QĐND - Đóng quân ở 5 huyện miền núi là Quế Phong, Kỳ Sơn (tỉnh Nghệ An) và Mường Lát (tỉnh Thanh Hóa), A Lưới (Thừa Thiên-Huế) và Hướng Hóa (Quảng Trị), sau hơn 10 năm thành lập, các Đoàn Kinh tế-Quốc phòng (KT-QP) thuộc Quân khu 4 đã xây dựng được nhiều mô hình phát triển kinh tế-xã hội hiệu quả, giúp bà con các dân tộc Pa Kô, Vân Kiều, Mông, Khơ Mú… từng bước ổn định sản xuất và thoát nghèo, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Chủ trương hợp lòng dân

Là một trong những cán bộ thế hệ đầu tiên của các Đoàn KT-QP thuộc Quân khu 4, Đại tá Nguyễn Đình Xơn, hiện là Phó chủ nhiệm Hậu cần Quân khu vẫn nhớ như in những ngày đầu "khai sơn, phá thạch" ở địa bàn huyện Kỳ Sơn. Cùng với địa bàn núi non hiểm trở, địa hình chia cắt, ngày ấy cán bộ, chiến sĩ Đoàn KT-QP 4 còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thiếu thốn, rõ nhất là môi trường khắc nghiệt, muỗi, vắt nhiều vô kể, dịch bệnh phát sinh... Bắt đầu từ những con số không nhưng bằng ý chí, nghị lực của người lính, đến nay, diện mạo tại những địa bàn mà đoàn KT-QP đứng chân đã có những đổi thay đáng kể.

Cán bộ, chiến sĩ Đoàn KT-QP 4, hướng dẫn bà con trồng rau sạch.

Qua hơn 10 năm bám dân, bám bản, các đoàn KT-QP thuộc Quân khu 4 đã  giúp bà con xóa đói, giảm nghèo; tạo dựng, nhân rộng nhiều mô hình phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hóa... Nhiều mô hình tốt xuất hiện: Mô hình trồng lúa năng suất cao ở huyện A Lưới; Mô hình hỗ trợ bò giống cho từng hộ ở huyện Hướng Hóa; Mô hình đưa điện đến từng gia đình ở huyện Kỳ Sơn; Mô hình dân vận, vận động nhân dân tích cực tham gia xây dựng cơ sở chính trị trên địa bàn huyện Mường Lát... Đặc biệt là chủ trương mở đường ra giáp biên giới để kết nối với các xã vùng sâu như: Mường Típ, Mường Ải, Na Ngoi, Nậm Càn (Kỳ Sơn);  đường nối Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Độ, Mã Lai (Hướng Hóa); đường A Đớt I - đường tuần tra biên phòng, đường A Ro đi Con Tơm (A So - A Lưới); đường vào bản Đoàn Kết, cầu treo Phiềng Mòn, đường giao thông Suối Tút (Mường Lát… Trước đây đi trên những cung đường, cây cầu ấy, người dân nơm nớp lo bởi nguy cơ mất an toàn luôn tiềm ẩn, nhất là về mùa mưa lũ. Nay bà con có thể đi lại thuận tiện, học sinh đến trường không phải luồn rừng, vượt khe, lội suối. Xe ô tô chở hàng hóa thông thương kịp thời giúp bà con tiêu thụ nông sản và cung cấp các nhu yếu phẩm cần thiết đến tận bản làng.

Tính đến tháng 11-2012, có 91,2% số hộ dân ở các xã có các đoàn KT-QP Quân khu 4 đóng quân đã thoát nghèo, trong đó tỷ lệ hộ có kinh tế khá chiếm 43,7%; trình độ dân trí được tăng lên; người dân ở các thôn bản đều biết đọc, biết viết, tỷ lệ học sinh đến trường đạt hơn 98%; đời sống văn hóa ở cơ sở thêm phong phú; an ninh trật tự trên địa bàn ổn định. Chứng kiến diện mạo mới của quê hương, già làng Hồ Viết Năng ở xã A Đớt phấn khởi ra mặt. “Đường giao thông ở A Lưới quê già bây giờ đã được trải nhựa, bê tông phẳng lỳ, không còn cảnh leo đèo lội suối như trước nữa! Làng, bản đã có thêm nhiều nhà mái bằng, mái ngói, trẻ con được học hành... Trong thành quả này, công lao của bộ đội Đoàn KT-QP 92 lớn lắm. Bà con đồng bào các dân tộc A Lưới suốt đời ghi nhớ ơn này!”- Già làng Hồ Viết Năng nói với chúng tôi như thế.

