QĐND Online - Thành lập ngày 23-8-1945 ở Quảng Trị, tiền thân là chi đội Nguyễn Thiện Thuật, Trung đoàn 95 (Sư đoàn 2, Quân khu 5) đang hướng tới kỷ niệm 70 năm ngày truyền thống. Sự kiện lớn nhất của Trung đoàn trong dịp này là khánh thành Đền tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ - mong ước bao lâu nay của những người đi qua chiến tranh đã thành hiện thực.

Nghĩa tình của các vị tướng

Nhiều tướng lĩnh và cựu chiến binh (CCB) cho rằng, cấp trung đoàn mà có đền tưởng niệm khang trang, to đẹp như “Chín Lăm” thì chắc chỉ có một. Công sức của nhiều cơ quan, đơn vị trong địa phương và cả nước đóng góp, nhưng ghi danh đầu tiên phải kể đến Trung tướng Ma Thanh Toàn, nguyên UVTƯ Đảng, Tư lệnh Quân khu 2, nguyên Trung đoàn trưởng. Trở lại Tây Nguyên sau hòa bình, vị tướng trận mạc, quê Cao Bằng này luôn day dứt tự hỏi không biết đồng đội mình nằm đâu giữa thăm thẳm đại ngàn. Ông mong ước có một nơi để thắp nén nhang cho liệt sĩ, có một chốn để anh linh đồng đội “đi về”. Với uy tín của mình, ông gõ cửa từ Nam ra Bắc xin tiền, xin đất. Đúng vào dịp kỷ niệm 68 năm ngày thương binh, liệt sĩ năm nay, đền tưởng niệm với kinh phí hơn 9 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa đã được khánh thành tại vị trí đẹp nhất của Thị trấn Kon Dơng, huyện Mang Yang, nơi Trung đoàn 95 nhiều năm chiến đấu và được mang tên (Đoàn Mang Yang).

Các đại biểu tại lễ tưởng niệm.

Đánh giặc gan lỳ có tiếng, vậy mà khi đứng trên bục phát biểu, Trung tướng Ma Thanh Toàn không ít lần nghẹn ngào khi nhớ về đồng đội đã hy sinh. Còn có những giọt nước mắt khác từ 14 đoàn CCB khắp các tỉnh, thành phố về đây thắp hương và dâng hoa. CCB, doanh nhân Ngô Duy Chuyên, Công ty TNHH Bình An từ Bình Dương ra, mang theo hàng chục tấn đá. Ông nguyên là Chính trị viên Đại đội 3, Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 24, Sư đoàn 10, Quân đoàn 3. Những lần phối thuộc với Trung đoàn 95 đánh cắt Đường 14 ở Chư Thoi, Gia Lai năm 1972, chứng kiến lớp lớp đồng đội ngã xuống, khiến CCB này luôn tâm niệm phải làm gì đó cho Trung đoàn 95. Vậy là ông đóng góp hàng trăm triệu đồng, kêu thợ xẻ những tấm đá lớn khắc văn bia và lịch sử Trung đoàn 95 đặt trang trọng trước khuôn viên. CCB Ngô Duy Chuyên cho biết, Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ, UVTƯ Đảng, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng do bận công tác không về dự buổi khánh thành nhưng đã nhờ ông vận chuyển chiếc lư hương nặng 1,8 tấn để gửi tặng đền. Thế mới biết sự hy sinh của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 95 quá đỗi lớn lao để các tướng lĩnh, cán bộ, chiến sĩ của cả nước thấy trách nhiệm và tình cảm tri ân của mình trong đó.

Những ai có mặt đều tại buổi lễ đều xúc động khi chứng kiến Trung tướng Lê An, nguyên Giám đốc Học viện Lục quân Đà Lạt, nguyên Trung đoàn trưởng và các Đại tá Nguyễn Hữu Hưu, Lê Quang Mỹ, nguyên Chính ủy Trung đoàn - đôi chân chậm chạp bước từng bậc đá, bàn tay run run thắp nén tâm nhang. Tuổi trên dưới 90, những thế hệ tiền bối này đã để lại tình cảm sâu đậm trong lòng chiến sĩ. Họ ngậm ngùi nhắc đến Phó Trung đoàn trưởng Phùng Văn Bảy đã mất. Chữ nghĩa không nhiều, ký tên chỉ là số “7” mà ông đánh giặc cực giỏi. Chỉ nghe danh “lính ông Bảy” là kẻ thù ở khu vực đèo Mang Yang khiếp sợ. Rồi họ nói về Trung đoàn trưởng Huỳnh Nghĩ sau này là Thiếu tướng, Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo Nhân dân, người chủ biên cuốn sử Trung đoàn, nay bệnh tật hành hạ… Đã có một thế hệ với những người con ưu tú như thế làm nên tên tuổi Trung đoàn hai lần Anh hùng LLVTND suốt 70 năm lịch sử.

