Năm 1997, Đồn biên phòng cửa khẩu Tà Lùng, Bộ chỉ huy Biên phòng (CHBP) tỉnh Cao Bằng đã phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương xã Mĩ Hưng, huyện Phục Hòa giao toàn bộ 2,8 km đường biên, mốc giới của thôn Nà Chào cho các hộ dân giáp biên quản lý. Khó khăn trong những ngày đầu, nhưng tới nay phong trào đó đã được triển khai rộng rãi tại tỉnh Cao Bằng và cho hiệu quả thiết thực. Chúng tôi vừa về địa phương tìm hiểu những kinh nghiệm bước đầu của phong trào này.

Chiến sĩ Đồn biên phòng cửa khẩu Tà Lùng trao đổi kinh nghiệm nắm tình hình với đoàn thanh niên địa phương.

Về nơi khởi nguồn

Chúng tôi được các chiến sĩ Đồn biên phòng cửa khẩu Tà Lùng đưa ra địa phận biên giới thuộc thôn Nà Chào, xã Mĩ Hưng, huyện Phục Hòa. Hôm đó, trên thửa ruộng giáp đường biên gia đình anh Định Văn Phương đang thu hoạch mía. Được biết, cách đây 13 năm thửa ruộng này còn là những bụi cây lúp xúp. Khi đồn biên phòng và chính quyền xã giao cho gia đình anh Phương quản lý ruộng nương đã được khai hoang trồng các loại cây ăn quả, mùa nào thứ ấy. Thấy tôi cầm cây mía vừa được anh chặt dưới ruộng, nâng  lên, hạ xuống  mấy lần, như hiểu được ý định của tôi anh Phương hồ hởi cho biết:

- Mỗi cây khoảng 2kg, trung bình một vụ, ruộng mía cho thu hoạch 10 tấn, nhà máy đường Phục Hòa mua với giá 620.000 đồng/tấn, trừ các khoản chi phí mỗi vụ nhà tôi thu hơn 5 triệu đồng. Ngoài ra, gia đình còn trồng ngô, lúa, mỗi năm thu về hơn 6 tấn lương thực. Nghĩ mấy năm trước bỏ hoang hóa, mà nhà thì nghèo, thật là phí phạm.

Ông Hoàng Kí Nhật, Bí thư Đảng ủy xã Mĩ Hưng, khẳng định:
- Không chỉ hộ anh Phương mà hầu hết các gia đình còn rất nghèo, chỉ từ khi được giao quản lý đất đường biên thì đời sống mới khá lên, nhà nào bây giờ cũng có của ăn của để rồi.  

Gặp gỡ trao đổi với các đồng chí trong Ban chỉ huy Đồn biên phòng cửa khẩu Tà Lùng, với cấp ủy, chính quyền địa phương và một số người dân trong thôn Nà Chào, chúng tôi được biết, địa bàn khu vực biên giới của xã Mĩ Hưng trước đây an ninh chính trị rất phức tạp, tệ nạn buôn bán vận chuyển hàng cấm, hàng lậu vẫn thường xuyên xảy ra, nên lực lượng biên phòng quản lý đường biên gặp không ít khó khăn. Năm 1997, được sự nhất trí của Bộ CHBP tỉnh Cao Bằng, Đồn biên phòng cửa khẩu Tà Lùng đã phối hợp với chính quyền xã Mĩ Hưng quyết định một phương thức quản lý đường biên mới: Giao đất cho dân trồng trọt, chăn nuôi và dân phải có trách nhiệm cùng với lực lượng biên phòng tham gia giữ gìn an ninh trật tự.

