“Kình ngư” chống lại lời nguyền của Hà bá

QĐND Online - Hình ảnh một người đàn ông chiều chiều ra sông Lô bơi lội hoặc huấn luyện cứu đuối, bất kể thời tiết khắc nghiệt đến đâu đã trở nên quen thuộc với người dân thành phố Tuyên Quang. Người đàn ông gắn bó cả cuộc đời với công việc cứu người và vớt người gặp nạn trên sông Lô ấy, được mọi người yêu mến đặt tên “kình ngư”; ông là Nguyễn Văn Tỵ.

Làm việc thiện cốt ở chữ tâm

Không quá khó để tìm được nhà của “kình ngư” nổi tiếng này tại tổ 6, phường Tân Quang, TP Tuyên Quang. Điều thu hút tôi đầu tiên chính là những tấm huân, huy chương chật kín tủ kính, cùng rất nhiều bằng khen, ảnh lưu niệm treo trên tường. Nhìn dáng vẻ rắn rỏi, khỏe mạnh với nước da rám nắng đỏ au, ít ai nghĩ ông đã vào cái tuổi thất thập cổ lai hy.

Ông hồi tưởng lại quá khứ: “Tôi là con nuôi của một gia đình hiếm muộn làm nghề giặt là bên dòng sông Lô. Năm tôi 15 tuổi, lần đầu tiên tôi cứu được một người khỏi bị chết đuối. Kể từ đó, cái ‘nghiệp’ này vận vào tôi như định mệnh”. Với quan niệm sinh mạng con người là quan trọng nhất, ông không để tâm đến việc bị “Hà bá trả thù” mà luôn tâm niệm “cứu người như cứu hỏa”.

Chân dung “kình ngư” Nguyễn Văn Tỵ.

Tiếng lành đồn xa, những gia đình có nạn nhân xấu số muốn tìm xác người thân hầu hết đều tìm đến nhờ ông giúp đỡ. Công việc vớt xác không chỉ nguy hiểm, vất vả mà còn rất cần có tấm lòng. Có những lần vào mùa đông, trời rét thấu xương, mỗi lần lặn xuống đáy sông mò xác, ông phải uống rất nhiều nước mắm cho ấm người, vậy mà vẫn bị lạnh cóng, tưởng như chết cứng. Biết bao lần, ông cũng suýt chết vì bị mắc kẹt trong gầm bè khi mò xác dưới sông; hoặc phải nằm viện hàng tháng trời vì bị viêm họng, viêm phổi nặng do ngâm nước lạnh quá lâu… Nhiều trường hợp ông phải tiếp xúc với nạn nhân bị chết lâu ngày mới tìm được xác nên khi vớt lên thi thể đã biến dạng, thối rữa, ô nhiễm… Khó khăn là thế nhưng ông quyết không bỏ công việc này. Chẳng phải vì nó thu được lợi nhuận cao mà chỉ đơn giản, ông muốn gắng hết sức mình giúp đỡ, xoa dịu nỗi đau cho những gia đình có người gặp nạn.

Làm việc thiện không suy tính thiệt hơn cho bản thân nên đến bây giờ, ở cái tuổi xưa nay hiếm ông vẫn cường tráng, cơ bắp cuồn cuộn. Theo ông, “ấy là có cái phúc mà không dễ mấy người được!”.

“Gừng càng già càng cay”

Gần như gắn bó cả cuộc đời với dòng sông Lô nên ông Tỵ thông thạo luồng lạch con sông như lòng bàn tay mình, đến mức hiểu được cả “tính cách” lúc đỏng đảnh, khi giận hờn, hung dữ của nó. Từng luồng lạch, từng vực xoáy, từng đám cỏ sông lưa thưa ông đều biết. Chính vì thế, những người mất tích do lũ hầu hết đều được ông tìm thấy. Ông tâm sự: “Làm việc này rất cần kinh nghiệm; nếu nắm bắt được quy luật nông sâu, luồng lạch hoặc chỗ nào nước hay xoáy, quẩn thì nhanh tìm thấy nạn nhân, đỡ khổ cho họ và cả người nhà họ nữa!”.

