QĐND - Dự án đường tuần tra biên giới (TTBG) đang bước vào giai đoạn nước rút của kế hoạch 5 năm đầu tiên (2005-2010). Đây là con đường mang nhiều cái “nhất”: Thời gian thi công lâu nhất (dự kiến 30 năm mới hoàn thành); là con đường bê tông dài nhất Đông Nam Á (hơn 14.000km); con đường huy động lực lượng quân đội tham gia lớn nhất trong thời bình; con đường thi công gian khổ nhất...

Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã theo chân các đơn vị thi công  hành trình đến các khu vực, tuyến đường trọng điểm trên đại công trường đường TTBG...

I - Đối mặt “thần chết”

Bạn đọc hãy hình dung, nếu chúng ta sinh ra, lớn lên, về già, suốt năm này qua tháng khác chỉ làm một công việc lặp đi lặp lại thì chắc chắn là chúng ta sẽ có cảm giác nhàm chán, mất dần hứng thú và thậm chí có thể lơ đễnh với công việc. Thế nhưng, có những con người, suốt quãng đời quân ngũ chỉ thực hiện một công việc, nhưng đến từng phút, từng giây, thậm chí là một phần rất nhỏ của giây, họ cũng không được phép sao nhãng. Bởi chỉ một chút sơ suất thôi, cái giá phải trả là vô cùng đắt...

Chúng tôi phải dông dài như vậy vì muốn nhấn mạnh tính đặc thù của những con người làm nhiệm vụ rà phá, dò gỡ bom mìn. Công việc của họ luôn luôn phải đối mặt với “thần chết”.

Thử thách khắc nghiệt đầu tiên của các đơn vị thi công mở đường TTBG chính là những “thần chết” đang ẩn mình trong lòng đất từ những năm tháng chiến tranh để lại. Thiếu tướng Hoàng Kiền, Giám đốc Ban quản lý Dự án đường TTBG (Dự án 47) cho hay: Đường TTBG là một trong số các dự án phải tiến hành rà phá bom mìn trên diện tích đất lớn nhất, số lượng bom mìn được phát hiện và xử lý nhiều nhất từ trước đến nay. Do dự án đường TTBG phần lớn đi qua địa bàn hiểm trở, từng là “điểm nóng” trong chiến tranh nên nhiệm vụ rà phá bom mìn, làm “sạch” đất trước khi thi công được đặt ra hết sức nghiêm ngặt.

Đoạn đường vừa thi công mặt bằng qua rừng Đăk Sú (Kon Tum), một trong những khu vực nhiều bom mìn, đã được làm “sạch”.  Ảnh: THANH KIM TÙNG

Một trong những đơn vị thực hiện nhiệm vụ này ở địa bàn Tây Nguyên là Đoàn Công binh N.50 (Binh đoàn Cửu Long). Biết tin Thượng tá Nguyễn Hồng Khánh, Đoàn trưởng Công binh N.50 chuẩn bị đi biên giới kiểm tra, chỉ đạo đơn vị thực hiện nhiệm vụ rà phá bom mìn sau khi anh em ở hiện trường báo về vừa dò tìm được hai bãi mìn số lượng lớn, tôi “nài nỉ” anh xin đi cùng. “Chúng tôi đồng ý để anh lên đó tác nghiệp, nhưng xin nhắc anh phải tuyệt đối chấp hành nguyên tắc bảo đảm an toàn ở hiện trường” - Thượng tá Khánh nói.

Ròng rã gần hai ngày vượt núi, băng đèo, chúng tôi mới tới được vùng biên giới thuộc tỉnh Bình Phước. Dọc đường đi, điện thoại của Thượng tá Khánh hoạt động liên tục, gương mặt anh lộ vẻ căng thẳng vì phải chỉ đạo, nhắc nhở anh em trong quá trình rà phá, xử lý bãi mìn. “Bom mìn nằm trong lòng đất lâu năm, bị hoen gỉ. Xử lý những loại vật liệu nổ này hết sức phức tạp, vì tính năng của nó không còn như lý thuyết. Nhiều khi chỉ khẽ chạm vào là nó đã nổ, rất nguy hiểm” - Anh Khánh giải thích.

