấy vui trong lòng, thầm nghĩ: Đã có bao nhiêu xã ở tỉnh Hải Dương, bây giờ đạt mức thu nhập bình quân đầu người 32 triệu đồng/năm như ở Nam Tân?
Bí thư Đảng uỷ Bùi Hữu Chỉnh là người chứng kiến suốt cả quá trình xây dựng NTM. Năm 2010, anh vừa nhậm chức Chủ tịch xã được một năm, thì năm sau 2011, ngọn gió xây dựng NTM ào ạt thổi về đồng đất quê nhà. Anh đã cùng các anh Thường trực Đảng ủy xã tìm cách tháo gỡ khó khăn, chỉ đạo phong trào để có ngày hôm nay… anh với cương vị mới .
Bây giờ ở Nam Tân 100% đường liên xã, liên thôn, đi vào các xóm, đến tận cổng ngõ các gia đình… đều trải nhựa và đổ bê tông kiên cố. Những ngôi nhà khang trang sạch đẹp, nhiều cửa hàng tạp hóa mới mở bên cạnh các cơ sở dịch vụ dân sinh. Nhà văn hóa, sân vận động thể thao đã xây dựng hoàn thành, các thôn có khu trung tâm sinh hoạt cộng đồng, vệ sinh môi trường, xanh, sạch, đẹp. Tôi bỗng nhớ năm 2014, khi vở chèo "Mở đường" do đội văn nghệ của huyện đưa về các xã biểu diễn, người dân Nam Tân đã không sợ rét mướt, đêm đông rủ nhau về khu trung tâm văn hóa, xem chèo đông như trẩy hội.
Đã vang lên tiếng hát mừng công tại Lễ đón nhận xã đạt chuẩn NTM năm 2015, nhưng người Nam Tân vẫn không thỏa mãn. Họ đang hướng về mục tiêu phấn đấu của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 27 đề ra: Tận dụng mọi lợi thế của thiên nhiên, mặt sông, khai thác tiềm năng sẵn có để tăng sản phẩm. Phát triển các thành phần kinh tế, nâng cao chất lượng nông sản, mở rộng thị trường tiêu thụ. Khuyến khích các nghề cơ khí, mộc, xây dựng, tạo thêm việc làm cho con em nông dân và tiếp thu chuyển giao công nghệ. Tất cả tạo ra một Nam Tân, có bề dày văn hóa lịch sử, làm tiền đề cho tiềm năng kinh tế, để tạo thành một địa phương kinh tế phát triển, có nhiều hộ giàu, hộ khá và xóa hết hộ nghèo…
Nam Tân, sau 5 năm xây dựng NTM, tràn đầy niềm vui.
Phía trước như có ai vẫy gọi… và đêm đêm vẫn nghe tiếng sóng Kinh Thầy như tiếng của người xưa thăm thẳm vọng về.
Bút ký của KHÚC HÀ LINH
Tháng Chín - năm 2016