QĐND - Theo thống kê của Cục Cảnh sát giao thông (CSGT) đường bộ, đường sắt, Bộ Công an, trong các vụ tai nạn giao thông (TNGT) đặc biệt nghiêm trọng liên quan đến xe khách xảy ra từ đầu năm đến nay, chỉ có rất ít vụ do lỗi kỹ thuật, còn lại hầu hết do lái xe chạy quá tốc độ, lấn trái đường, đi sai làn đường quy định. Hầu hết các trường hợp tai nạn xe khách đều là xe tư nhân.

Từ ngày 1-7 đến 15-8-2011, toàn quốc xảy ra 16 vụ TNGT nghiêm trọng, làm chết 40 người, bị thương 85 người, trong đó, có 9 vụ liên quan đến xe ô tô chở khách, làm chết 21 người, bị thương 74 người. TNGT xe khách diễn biến phức tạp, trong đó, Hà Tĩnh xảy ra 5 vụ, Long An 3 vụ, Quảng Ngãi 2 vụ, Điện Biên, Sơn La, Thái Nguyên, Thừa Thiên-Huế, Lâm Đồng, Khánh Hòa, mỗi địa phương 1 vụ. Nguyên nhân chủ yếu do ý thức tự giác chấp hành Luật giao thông đường bộ của người điều khiển phương tiện không tốt như: Chạy quá tốc độ; đi không đúng phần đường, làn đường; vượt ẩu... Hàng chục vụ tai nạn xe khách khác, hành khách may mắn thoát chết trong gang tấc. Hầu hết các vụ TNGT xe khách nghiêm trọng đều xảy ra trên Quốc lộ 1A, nhất là trên địa bàn các tỉnh miền Trung và đều là xe khách tư nhân.

Đại tá Nguyễn Ngọc Tuấn, Trưởng phòng Hướng dẫn luật và Điều tra xử lý TNGT (Cục CSGT đường bộ, đường sắt) cho biết: Qua các vụ tai nạn cho thấy, việc quản lý, tuyển chọn lái xe lỏng lẻo của các doanh nghiệp vận tải hành khách tư nhân; báo động tình trạng doanh nghiệp vì lợi nhuận, lái xe vì được “giao khoán”, nên không tuân thủ Luật Giao thông đường bộ, tùy tiện đón khách, tranh giành khách, chạy ẩu, tránh, vượt sai quy định, chở quá số người quy định. Cụ thể, doanh nghiệp giao khoán cho lái xe theo kiểu “lời ăn lỗ chịu”. Để hoàn thành mức chủ xe giao khoán, lái xe bất chấp luật lệ, lạng lách, chạy quá tốc độ quy định để kịp chuyến, là nguyên nhân chính dẫn đến tai nạn. Trong các vụ TNGT thảm khốc, qua điều tra cho thấy, khá nhiều trường hợp tài xế lái xe liên tục hơn 4 giờ hoặc 1 ngày có hơn 8 giờ cầm vô lăng”.

Các vụ TNGT liên quan đến xe khách phần nhiều do lỗi chủ quan của người điều khiển phương tiện. Vụ TNGT xe khách biển kiểm soát 38H-9959 đâm vào xe tải xảy ra ngày 5-7-2011, tại thị trấn Nghèn (Can Lộc, Hà Tĩnh), làm 2 người chết, 23 người bị thương, công an xác định Nguyễn Lê Tuấn Anh là người lái xe khách gây tai nạn, tại thời điểm đó mới 24 tuổi, chưa đủ tuổi điều khiển loại phương tiện này theo quy định của Luật Giao thông đường bộ: “Người đủ 27 tuổi trở lên mới được lái xe ô tô chở người trên 30 chỗ ngồi, lái xe hạng D kéo rơ-moóc”.