Vẫn đậm sâu chất lính Trung đoàn

CCB, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Nhâm, nguyên Hiệu trưởng Trường Văn hóa, Nghệ thuật và Du lịch tỉnh Vĩnh Phúc, nguyên Đại đội trưởng Đại đội 12,7mm của Trung đoàn chăm chú xem lại tấm văn bia mà ông là tác giả chính. Đã đọc nhiều lần từ khi còn là bản thảo vậy mà bây giờ ông vẫn không khỏi cay nồng nơi mắt. Ông nói rằng, anh em của Trung đoàn chờ đợi chuyến đi này đã lâu và bảo nhau có điều kiện là đi hết, kể cả vợ con. Có gia đình cả hai anh em cùng là chiến sĩ Trung đoàn, người anh đã hy sinh, người em vào thắp hương cho đồng đội và cho anh trai mình. Ông Nhâm cũng nói rằng, các CCB mang đến đền thờ không chỉ có đá mà còn có đất. Đó là nắm đất ở Cột cờ Lũng Cú (Hà Giang) địa đầu phía Bắc của Tổ quốc và nắm đất ở Đền thờ Vua Hùng ở Phú Thọ. Những người lính muốn có hồn thiêng sông núi quy tụ về đây cùng các anh linh liệt sĩ.

Dòng người vào thắp hương tại Đền tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ Trung đoàn 95.

Trải qua hai cuộc kháng chiến trong nước và 10 năm ròng rã làm nghĩa vụ quốc tế ở Cam-pu-chia, đặc biệt là giúp bạn bảo vệ toàn vẹn đền Prết-vi-hia lịch sử, con số hy sinh và thương vong của Trung đoàn 95 làm đau nhói những người đang sống. Dò tìm trong số hơn 2.800 tên liệt sĩ của đơn vị được khắc trên các tấm đá hoa cương, cô giáo Đỗ Thị Hạnh, quê Vĩnh Phúc òa khóc khi thấy tên bố mình là Đỗ Mạnh Đãi. Do sơ suất của những người làm công tác quy tập mà đến nay cô vẫn chưa tìm được mộ của bố mình dù đã nhiều lần vào nghĩa trang Chư Sê, Đức Cơ. Bố hy sinh khi bảo vệ biên giới, lúc đó Hạnh mới 9 tháng tuổi, gia cảnh khó khăn. May mắn, cô đã được đồng đội của bố ở Đại đội 12,7mm năm xưa hỗ trợ ăn học, xin việc làm. Hạnh nói: “Em không biết sẽ sống ra sao nếu không được các bác CCB Trung đoàn 95 ở Vĩnh Phúc cưu mang, nhất là bố mẹ đỡ đầu Nguyễn Xuân Trường và Nguyễn Thị Kim Dung”. Chị Hạnh cho biết, từ ngày 8 đến ngày 12-7 vừa qua, cô vinh dự là một trong số 10 đại biểu là thân nhân liệt sĩ, thương binh nặng được Hội Hữu nghị Việt Nam- Cam-pu-chia cử đi cùng với đoàn CCB quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam thăm nước bạn Cam-pu-chia. Đoàn đã đi thăm nhiều danh lam thắng cảnh và được Thủ tướng Hun Sen cùng các quan chức cấp cao của Nhà nước, Bộ Quốc phòng nước bạn tiếp đón. Trong bài phát biểu đại diện cho đoàn, Hạnh đã kể về sự hy sinh của bố, tấm lòng của các CCB đối với gia đình mình và đã nhận sự chia sẻ từ Thủ tướng Hun Sen...

Đi qua chiến tranh, bình yên trở về, những người lính Trung đoàn 95 thêm yêu quý những ngày hiện tại. Họ dặn nhau, tiếp tục tìm kiếm đồng đội, chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ để xứng đáng với những người đã ngã xuống vì độc lập tự do của đất nước.

Bài và ảnh: HỒNG VÂN