Gần 60 năm tận tụy với công việc, ông Tỵ đã cứu rất nhiều người và cũng trục vớt trên dưới 1.000 thi thể. Ông bộc bạch: “Cứu người chết đuối cũng phải có bí quyết và kinh nghiệm riêng. Các cụ ta thường nói “chết đuối vớ được cọc”… Khi giữa ranh giới sự sống và cái chết, người gặp nạn thường hoảng loạn, sợ hãi, bám chặt vào mình, nếu không biết nghề, không có kinh nghiệm thì tính mạng của mình cũng chẳng bảo toàn nổi, nói gì đến việc cứu người”.

Ông Tỵ (ngoài cùng bên phải) cùng các thành viên Đội cấp cứu Sông Lô thực hành huấn luyện cứu đuối.

Gần đây nhất, vào tháng 1-2011, tại Tuyên Quang đã xảy ra một vụ đắm thuyền kinh hoàng trên sông Lô khiến 9 người chết. Quần áo ướt sũng vì dầm mình trong dòng nước băng giá khi nhiệt độ về đêm có lúc xuống dưới 3 độ C, ông Tỵ vẫn cố chịu đựng để chỉ đạo anh em trong Đội cấp cứu chữ thập đỏ sông Lô tìm kiếm những nạn nhân mất tích và trục vớt chiếc thuyền bị đắm. Ông nhớ lại: "Rét và mệt, nhưng nhìn cảnh người nhà của những nạn nhân đau đớn và tuyệt vọng nên vất vả thế nào chúng tôi cũng sẽ quyết tâm vượt qua để tìm bằng được những nạn nhân còn mất tích". Bằng những hiểu biết tích lũy cá nhân cũng những nỗ lực tìm kiếm không ngừng nghỉ, ông Tỵ cùng các đồng đội đã cứu sống 4 người và vớt được 9 thi thể xấu số trong vụ đắm đò kinh hoàng ấy.

Chung tay lan tỏa ngọn lửa nhân đạo

Âm thầm làm việc cứu người bằng cái tâm của mình, dần dần ông Tỵ cũng làm thay đổi nếp nghĩ từ xưa của dân làng chài và kêu gọi họ cùng ông tham gia cứu người gặp nạn. Năm 1989, Đội Cấp cứu sông Lô với 34 thành viên đã ra đời do ông là người sáng lập và phụ trách chính. Từ đó đến nay, đội đã cứu giúp, trục vớt rất nhiều nạn nhân tai nạn, thiên tai, lũ lụt cũng như nhiều tài sản, phương tiện của nhà nước, của nhân dân. Từ một tổ chức tự phát làm việc thiện dần dần được cộng đồng cổ vũ, được tỉnh quan tâm, hỗ trợ kinh phí hoạt động, phương tiện rồi được các tổ chức trong và ngoài nước tài trợ máy móc, dụng cụ cứu hộ. Người đội trưởng tận tụy Nguyễn Văn Tỵ đã đóng góp một phần công sức không nhỏ vào sự thành công của đội.

Đội Cấp cứu sông Lô Tuyên Quang là một trong những đội cứu hộ mạnh nhất các tỉnh miền núi phía Bắc. Hiện nay mô hình này đang phát triển, lan rộng ra các tỉnh Hà Giang, Yên Bái, Phú Thọ... Theo ông Tỵ: “Để giảm thiểu các tai nạn do sông nước không gì bằng việc “xã hội hoá” giáo dục về sông nước. Đội cấp cứu sông Lô đã và đang làm tốt điều đó khi các học viên do Đội huấn luyện ở mọi lứa tuổi đều giỏi bơi lội, cứu hộ và cứu nạn hiệu quả.

Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng viết: “Sống trong đời sống cần có một tấm lòng…”. Với tâm niệm “làm việc tốt không mong báo đáp”, cứu giúp người gặp nạn đã trở thành thói quen của ông Tỵ. Chính những hành động của ông cùng đồng đội đã thắp lên và làm ngọn lửa nhân đạo lan truyền trong cộng đồng. Sự hy sinh, cống hiến của ông Tỵ không chỉ được ghi nhận bởi các tổ chức mà hơn thế, còn được sự tin tưởng, ủng hộ của gia đình và xã hội – đó chính là tấm huy chương cao quý nhất mà ông nhận được.

Bài, ảnh: Thúy Hằng