Đảo rộng chưa đầy 4km2. Tháng 7, những ngày biển động, sóng hung hãn nhào qua ghềnh đá, hất tung những căn nhà nơi làng chài ven biển. Cả làng lại dời nhà, di cư sang những ghềnh đá khác trên đảo, lại dựng "nhà", tựa lưng vào đảo để tránh gió và sóng dữ. Việc ấy của làng đã diễn ra từ hàng chục năm nay ở đảo Hòn Chuối trên biển Tây Nam, nơi cách thị trấn Sông Đốc (huyện Trần Văn Thời, Cà Mau) 18 hải lý về phía tây.

Mỗi năm, 3 lần dời nhà

Những mái nhà gỗ lô nhô tạm bợ trên ghềnh đá ven biển. Làng được hình thành từ những năm đầu của thập niên 1990 nhưng chưa từng có tên gọi. Một hộ, hai hộ… và đến nay, đã có 49 hộ với 189 nhân khẩu quần tụ. Để có được con số chính xác ấy, chúng tôi phải hỏi cán bộ đồn biên phòng 704 đóng trên đảo Hòn Chuối. Nhắc lại ngày đầu ra đảo cách đây 12 năm, ông Tư (tên thật là Kim Ngọc Lý), dân tộc Khơ-me, kể: “Lúc đó, đảo hoang sơ, toàn đá là đá. Đất khai hoang được, trồng rau, đậu nhưng rồi thất bát vì thiếu nước, nên ai cũng bỏ cuộc, phải theo nghề đánh bắt cá”.

Nhà chênh vênh trên mỏm đá-hiểm họa rình rập con trẻ.

Ông Tư là người Khơ-me, nên vừa rồi được chính quyền thị trấn Sông Đốc trợ cấp 7 triệu đồng để làm nhà gỗ. Cả làng này chỉ có 3 hộ Khơ-me được trợ cấp theo chính sách dân tộc của Nhà nước. “Để tránh sóng, tôi phải làm nhà cao trên đầu ghềnh đá. Như thế sóng chẳng vươn đến được” - Ông Tư vừa lúi cúi bào thanh gỗ để đóng cửa sổ mới, vừa trò chuyện với tôi.

Tránh sóng, nhưng không tránh nổi gió và bão gào thét từ biển. Đến mùa trở gió, căn nhà gỗ, được đóng chắc chắn, cực khổ ấy, lại do những bàn tay gân guốc của ông Tư tháo dỡ rời ra từng mảnh, chất lên xuồng, chuyển sang ghềnh đá khác. Cả cái làng chài trên đảo này nhà nào cũng vậy. Mỗi năm, cả làng phải dời nhà 3 lần. Theo mỗi mùa gió, nhà lại được tháo dỡ chuyển qua Ghềnh Nồm (hướng tây nam đảo), rồi qua ghềnh Nam (hướng nam đảo), rồi lại vòng ngược về ghềnh Chướng (hướng đông bắc đảo). Ông Tư buông một câu: “Cực, nhưng đâu cãi được ý trời”.

Cảnh sống nay đây mai đó khiến cuộc sống của người dân mãi luẩn quẩn trong vòng nghèo khó.

Chỗ dựa của dân làng

Chúng tôi đến thăm gia đình anh Nguyễn Văn Nhuần. Ngồi đan lại cái lưới đã rách tươm, anh tiếp chuyện chúng tôi: “Trước đây, cả làng không có bác sĩ. Có trường hợp phụ nữ mang thai, không kịp mang vào đất liền, đẻ rớt. Giờ đây, phụ nữ có bầu muốn sinh con phải vào đất liền mướn nhà trọ mấy tháng trời để sinh con. Khi đứa bé cứng cáp thì lại đưa ra đảo. Các bệnh tật thông thường, cấp cứu đều phải nhờ cán bộ, chiến sĩ đồn biên phòng 704 và trạm S15 (Vùng E Hải quân) giúp đỡ. Khổ nhất là mấy mùa biển động kéo dài. Làng chài heo hắt, tơi tả trong bão gió, hết gạo, thực phẩm dự trữ… Những dịp như vậy, đồn biên phòng và trạm ra-đa của hải quân trên đảo lại giúp tiếp tế lương thực và thực phẩm mới cầm cự vượt qua.

Ở trên đảo, còn khá nhiều em trong độ tuổi đi học nhưng chưa biết chữ. Em Nhi là con của chị Triệu Cẩm Nhu, 11 tuổi rồi mà vẫn như đứa trẻ lên 8, chạy từ ghềnh đá này sang ghềnh đá khác giúp bà ngoại phơi cá khô. Ba em tên là Lâm, người bén duyên và lấy mẹ Nhi là Triệu Cẩm Nhu. Tình yêu và mái ấm ấy không chịu nổi sự khắc nghiệt của vùng đất đảo. Khi mẹ mang thai Nhi thì cũng là lúc người ấy bỏ đi mãi mãi không về, nghe nói là đã lấy vợ ở miền đất khác. Nhi sinh ra trên đảo, chưa được khai sinh, chưa có hộ khẩu. Hằng ngày em giúp bà, giúp mẹ được khối việc. Cầm cuốn tạp chí tôi đưa, em cứ lật qua lật lại những trang chữ và nhìn đăm đắm vào đó như ước muốn một điều gì... Một cảm giác sắt se trong lòng tôi.

