QĐND - Mặc dù nằm trong diện phải xóa bỏ theo quy định của UBND Thành phố Hà Nội nhưng gần một năm qua 24 lò ngói thủ công ở xã Kim Quan, huyện Thạch Thất vẫn trong tình cảnh “án treo”. Và trong khi đang chờ một quyết định của UBND huyện Thạch Thất thì người dân nơi đây lâm vào tình thế, làm thì lo vi phạm quy định mà bỏ thì không xong.

Làng ngói cổ “đắp chiếu”

Một ngày cuối năm, chúng tôi có mặt tại xóm Dền, xã Kim Quan, huyện Thạch Thất. Đi đến đâu cũng thấy từng đống ngói được trùm bạt kín mít, những bể lò lạnh lửa, không một bóng người. Anh Bùi Văn Minh, 40 tuổi, một hộ dân làm ngói phân trần: “Vào giờ này năm ngoái cả làng tôi đang hối hả vào vụ ngói Tết phục vụ các làng cổ, đình, đền, trên đồng lúc nào cũng thấy đất phơi. Nhưng giờ thì chú thấy rồi đó nhà nào cũng ngâm lò, chả muốn làm gì nữa, mà muốn làm cũng khó”.

Lý giải về vấn đề này, ông Đỗ Văn Hậu, Chủ tịch UBND xã Kim Quan cho biết: Nghề gạch ngói ở Kim Quan đã có từ lâu đời, chủ yếu là cha truyền con nối. Ngày trước, nơi đây có khoảng 100 lò gạch ngói phục vụ xây dựng nhà cửa, đình, chùa, miếu mạo, nhưng hiện tại toàn xã còn 24 lò ngói chuyên phục vụ xây dựng các đình chùa nhà cổ. Thực hiện theo chỉ thị số 15 của UBND Thành phố Hà Nội về việc xóa bỏ các lò gạch thủ công, từ năm 2010 địa phương đã thành lập ban xử lý cưỡng chế, xây dựng kế hoạch hoạt động. Riêng năm 2012, xã đã 2 lần thực hiện xử lý cưỡng chế các hộ vi phạm bằng cách đập bỏ các bể lò vi phạm, thông báo không được đóng gạch trên các trục đường chính, không cho chở đất về làng, chỉ cho phép các hộ sản xuất nốt số đất còn lại.

Trong tình thế đó, người dân không dám mua vật liệu dự trữ nung đốt, phải từ chối các đơn hàng. Một số hộ vẫn lén lút đốt vì đã lỡ hẹn với khách hàng với số lượng hàng vạn viên ngói. Có trường hợp như nhà anh Cấn Văn Thủy, 42 tuổi, xóm Dền, xã Kim Quan năm ngoái nung 15 lò, thế nhưng năm nay chỉ được 4 lò, tính ra anh thiệt hại gần 100 triệu đồng.

Tuy nhiên, điều mà anh Thủy và hàng chục hộ dân làm nghề khác kiến nghị lên các cấp chính quyền đó là: Không thể gộp chung lò gạch thủ công với lò ngói cổ Kim Quan vì ngói Kim Quan không đốt bằng than mà hoàn toàn đốt bằng nguyên liệu có nguồn gốc thực vật (củi, rơm rạ v.v..) nên không gây ô nhiễm không khí như đốt bằng than đá. Bởi nếu đốt bằng than đá thì viên ngói sẽ bị cong vênh, nứt. 

Mặt khác với người dân Kim Quan, nghề làm ngói cổ còn là một nét văn hóa gắn liền với các công trình đền thờ, miếu mạo mang dấu ấn văn hóa dân tộc. Những năm 90 của thế kỷ trước, khi trùng tu Văn Miếu-Quốc Tử Giám toàn bộ gạch ngói phục vụ công trình đều lấy ở Kim Quan. Mới đây, Học viện Phật giáo còn đặt 50 vạn viên ngói cổ có chữ phật lịch 2555 hoặc xa hơn nữa các công trình như: Chùa Yên Tử, làng Quan họ, Làng văn hóa các dân tộc Việt Nam ở Đồng Mô, Khu di tích Cổ Loa, chùa Hương ở Mỹ Đức, chùa Tản Viên Sơn ở Ba Vì… đều lấy ngói từ Kim Quan.

Sản xuất ngói cổ ở Kim Quan.

Nóng lòng chờ một quyết định

Theo những người dân Kim Quan thì chưa bao giờ họ lại nóng lòng mong chờ một quyết định liên quan đến vận mệnh làng nghề của mình như vậy. Anh Nguyễn Văn Vượng, 47 tuổi một người dân lo lắng: “Nếu chính quyền cấm chúng tôi làm ngói cổ thì xem như gia đình tôi thất nghiệp hoàn toàn, vì từ bao đời nay chúng tôi sống được là nhờ những viên ngói cổ”. Cũng theo nhiều người dân nơi đây, nếu cứ kéo dài mãi tình trạng “án treo” như hiện nay thì họ cũng ăn không ngon, ngủ không yên, vì đơn hàng thì không dám nhận, vật liệu thì không dám mua, kéo theo đó một chuỗi ngày nằm dài không có việc. Được biết, người dân Kim Quan đã nhiều lần đề nghị lên các cấp chính quyền nhưng đến nay vẫn chưa có câu trả lời chính thức.

Ông Hậu cho chúng tôi biết thêm: Việc cưỡng chế các hộ làm nghề là theo quy định chung của thành phố, tuy nhiên vừa qua người dân đã nhiều lần kiến nghị về mức độ ô nhiễm và Sở Thanh tra thành phố cũng đã về địa phương khảo sát. Tại buổi làm việc với chính quyền xã, Sở Thanh tra cũng đã nêu rõ đây là làng nghề truyền thống, nếu không có làng nghề Kim Quan thì không có ngói để phục vụ cho các nhà cổ, đình, chùa ở các địa phương và kể cả cấp độ quốc gia. Nên cần phải quy hoạch lại một vùng sản xuất, xa khu dân cư.

Về phía chính quyền xã, sau khi nghiên cứu, tổng hợp kiến nghị của người dân, xã đã làm tờ trình báo cáo lên UBND huyện xin giữ gìn, khôi phục làng nghề ngói cổ Kim Quan và mong muốn được quy hoạch sang một vùng đất mới xa dân cư. Hiện nay, người dân Kim Quan vẫn đang nóng lòng chờ đợi quyết định cuối cùng của UBND huyện Thạch Thất và UBND TP Hà Nội.

Bài và ảnh: PHẠM KIÊN