Khu vực cán bộ, chiến sĩ vừa phát hiện hai bãi mìn nằm sâu trong cánh rừng tạp, đường vào hết sức khó khăn. “Thủ lĩnh” chỉ huy đội quân phát hiện bãi mìn lên đến hàng trăm quả này là Trung tá Cao Ngọc Du, Chủ nhiệm Trinh sát Đoàn Công binh N.50. Sau khi đội dò tìm phát hiện được bãi mìn, Cao Ngọc Du lập tức báo cáo chỉ huy đơn vị đồng thời triển khai cho anh em khoanh vùng, tiến hành dò, gỡ thận trọng. Chỉ đống mìn vừa được tháo hết ngòi nổ, đưa về điểm tập kết nằm chình ình như bầy quạ đen chết cháy, anh Du cười:

- Đây là loại mìn đè nổ và vướng nổ. Nằm dưới lòng đất mấy chục năm rồi, chỉ một lực vừa đủ tác động lên nó, lập tức quả mìn sẽ phát nổ. Xử lý loại mìn này đòi hỏi sự cẩn trọng, chính xác và kinh nghiệm dày dạn. Chỉ cần một thao tác sai, hậu quả sẽ khôn lường. Mìn ở đây còn rất nhiều, chúng tôi mới xử lý được một phần.

Lực lượng do Trung tá Du chỉ huy thực hiện nhiệm vụ dò gỡ mìn là Trung đội Trinh sát, gồm 25 cán bộ, chiến sĩ. Họ, những gương mặt chiến sĩ tuổi mười tám, đôi mươi trẻ măng, được huấn luyện bài bản, thuần thục cả về ý thức, bản lĩnh và trình độ kỹ thuật, kỹ năng thao tác xử lý vật liệu nổ. Vùng rừng núi Tây Nguyên này hoang vắng, hút tầm mắt không một mái nhà. Đứng chân làm nhiệm vụ ở vùng biên giới này là Đồn biên phòng 801. Trung tá Du tâm sự:

- Vùng này đất cằn đá sỏi, chỉ có những cánh rừng tạp, nguồn nước không có, cách xa dân cư, đi bộ cả ngày đường mới ra đến chợ. Nếu không có sự giúp đỡ, hỗ trợ tận tình của các đồng chí ở Đồn biên phòng 801, chúng tôi không thể hoàn thành nhiệm vụ được.

Trời nắng như đổ lửa. Đất đá miền rừng hắt lên những quầng nhiệt bỏng rát mặt người. Các chiến sĩ lưng áo mồ hôi đầm đìa như tắm, cẩn trọng điều khiển thiết bị rà từng khoảnh đất. Mỗi lần máy dò báo tín hiệu “tít… tít…”, họ lại xác định vị trí nằm, chủng loại của vật liệu nổ rồi cẩn trọng moi từng mẩu đất. Thời gian căng như dây đàn. Chỉ đến khi cái ngòi nổ được tháo ra, quả mìn trở thành “cục sắt vụn”, anh em mới dám thở mạnh, quên hết mệt nhọc. Trung tá Cao Ngọc Du cho biết: Do lâu ngày, đất rừng bồi đắp nên nhiều quả mìn nằm sâu dưới lòng đất hàng mét, việc phát hiện đã khó, quá trình đào bới, xử lý còn khó khăn bội phần. Mỗi khi đơn vị phát hiện được “mục tiêu”, anh lại đến tận nơi hướng dẫn anh em đào bới và trực tiếp tháo ngòi nổ. Tốt nghiệp Trường Sĩ quan Công binh, gắn bó với nhiệm vụ dò gỡ mìn gần 20 năm nay, bàn tay anh Du đã xử lý hàng vạn quả bom, mìn, vật liệu nổ các loại. Anh được coi là một chuyên gia xử lý vật liệu nổ dạn dày kinh nghiệm của Binh đoàn Cửu Long. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, nhiều lần đối mặt với những quả bom, mìn tính năng phức tạp, mức độ rủi ro cao, nhưng chưa lần nào anh bó tay.