Ngày đầu các hộ dân không mấy hào hứng, vì họ không biết sẽ thu được gì khi nhận bàn giao đất từ chính quyền và đồn biên phòng trong thời điểm tình hình an ninh phức tạp, một số đối tượng buôn lậu sợ mất đất tập kết hàng lại đánh tiếng “dọa dẫm”… Đồn biên phòng đã phối hợp với UBND xã Mĩ Hưng cử cán bộ, chiến sĩ cùng các tổ chức đoàn thể địa phương đến tuyên truyền, giải thích, vận động các hộ  nhận đất quản lý.
Khi đã hiểu, Đồn biên phòng và chính quyền địa phương tổ chức giao đất cho dân quản lý ngay tại đường biên và hướng dẫn cho bà con  trồng trọt, chăn nuôi. Đồn cử ra các tổ công tác về phối hợp cùng đồng bào làm đất, gieo trồng canh tác... Khi bà con làm theo phương pháp của bộ đội thấy năng suất lao động tăng cao, tình hình an ninh chính trị ổn định hơn, người dân ngày càng tích cực tăng gia sản xuất cải thiện đời sống và có trách nhiệm hơn trong tuần tra bảo vệ biên giới với Bộ đội Biên phòng.

Giao đường biên cho dân tự quản tại thực địa.

Tại khu vực biên giới thôn Nà Chào chúng tôi gặp anh Hứa Văn Minh, một trong những  hộ dân được giao quản lí đường biên đang thu hoạch ngô cao sản. Anh Minh tâm sự:

- Trông coi đường biên, cột mốc ngay trên mảnh đất mình được giao, vừa bảo vệ được đất cho Tổ quốc, vừa là bảo vệ  đất, hoa màu, cây cối của chính mình, nên thấy vui và tích cực lắm.

Từ những gia đình tham gia quản lý đường biên thoát nghèo đã khích lệ các gia đình khác trong xóm, trong xã phấn đấu tăng gia sản xuất và cùng bộ đội bảo vệ an ninh chính trị địa bàn. Tới nay, hơn nửa số hộ dân của xã Mĩ Hưng đã mua được xe máy...
Ông Hoàng Tiến Khang, Chủ tịch UBND huyện Phục Hòa, khẳng định:

- Người dân tham gia cùng Bộ đội Biên phòng quản lí đường biên, mốc giới đã góp phần rất lớn để phát triển kinh tế, xã hội, ổn định tình hình an ninh chính trị ở địa phương.

Nhân rộng mô hình ra toàn tỉnh

Cao Bằng có đường biên giới với nước bạn Trung Quốc dài 332,591km, với tổng số 633 cột mốc; địa bàn biên giới gồm 46 xã, thị trấn, 22.910 hộ/ 105.598 khẩu của 8 dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Lô lô, Sán Chỉ… sinh sống. Khu vực biên giới nhìn chung kinh tế xã hội chậm phát triển, trình độ dân trí thấp, năng lực, phương pháp công tác đội ngũ cán bộ cơ sở của địa phương còn nhiều hạn chế, bởi vậy quân, dân cùng tham gia quản lý đường biên, mốc giới là phương pháp hiệu quả để phát huy sức mạnh tổng hợp giữ ổn định tình hình an ninh chính trị, phát triển kinh tế, xã hội vùng biên.

Đại tá Phùng Quốc Tuấn, Phó chính ủy Bộ CHBP tỉnh Cao Bằng cho biết:

Từ kinh nghiệm và hiệu quả phong trào “Quần chúng tham gia quản lý đường biên, mốc giới” ở xã Mĩ Hưng do Đồn biên phòng cửa khẩu Tà Lùng khởi xướng năm 1997, đến năm 2003 Đảng ủy, Bộ CHBP tỉnh đã tham mưu cho Tỉnh ủy, UBND  ban hành chỉ thị, kế hoạch, hướng dẫn tổ chức nhân rộng phong trào ra toàn tỉnh. Các đồn biên phòng đã căn cứ vào sự chỉ đạo của Đảng ủy, Bộ CHBP tỉnh và đặc điểm tình hình cụ thể của địa phương, đơn vị xây dựng và ký kết quy chế phối hợp với UBND các xã, thị trấn về việc giao đường biên, mốc giới cho dân quản lý.

