QĐND Online - Lúa Hè thu ở các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang ế, giá xuống thấp dưới 4.000 đồng/Kg. Với mức giá như vậy, dù bán được hết lượng lúa thu hoạch vụ này, nông dân vẫn cầm chắc khoản lỗ. Tình hình lúa hè thu bị ế thừa, đặc biệt đối với loại lúa chất lượng thấp như IR50404 giá thấp khiến nông dân ĐBSCL như đang ngồi trên đống lửa. 

…Đau mùa lúa

Hiện nay, các tỉnh ở ĐBSCL bước vào thu hoạch rộ lúa hè thu 2010 nhưng gặp mưa lớn kéo dài làm hao hụt, giảm chất lượng gạo và chi phí tăng cao do phải phơi sấy. Tình hình tiêu thụ lúa vụ hè thu đang gặp khó khăn, rớt gía khiến nông dân ĐBSCL như đang ngồi trên đống lửa.  

Ông Danh Đức, nông dân ở xã An Ninh, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng than thở: “Chỉ riêng tiền nhân công cắt lúa  đã hết 300.000 đồng/công (1.000 m2). Lúa ngã đổ lại thêm bị ngập nước thế này dù muốn thuê máy gặt đập liên hợp (thuê máy gặt đập liên hợp thường rẻ hơn giá thuê nhân công cắt, chỉ 200.000 đồng/công) cũng phải bó tay. Chi phí sản xuất vụ này tăng chóng mặt, huề vốn đã là may mắn lắm, chứ tôi thấy cầm chắc lỗ vụ này rồi”. Bà Lê Hồng Phấn xã Mong Thọ B  (huyện Châu Thành, Kiên Giang) trò chuyện với chúng tôi với nét mặt rầu rĩ: “Giá lúa tươi bán tại ruộng chỉ 2.700- 2.900 đồng/kg, còn giá lúa khô cũng chỉ 3.200 - 3.500 đồng/kg. Nhưng không phải ai muốn cũng bán được, mấy ngày nay ngồi đợi cả buổi mới nài nỉ được một thương lái tới xem lúa,  xem xong họ trả giá thấp quá!”..

Cùng cảnh ngộ với những hộ nông dân trên, nhiều nông dân ở xã Phụng Hiệp,  huyện Phụng Hiệp cũng đang đứng ngồi không yên vì giá lúa đã rơi xuống mức dưới 3.000 đồng/Kg. Phần lớn thương lái những vụ trước thường tới mua lúa của bà con trong xã nay tuyên bố ngưng mua lúa. Một số thương lái nhỏ vẫn tiếp tục thu mua, nhưng chỉ chấp nhận mua lúa đông xuân còn sót lại, nhưng giá cũng chỉ 3.500-3.600 đồng/Kg.

Nông dân  trồng giống lúa IR50400 hiện đang rất khó bán

Ở các huyện đầu nguồn vùng lũ của tỉnh Đồng Tháp như Tân Hồng, Hồng Ngự, Tam Nông, nông dân đang thu hoạch rộ lúa hè thu nhưng do gặp mưa liên tiếp mấy ngày qua nên giá còn rớt thảm hại hơn: lúa IR50504 bán tại ruộng chỉ còn 2.600 - 2.800 đồng/Kg. Giá lúa thấp nhưng nhiều nông dân cũng không thể bán được lúa vì thương lái chê phẩm chất gạo kém.

Đi tìm nguyên nhân

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, một trong những nguyên nhân khiến giá lúa hè thu giảm là do vụ này nông dân các tỉnh ĐBSCL trồng giống lúa IR 50404 (phẩm cấp gạo thấp) quá nhiều nên dẫn đến tình trạng bị dội chợ, ế thừa, khó bán. Ngay thời điểm thu hoạch rộ lại gặp mưa nhiều, thiếu sân phơi, lò sấy nên hạt lúa không đẹp, đây là lý do để các thương lái vin vào để ép giá. Một nguyên nhân nữa là do tiến độ xuất khẩu gạo chậm, hiện lượng lúa vụ đông xuân vẫn còn tồn đọng ở các gia đình nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu gạo khiến lúa hè thu, đặc biệt giống lúa có phẩm cấp kém như lúa IR50404 càng khó tiêu thụ.