Những ngày căng thẳng, vất vả, gian khổ cuối cùng cũng trôi qua. Đội công tác đặc nhiệm của Trung tá Cao Ngọc Du đã lập được thành tích xuất sắc, phát hiện, xử lý an toàn gần 400 quả mìn các chủng loại đè nổ, vướng nổ, mìn chống tăng… và hàng trăm đầu đạn M.79, bảo đảm an toàn tuyệt đối về người và phương tiện kỹ thuật. Hơn 240ha vùng “đất chết” đã được làm “sạch”, chuẩn bị cho tuyến đường TTBG sẽ đi qua đây trong một ngày không xa. Trung tá Cao Ngọc Du và đội đặc nhiệm rà phá bom mìn được cấp trên khen thưởng đột xuất.

Chúng tôi đem những điều được chứng kiến về nhiệm vụ rà phá bom mìn chuẩn bị mặt bằng cho các đơn vị thi công làm nhiệm vụ kể với Đại tá Tô Văn Thận, Trưởng phòng Mặt bằng Ban quản lý Dự án 47 nghe. Anh Thuận tỏ ra đăm chiêu:

- Đó là một trong những đặc thù khó khăn mà dự án xây dựng đường TTBG phải đối mặt. Toàn tuyến đường từ Nam ra Bắc hiện có hơn 200 nhà thầu thi công trên địa bàn 16 tỉnh có đường biên giới. Khu vực nào cũng có bom, mìn, vật liệu nổ sót lại từ thời chiến tranh. Những vùng có dự án đã triển khai đều đã được rà phá bom mìn. Hiện các đơn vị đang tiếp tục rà phá những vùng tiếp theo. Có những khu vực ở những địa bàn cheo leo, hiểm trở, anh em phải bám trụ cả tháng trời trong rừng để tìm kiếm.

Thiếu tướng Hoàng Kiền kể rằng, dọc chiều dài biên giới Tổ quốc, khu vực Tây Nguyên là một trong những địa bàn có nhiều bom, mìn nhất. Có những loại tồn tại từ thời kháng chiến chống Mỹ. Có loại sót lại từ chiến tranh biên giới Tây - Nam. Dù từ vị tướng cho đến chiến sĩ binh nhì đều luôn luôn răn mình phải cẩn trọng từng ly từng tý, nhưng trong quá trình đối mặt với “thần chết”, không phải lúc nào phần thắng cũng thuộc về con người. Đã có những đổ máu, hy sinh xảy ra trong quá trình làm sạch những “vùng đất chết”. Mới đây nhất là sự hy sinh của hai chiến sĩ ở Đoàn Công binh T3 (Hải quân) trong khi làm nhiệm vụ dò gỡ mìn ở khu vực biên giới thuộc tỉnh Đắc Nông. Trước đó, một cán bộ thuộc phân đội rà phá bom mìn của Bộ CHQS tỉnh Gia Lai trong khi vượt sông Sa Thầy cùng đơn vị làm nhiệm vụ rà phá bom mìn ở vùng biên giới đã hy sinh do lũ quét. Đó là những minh chứng thể hiện sâu sắc cái khắc nghiệt và những nguy cơ tiềm ẩn của những vùng đất nơi dự án đường TTBG đi qua. Với lực lượng rà phá bom mìn, đây thực sự là một cuộc chiến. Máu của những người lính vẫn đổ giữa thời bình sau những tiếng nổ rủi ro và những tình huống bất khả kháng. Làm “sạch” đất ở vùng này xong, anh em cán bộ, chiến sĩ lại khoác ba lô, phương tiện băng rừng đến những vùng đất khác, vạch từng bụi cây, dò từng thớ đất tìm kiếm bom, mìn, vật liệu nổ.

Đi trên những cung đường TTBG vừa hoàn thành, mặt đường bê tông như dải lụa thẫm vắt ngang lưng chừng trời, bỗng dưng trong lòng chúng tôi trỗi lên cảm giác thiêng liêng, yêu những dải đất biên cương của Tổ quốc đến kỳ lạ. Không có những tấm bia, bảng ghi dấu việc làm, thành tích của những người lính công binh rà phá bom mìn trên tuyến đường này. Chiến công của các anh thầm lặng như chính công việc thầm lặng mà nếu không là người trong cuộc, không được trực tiếp chứng kiến sẽ khó có thể hình dung một cách đủ đầy…

PHAN TÙNG SƠN