Hiện trường vụ tai nạn xe khách nghiêm trọng tại thị trấn Nghèn (Hà Tĩnh) làm 2 người chết, 23 người bị thương. Ảnh: Minh Thùy

Phần nhiều các vụ tai nạn xe khách thảm khốc đều xảy ra vào rạng sáng, là xe đường dài, xe chất lượng cao..., cho thấy điều kiện sinh hoạt, làm việc của lái xe “có vấn đề”. Theo quy định của Luật Giao thông đường bộ, thời gian làm việc của người lái xe ô tô không được quá 10 giờ/ngày và không được lái xe liên tục quá 4 giờ. Như vậy, nếu 10 giờ đêm xe xuất phát thì đến 2 giờ sáng lái xe phải được nghỉ để người khác thay thế, nhưng thực tế nhiều trường hợp lái xe điều khiển phương tiện "một mạch" đến sáng và gây tai nạn.

Nguyên nhân trực tiếp của các vụ tai nạn xe khách là do chạy quá tốc độ, tránh, vượt sai quy định, nhưng nguyên nhân sâu xa là vì lợi nhuận nên các lái xe, phụ xe tranh giành khách nên phải phóng nhanh, vượt ẩu. Ngoài nguyên nhân trực tiếp là lái xe không chấp hành nghiêm Luật Giao thông đường bộ, thì vấn đề quản lý vận tải cũng còn nhiều bất cập. Hằng năm, các xe chở khách đều được kiểm định an toàn kỹ thuật, nhưng vẫn có một số trường hợp chủ xe dùng thủ thuật để “qua mặt” nhân viên sát hạch. Do vậy, ngành chức năng cần phải siết chặt công tác kiểm định, không để xe chở khách quá niên hạn, hết hạn kiểm định vẫn lưu hành, gây TNGT.

 Công tác đào tạo, sát hạch, cấp Giấy phép lái xe cũng có nhiều bất cập, thậm chí gian lận, tiêu cực, bớt xén thời gian, chương trình đào tạo. Về hình thức, việc dạy và học lái xe tại các trung tâm có vẻ khách quan, nhưng việc quản lý đào tạo thiếu chặt chẽ; chủ yếu đăng ký, nộp tiền là được học; thời gian học, nhất là thực hành tay lái không nhiều, có nơi "vận dụng" để học viên tự học rồi đến sát hạch, lấy bằng. Trong quá trình đào tạo lái xe, người dạy và người học đều xem nhẹ việc học luật, giáo dục đạo đức nghề nghiệp, vì thế khi hành nghề, nhiều lái xe xem thường luật lệ, tính mạng của hành khách và chính bản thân mình.

Trước thực trạng xảy ra nhiều vụ TNGT xe khách đặc biệt nghiêm trọng, ngày 15-8, Cục CSGT đường bộ, đường sắt có công điện chỉ đạo lực lượng CSGT toàn quốc tham mưu cho giám đốc công an các tỉnh huy động lực lượng, phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ mở đợt tổng kiểm tra, xử lý xe ô tô chở khách, xe mô tô; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm là nguyên nhân trực tiếp gây TNGT, ùn tắc giao thông như: Chạy quá tốc độ, đi không đúng phần đường, làn đường; tránh, vượt sai quy định; chở quá số người quy định; vi phạm quy định về nồng độ cồn khi điều khiển phương tiện; giấy phép lái xe giả; vi phạm quy định về đăng ký, quản lý phương tiện. Các lực lượng tập trung kiểm tra, kiểm soát tại các bến, bãi, điểm đón, trả khách; khi kiểm tra phải đối chiếu kỹ giấy tờ xe, giấy phép lái xe, độ tuổi người lái xe… Cục CSGT đường bộ, đường sắt cũng phối hợp với Cục Đăng kiểm, Cục Đường bộ (Bộ Giao thông vận tải) kiểm tra "chuyên đề" về xe khách, thông báo vi phạm về cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp; nếu vi phạm nghiêm trọng thì ngành giao thông xử lý các vi phạm liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp.

Các biện pháp trên là cần thiết, nhằm hạn chế, giảm tối đa các vụ tai nạn xe khách. Tuy nhiên, để giải quyết tận gốc nguyên nhân sâu xa dẫn đến các vụ TNGT nói chung, TNGT xe khách nói riêng, các cơ quan chức năng cần sớm có giải pháp khắc phục triệt để những sơ hở, bất cập trong cơ chế “khoán” doanh thu, lợi nhuận của chủ xe với lái xe, trong công tác đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe, kiểm định phương tiện...

Phan Anh