Trước tình hình khó khăn đối với việc tiêu thụ lúa gạo hiện nay, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định mua tạm trữ tối đa 1 triệu tấn quy gạo vụ hè thu năm 2010; thời hạn mua từ ngày 15-7 đến ngày 15-9. Chính phủ giao cho Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với Bộ NN-PTNT hướng dẫn VFA tổ chức phân công cho các doanh nghiệp mua tạm trữ. Ngân sách nhà nước hỗ trợ 100% lãi suất tiền vay mua lúa, gạo tạm trữ; thời gian hỗ trợ lãi suất tối đa là 4 tháng, tính từ ngày 15-7 đến ngày 15-11. Quyết định trên được nông dân trồng lúa ĐBSCL coi chính là “chiếc phao” để cứu họ trong việc tiêu thụ lúa vụ hè thu này. Tuy nhiên, nông dân vẫn lo âu, băn khoăn bởi chẳng biết giá sàn mà các doanh nghiệp thu mua là bao nhiêu?. Bởi lẽ, thông thường nông dân không thể bán được giá lúa mà doanh nghiệp thu mua, giá thu mua thường chỉ là giá mà doanh nghiệp trả cho thương lái. Còn doanh nghiệp sẽ phải giải bài toán về giá cả và thị trường xuất khẩu, đặc biệt là “giải phóng” lượng lúa đông xuân đang tồn trữ.

Việc tiêu thụ lúa ở ĐBSCL đang gặp khó khăn, đặc biệt là đối với giống lúa IR 50404 nông dân càng bị lỗ nặng. Đây cũng không phải là vụ đầu tiên xảy ra tình trạng lúa IR 50404 tiêu thụ khó mà đã xảy ra từ một vài vụ trước đây. Mặc dù giống lúa này đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các nhà khoa học khuyến cáo, các cơ quan thông tin đại chúng lên tiếng cảnh báo: không nên trồng quá 20 %  tổng diện tích lúa gieo sạ. Khuyến cáo là vậy, nhưng nông dân vẫn phớt lờ, thậm chí có người còn biện minh rằng trồng lúa IR 50404 năng suất cao, ít sâu bệnh có lợi hơn. Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, Tiến sĩ Lê Văn Bảnh cho biết: Lúa IR 50504 chất lượng thấp, nhất là vào vụ hè thu thời tiết thường bất lợi, dịch bệnh nhiều, mưa gió ngã đổ làm phát sinh chi phí sản xuất. Từ nhiều năm qua, chúng tôi đã khuyến cáo và triển khai giới thiệu các bộ giống mới ưu việt hơn để thay thế. Nhưng chẳng hiểu sao nông dân vẫn cứ đua nhau làm lúa hè thu, mà đặc biệt vẫn sử dụng giống lúa IR 50404 trên diện tích khá lớn. Người viết bài còn nhớ nhận xét khá “đắt” của một nhà khoa học nổi tiếng về cây lúa ở ĐBSCL rằng: lúa IR 50404 năng suất cao, ít sâu bệnh, góp phần bảo đảm an ninh lương thực cho quốc gia. Tuy nhiên, nếu lạm dụng trồng quá nhiều mà không tính toán đến yếu tố thị trường thì người trồng sẽ hứng chịu thiệt hại.

Chừng nào nông dân vẫn trồng lúa theo ý thích bất chấp khuyến cáo của các nhà khoa học, ngành nông nghiệp thì chừng đó cảnh ế thừa, lúa khó tiêu thụ, rớt giá sẽ vẫn còn tái diễn. Không ai khác người chịu thiệt hại chính là nông dân.

Bài và ảnh: Nguyễn Kiểm