Khi được hỏi về vai trò và những đóng góp của cán bộ, chiến sĩ các Đoàn KT-QP Quân khu 4, ông Hồ Đức Phớc, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An cho biết: “Chúng tôi có 2 huyện nằm trong số 62 huyện nghèo nhất của cả nước. Những năm qua, cùng với các cấp, các ngành trong tỉnh, cán bộ, chiến sĩ Đoàn KT-QP 4 đã góp phần đáng kể trong công tác xóa đói, giảm nghèo ở 2 huyện Kỳ Sơn và Quế Phong. Qua thực tế công tác có thể thấy chủ trương triển khai xây dựng các Đoàn KT-QP là rất hợp lòng dân. Không chỉ bảo đảm tốt về nhiệm vụ quốc phòng, các đoàn KT-QP còn góp phần tích cực cùng cấp ủy, chính quyền các địa phương đẩy nhanh tiến độ xóa đói, giảm nghèo; nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân; giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội...”.  Có thể nói, giờ đây hình ảnh những người “nông dân mặc áo lính” của các Đoàn KT-QP Quân khu 4 không những đã trở nên quen thuộc với đồng bào các dân tộc vùng sâu, vùng xa mà còn trở thành biểu tượng mang lại sự no ấm.

Những vấn đề cần tháo gỡ

Được cấp trên phê duyệt dự án thành lập từ năm 1999, các khu KT-QP trên địa bàn Quân khu 4 được giao nhiệm vụ giúp bà con các dân tộc phát triển KT-XH, củng cố QP-AN tại các địa phương còn nhiều khó khăn như: Khe Sanh (huyện Hướng Hóa, Quảng Trị) do Đoàn KT-QP 337 đảm nhiệm; Khu A So - A Lưới (Thừa Thiên-Huế) do Đoàn KT-QP 92 đảm nhiệm; Khu vực huyện Kỳ Sơn-Quế Phong (Nghệ An) do Đoàn KT-QP 4 đảm nhiệm; Khu vực Mường Lát (Thanh Hóa) do Đoàn KT-QP 5 đảm nhiệm. Đây là những khu vực không chỉ độc hại, nguy hiểm do bị nhiễm chất độc da cam/đi-ô-xin và bom mìn còn sót lại sau chiến tranh mà trình độ dân trí cũng còn rất thấp, kinh tế chậm phát triển; phong tục, tập quán lạc hậu, cơ sở chính trị yếu kém, QP-AN chưa được củng cố; kẻ xấu và các thế lực thù địch phản động thường xuyên lợi dụng để chống phá...

Cán bộ kỹ thuật Đoàn KT-QP 4 hướng dẫn bà con cách trồng, chăm sóc chè đặc sản Shan Tuyết.

Để nâng cao hiệu quả giúp dân, các đoàn KT-QP trên địa bàn Quân khu 4 đã triển khai nhiều biện pháp, đồng loạt triển khai đưa các mô hình phát triển kinh tế, đẩy mạnh ứng dụng khoa học vào sản xuất, đưa giống mới vào trồng ở một số chân ruộng, nương, rừng phù hợp với chất đất và địa hình từng khu vực. Tại các chân ruộng thí điểm, các đoàn KT-QP thường xuyên cử các cán bộ kỹ thuật bám sát để tổ chức tập huấn, hướng dẫn bà con từ các khâu làm đất, gieo trồng, đến chăm bón... Đại tá Đỗ Phấn Đấu, Chính ủy Đoàn KT-QP 337 cho biết: "Để đồng bào làm theo, không gì có sức thuyết phục bằng kết quả cụ thể từ những chân ruộng thí điểm. Cũng chất đất ấy nhưng thấy từ cách làm của bộ đội lúa, ngô, đậu, lạc, cây lâu năm phát triển tốt, cho năng suất cao gấp 3-4 lần so với cách làm cũ là bà con học tập và làm theo ngay. Đồng bào không ưa nói nhiều mà quan trọng là "cầm tay, chỉ việc" càng cụ thể, tỉ mỉ càng tốt...". 

Theo Đại tá Đỗ Phấn Đấu, trong giai đoạn hiện nay, do tác động của suy giảm kinh tế trong nước và thế giới, nguồn vốn eo hẹp nên tiến độ đầu tư, xây dựng các dự án, công trình, mô hình giúp dân của các Đoàn KT-QP khó có thể đẩy nhanh. Bên cạnh đó vấn đề tìm đầu ra cho các sản phẩm nông nghiệp của bà con ở các vùng sâu, vùng xa cũng đang là bài toán rất cần những lời giải thỏa đáng. Mỗi năm bà con đồng bào các dân tộc làm ra một lượng lớn sản phẩm từ nông nghiệp nhưng do chưa chủ động được đầu ra nên rất nhiều bà con đã bị thua lỗ, sản phẩm làm ra bán không được giá hoặc không cạnh tranh được với sản phẩm cùng loại của các địa phương khác... Đây là những cái khó nằm ngoài khả năng của các địa phương và các đoàn KT-QP, rất cần sự quan tâm của Chính phủ và các bộ, ngành chức năng.

Bài và ảnh: MAI CHU ANH