Trên đảo Hòn Chuối có 4 cơ quan Nhà nước đứng chân gồm: Đồn Biên phòng, trạm Hải quân, đơn vị Hải đăng và trạm Kiểm lâm Sông Đốc. Tàu khách không có, việc đi lại của người dân và cán bộ công tác ở đảo rất khó khăn, thường phải xin quá giang các tàu đánh cá có hướng đi ngang đảo Hòn Chuối. Mùa biển động, có khi chờ vài ngày mới có tàu ra đảo.

Đồn biên phòng 704 tổ chức dạy chữ, nhưng cũng chỉ dạy đến bậc tiểu học. Muốn học lên

Ở trên đảo, còn khá nhiều em trong độ tuổi đi học nhưng chưa biết chữ. Em Nhi là con của chị Triệu Cẩm Nhu, 11 tuổi rồi mà vẫn như đứa trẻ lên 8, chạy từ ghềnh đá này sang ghềnh đá khác giúp bà ngoại phơi cá khô. Ba em tên là Lâm, người bén duyên và lấy mẹ Nhi là Triệu Cẩm Nhu. Tình yêu và mái ấm ấy không chịu nổi sự khắc nghiệt của vùng đất đảo. Khi mẹ mang thai Nhi thì cũng là lúc người ấy bỏ đi mãi mãi không về, nghe nói là đã lấy vợ ở miền đất khác. Nhi sinh ra trên đảo, chưa được khai sinh, chưa có hộ khẩu. Hằng ngày em giúp bà, giúp mẹ được khối việc. Cầm cuốn tạp chí tôi đưa, em cứ lật qua lật lại những trang chữ và nhìn đăm đắm vào đó như ước muốn một điều gì... Một cảm giác sắt se trong lòng tôi.

nữa các em phải vào đất liền. Trung tá Phạm Hồng Quảng, đồn trưởng cho biết:

- Mỗi năm đồn tổ chức 2 lớp phổ cập tiểu học. Giấy chứng nhận tốt nghiệp do Phòng Giáo dục-Đào tạo huyện Trần Văn Thời cấp. Tuy nhiên, ở đảo có một số em đã lớn tuổi, lo phụ giúp gia đình, ra khơi đánh bắt cá nên vận động đi học rất khó khăn. Để các em tới lớp đều đặn, cán bộ Đồn phải đến vận động từng nhà, cử cán bộ giúp việc, gánh vác việc nhà để các em đến lớp. Các em đến lớp đều không phải lo đóng một khoản chi phí nào hết, đồn biên phòng lo chi phí mua dụng cụ học tập, phòng học. Sắp tới, đồn sẽ tập trung vận động các em lớn tuổi đến lớp, cố gắng sức xóa mù chữ cho các em.

Đại úy Nguyễn Việt Hải, Trạm trưởng Trạm S15, cho biết:

- Trong nhiều năm qua, cán bộ, chiến sĩ của trạm và lực lượng biên phòng luôn giúp đỡ bà con tạm cư trên đảo với khả năng cao nhất. Những mùa trở gió, trừ kíp trực, cán bộ, chiến sĩ của trạm và đồn biên phòng 704 đều xuống giúp bà con tháo dỡ, di dời nhà cửa, ổn định cuộc sống. Mùa biển động dài ngày, dân đói, trạm cũng chia phần lương thực, thực phẩm cho dân. Cơn bão số 9 cuối năm 2006 vừa qua, do dân không nắm được thông tin, chúng tôi và cán bộ, chiến sĩ Đồn biên phòng 704 phải dốc sức dùng các biện pháp đưa dân ra khỏi ghềnh đá, lên chỗ an toàn trên đỉnh đảo, ở tạm trong trụ sở của Trạm, nhờ đó không có thiệt hại nào xảy ra. Rất mong chính quyền địa phương có nhiều sự quan tâm, giúp đỡ hơn nữa cho bà con trên đảo.

Tương lai cho đảo nghèo...

Điều ông Tư và người dân nơi đây mong muốn trước hết lại là "kế mưu sinh".

- Làng chài vốn nghèo. Ghe nhỏ không đánh bắt xa bờ được. Cuộc sống chỉ nhờ chài lưới, đánh bắt ven bờ, quanh đảo. Lâu nay, các ghe lớn từ nơi khác đến, vào gần bờ đảo đánh bắt, làm cạn kiệt nguồn cá. Cứ đà này dân chài lấy chi mà sống!- Ông Tư nói với tôi.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện nay Nhà nước đang triển khai dự án đầu tư cơ sở hạ tầng đảo Hòn Chuối, có tổng vốn đầu tư 6 tỷ đồng, do Công ty Tây Hồ (Bộ Quốc phòng) trúng thầu xây dựng. Dự án này gồm 2 gói thầu với những hạng mục công trình như: 2 bến tàu Đông và Tây vốn đầu tư 4 tỷ đồng (gói thầu số 1); đường bậc thang lên đảo, hồ nước ngọt, trường học, nhà văn hóa, trạm y tế, điện năng lượng mặt trời vốn đầu tư 2 tỷ đồng (gói thầu số 2). Khi hoàn thành, dự án này sẽ tạo cho Hòn Chuối trở thành một điểm cung cấp dịch vụ nghề cá, trú tránh bão trên ngư trường biển Tây. Mong rằng, các công trình, dự án xã hội sẽ sớm hoàn thành, giúp người dân trên đảo thoát được kiếp sống du mục, vất vả hàng chục năm qua, mở ra tương lai mới cho đảo nghèo.

Bài và ảnh: ĐẶNG TRUNG KIÊN