Việc giao đất, cột mốc tự quản được tiến hành ngay trên thực địa, với sự có mặt của đại diện đồn biên phòng, cấp ủy, chính quyền xã, cấp ủy, chi bộ và nhân dân trong xóm, thôn. Tại địa bàn lịch sử, thực trạng hệ thống đường biên, cột mốc được cán bộ, chiến sĩ, các già làng, trưởng bản, những người am hiểu tuyên truyền giới thiệu cho nhân dân để mọi người biết, cùng có trách nhiệm tự quản. Khu vực đất canh tác cán bộ đồn biên phòng đã cùng với các đoàn thể địa phương hướng dẫn nhân dân trồng cây lương thực, cây nông sản, cây công nghiệp theo mùa vụ. Nhờ có phương pháp canh tác khoa học mà nhiều gia đình đã thoát nghèo bền vững.

Những nơi không có dân cư sinh sống, Bộ đội Biên phòng và địa phương đã vận động người dân các xóm, bản liền kề tham gia tự quản. Khu vực còn bom mìn, khi rà phá đến đâu vận động nhân dân tự quản đến đó. Cho đến nay về cơ bản toàn bộ hệ thống đường biên, cột mốc trên đất liền của tỉnh Cao Bằng đã được người dân khu vực đăng ký tham gia tự quản.

Quá trình tổ chức và duy trì phong trào, các đồn biên phòng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương nâng cao chất lượng hoạt động của lực lượng dân quân, công an xã, thường xuyên chăm lo, củng cố kiện toàn các ban chống lấn chiếm, xây dựng tổ phụ nữ trung kiên để huy động, tập hợp và tổ chức cho nhân dân tham gia đấu tranh chống lấn chiếm biên giới…

Đại tá Nguyễn Văn Lượng, Chủ nhiệm Chính trị Bộ CHBP tỉnh Cao Bằng cho biết:

Thực hiện phong trào “Quần chúng tham gia quản lý đường biên, mốc giới” chính là "con đường lưỡng dụng" để phát triển kinh tế, bảo vệ an ninh quốc gia… 
Đồng chí cũng kiến nghị, các ngành chức năng cần nghiên cứu, rút kinh nghiệm ngay những mô hình nhân dân tham gia quản lý đường biên mốc giới như của tỉnh Cao Bằng để thống nhất trong cả nước một cách làm chung và ban hành các văn bản bảo đảm quyền lợi, chế độ, trách nhiệm của người dân khi tham gia bảo vệ đường biên, cột mốc. Nhất là những chính sách quy định  khi làm nhiệm vụ bị thương, bị hy sinh... tránh tình trạng mỗi địa phương áp dụng một kiểu.

Từ phong trào “Quần chúng tham gia tự quản đường biên, mốc giới” nhân dân vùng biên tỉnh Cao Bằng đã phát hiện và cung cấp cho Bộ đội Biên phòng 5.428 nguồn tin. Bà con các xã giáp biên đã phối hợp với các đồn biên phòng xử lý kịp thời 135 vụ gây rối trật tự công cộng, 100 vụ trộm cắp tài sản; bắt giữ 10 đối tượng buôn bán phụ nữ, 67 đối tượng tàng trữ, vận chuyển, buôn bán chất ma túy, thu giữ 630 viên ma túy tổng hợp, 12 xe máy; ngăn chặt 10 vụ tái trồng cây thuốc phiện, vận động đưa đi cai nghiện 72 đối tượng; giải quyết 28 vụ tranh chấp đất đai, 609 vụ mâu thuẫn trong nội bộ gia đình xóm, bản. Thực hiện phong trào, hơn 500 hộ gia đình vùng biên đã thoát nghèo… Qua đó, đã có 46 tập thể, 128 cá nhân được UBND tỉnh Cao Bằng tặng bằng khen; 52 cá nhân được Bộ Tư lệnh BĐBP tặng kỷ niệm chương; 382 tập thể, 564 các nhân được UBND các huyện biên giới tặng giấy khen. 

Bài và ảnh: Mè Quang Thắng