QĐND Online – Trong cái nắng gay gắt đầu hè, trên con đường đỏ màu hoa phượng, từng tốp học sinh trường THPT Thuận Thành I đi học về, vừa đi vừa bàn tán xôn xao về kì thi đại học sắp tới. Cách đấy chừng vài trăm mét là làng Mão Điền, xã Mão Điền, huyện Thuận Thành (Bắc Ninh) – một ngôi làng từ lâu đã được người dân xa, gần biết đến với cái tên “Làng đại học”.

“Xã hội hóa giáo dục” từ gia đình

Làng Mão Điền nằm khiêm nhường bên cạnh sông Đuống hiền hòa. Cả làng có gần hai nghìn hộ gia đình, sống chủ yếu bằng nghề nông và một vài nghề phụ: ươm cá giống, thu mua phế liệu… Đất chật người đông, nghề phụ lại không ổn định và thu nhập ít ỏi nên các thế hệ học sinh làng Mão Điền đều ý thức được rằng: Học là con đường duy nhất để thoát nghèo.

Chúng tôi tới Mão Điền đúng dịp người dân trong làng đi nhận tiền vay vốn cho học sinh, sinh viên do xã giải ngân. Chúng tôi tìm đến nhà ông Vũ Đăng Sơn - trưởng thôn Mão Điền, khi ông đang dở tay sửa sang lại ngôi nhà bằng số tiền mà cậu con trai cả vừa gửi về. Không giấu niềm tự hào, ông tâm sự: “Phong trào khuyến học của làng Mão Điền đã có từ lâu và hoạt động rất hiệu quả. Năm 1995, thôn chúng tôi bắt đầu phong trào khuyến học để làm điểm cho cả huyện Thuận Thành. Hầu hết con em trong các gia đình đều đỗ đại học. Như nhà ông Nguyễn Duy Tích có 6 người con đều là sinh viên đại học cả. Gia đình anh Vũ Đăng Xuyến (xóm 3) là hộ nghèo của xã nhưng có 4 người con thì 3 người đang học đại học…”.

Tranh thủ ôn bài trước khi vào phòng thi (Ảnh chụp tại kỳ thi Tốt nghiệp THPT năm 2010. Ảnh: Thu Hà).

Để khuyến khích tinh thần hiếu học của các em, mỗi xóm, mỗi dòng họ, mỗi gia đình ở đây đều có quỹ khuyến học. Các hộ dân đóng tiền để gây dựng quỹ khuyến học của xã. Cứ thế, hết lớp học sinh này đến lớp học sinh khác của làng Mão Điền luôn nhận được những món quà động viên từ dòng họ, gia đình và địa phương.

Thôn Mão Điền có 3 dòng họ lớn là Nguyễn Xuân, Vũ Đăng và Nguyễn Duy. Cả 3 dòng họ đều có quỹ khuyến học từ khá sớm. Những món quà từ quỹ khuyến học có khi chỉ là mấy quyển vở, chiếc cặp sách hay đôi dép nhưng lại có giá trị lớn về mặt tinh thần, động viên, khích lệ con em chăm ngoan, học giỏi.

Ông Sơn cho biết thêm, từ năm 2000 đến nay, mỗi năm số học sinh trong làng, xã đỗ Đại học, Cao đẳng (ĐH, CĐ) tăng lên đáng kể. Nếu năm 2000, làng chỉ có 70 học sinh đỗ ĐH, CĐ  thì đến tháng 9-2009, toàn xã Mão Điền đã có gần 300 học sinh đỗ ĐH, CĐ (tăng gấp hơn ba lần so với năm 2000).

Với quan niệm “cho con nén vàng không bằng cho con gang chữ”, không ít gia đình đã phải bán đi lô đất mà cả đời tiết kiệm, chắt chiu mới mua được cho con ăn học. Cũng có gia đình phải bán đất hương hỏa của tổ tiên để trang trải cho con cái ăn học. Điển hình như gia đình ông Nguyễn Duy Hán, trưởng tộc họ Nguyễn Duy, vì lo cho con cái học hành mà ông bà phải bán một phần mảnh đất của tổ tiên để lại. Cũng vì thế, cách đây vài năm, ông bà mới xây lại được ngôi nhà mới khang trang hơn khi các con đã ăn học thành đạt, có điều kiện giúp đỡ gia đình.

Tri thức sẽ chắp cánh cho các em bay xa

Làng Mão Điền những ngày cuối tuần trở nên đông vui, nhộn nhịp hơn. Trong nhà, ngoài ngõ, các phụ huynh có con đi học xa về tíu tít hỏi thăm nhau. Những người bạn đồng niên, đồng khóa lại có dịp ngồi bên nhau ôn lại những kỷ niệm tuổi cắp sách đến trường.

Ghé thăm gia đình em Nguyễn Thành Công (sinh viên trường Đại học Xây Dựng Hà Nội), chúng tôi mới thấy được tinh thần ham học của các em nơi đây. Ngôi nhà ngói ba gian của gia đình Công đã cũ, xập xệ và vắng vẻ. Công cho biết, bố mẹ em đi làm ăn xa đã được gần chục năm, mỗi  năm chỉ về nhà có vài lần để hỏi han tình hình học tập của các con. Hai chị em Công phải tự lo cho bản thân, từ chuyện ăn uống đến học hành. Tự lập từ sớm khiến Công chững chạc hơn nhiều so với các bạn cùng trang lứa. Chị gái Công cũng là cựu sinh viên ĐH Sư phạm Thái Nguyên, hiện nay đang là giáo viên trường Tiểu học Mão Điền, tiếp tục làm nhiệm vụ vẻ vang dìu dắt những thế hệ trẻ của làng.

“ Khi còn học ở trường làng, thầy Nguyễn Viết Xuân - Hiệu trưởng trường THCS Mão Điền thường xuyên động viên, nhắc nhở và tạo điều kiện cho chúng em học tập. Chúng em đã luôn ghi nhớ lời thầy dặn: Tri thức sẽ chắp cánh cho các em bay cao,  bay xa…”, Công xúc động nhắc lại.

Hòa chung với học trò cả nước,học trò làng Mão Điền những ngày này cũng đang ngày đêm ôn luyện, với niềm tin và hy vọng vào một ngày mai tươi sáng...

Mạnh Nguyễn