*Ấp Phú Bình bị "lở" mất 2 tổ tự quản

QĐND - Những năm gần đây, do khai thác cát trái phép trên sông Cổ Chiên nên cồn Phú Đa (xã Vĩnh Bình, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre) bị sạt lở nghiêm trọng, đặc biệt là đầu cồn thuộc ấp Phú Bình, gây thiệt hại lớn về nhà cửa, cây trồng, vật nuôi của nhân dân.

Những chiếc ghe cập gần bờ phía đầu cồn Phú Đa để hút cát trái phép.

Sạt lở đất ngày càng nhiều

Ông Nguyễn Văn Tài, 51 tuổi, ngụ tổ 8, ấp Phú Bình nói với chúng tôi: “Chưa bao giờ sạt lở như vậy, cũng vì lấy cát sông quá mức. Có hơn ba chục công đất trồng nhãn nhưng bị sạt lở nhiều, sợ bị trắng tay, tôi bán hết đất còn lại cho người nuôi cá ao, hiện giờ phần đất ấy cũng trôi theo sông rồi”.

Trưởng ban Công tác mặt trận ấp Phú Bình, ông Huỳnh Văn Nhựt, cho biết: “Người dân gắn bó nơi đây mấy chục năm, làm ăn ổn định. Nhưng từ năm 2005 đến nay, nạn hút cát trộm gia tăng, đất bắt đầu lở nên bà con chuyển sang nuôi cá. Họ muốn đuổi bọn trộm cát sông mà không được, đành tự thu xếp di cư đến chỗ khác, bán được đất càng sớm càng tốt. Ấp Phú Bình đã bị “lở” mất 2 tổ tự quản”.

Thực tế cho thấy, các hộ dân bán đất với giá rẻ đến nơi khác mua lại đất không được bao nhiêu, có trường hợp phải đi làm thuê để sinh sống.

Ở cồn Phú Đa, một số ao cá bị xâm lở thành sông. Trong bờ thì xuất hiện nhiều vết nứt lan rộng. Người dân dùng tràm và dừa để làm kè tạm nhưng cũng không có tác dụng. Nhiều lớp kè chồng lên nhau đều đổ xuống sông. Nguyên nhân chính là do phần đất bị xoáy lở dưới chân theo kiểu hàm ếch.

Khoảng 12 giờ trưa, chúng tôi thuê một con đò nhỏ chạy quanh cồn thì phát hiện ngay phía đầu cồn có ba ghe lớn đang hút trộm cát cách bờ khoảng 30m. Xa bờ hơn một chút có 4 chiếc cẩu đang múc cát đổ vào các sà lan lớn chở đi. Ông Nhựt nói: Vào gần bờ để hút thì sẽ có cát vàng, đẹp. Họ khai thác suốt đêm ảnh hưởng giấc ngủ của bà con. Hằng ngày có 4 chiếc cẩu múc cát cho sà lan chở đi. Ngoài ra còn có hàng trăm lượt ghe trọng tải từ vài chục đến vài trăm tấn từ nơi khác đến khai thác trộm.   

Ông Nguyễn Hoàng Phi, trú tại tổ 12, ấp Phú Bình cho biết: Mỗi ngày nếu tính bình quân có 60 lượt ghe (mỗi ghe chứa cỡ 40m3 cát) chở đi, thì cả năm cồn Phú Đa mất khoảng từ 700 đến 800 nghìn khối cát, biết lấy gì bù đắp lại?

Thiệt hại từ việc hút cát trái phép không chỉ ảnh hưởng đến người dân, mà các công ty và doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản trên cồn cũng chịu chung cảnh ngộ. Anh Nguyễn Phú Cường, đại diện Công ty Cổ phần thủy sản Vĩnh Hoàn cho biết: “Công ty có 18 ao cá ở đây nhưng bây giờ sạt lở gần nửa không thể nuôi cá được, phía trước nhà kho thức ăn từng có sân bóng đá mi ni, nay kho chỉ còn cách bờ sông 2m. Công ty đang triển khai làm bờ kè”.

Hiện nay, cồn Phú Đa đã mất hơn 31ha đất so với diện tích ban đầu. Trước mắt, UBND xã Vĩnh Bình tiến hành xây dựng khu tái định cư rộng 5ha để dân ổn định cuộc sống.

Đất sạt lở mạnh phía đầu cồn tạo nên các vách đứng nguy hiểm.

Cần phối hợp xử phạt nghiêm

Huyện Chợ Lách đã kết hợp với xã thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành lập biên bản xử phạt một số cẩu, sà lan, ghe nhỏ nhưng rất khó xử lý vì chủ phương tiện không có mặt ở hiện trường mà chỉ có những người làm thuê, không có giấy tờ. Hiện nay, ngoài gặp khó khăn về phương tiện để đoàn kiểm tra liên ngành tổ chức tuần tra, kiểm soát thì vấn đề kinh phí hỗ trợ, bến bãi thu giữ cũng gặp không ít khó khăn. Một vài ghe nhỏ bị kéo về xử phạt, nhưng nộp phạt xong, họ lại tiếp tục đi khai thác trộm. Điều đáng nói là khi đoàn kiểm tra đến thì dường như các phương tiện khai thác trộm biết trước nên không xuất hiện. Lực lượng tuần tra không đủ sức bao quát các mỏ cát. Lợi dụng hạn chế này, các chủ phương tiện đã thông tin cho nhau, đối phó.

Ông Vũ Viết Kiểu, Trưởng phòng Tài nguyên và Biển (Sở Tài nguyên-Môi trường tỉnh Bến Tre) cho biết: Tỉnh chỉ cấp giấy phép khai thác cát sông cho các đơn vị như Công ty Cổ phần VLXD Bến Tre, Doanh nghiệp tư nhân Hoàng Việt, Doanh nghiệp tư nhân Hiếu Thảo và các Hợp tác xã Việt Hùng, Giồng Trôm, Ba Tri, Mỏ Cày với 11 mỏ cát. Đối với mỏ cát Vĩnh Bình, Công ty Cổ phần VLXD Bến Tre đang làm thủ tục gia hạn, nếu theo Nghị định 160/2005/NĐ-CP của Chính phủ, ngày 27-12-2005 thì vẫn đúng luật. Còn mỏ ở đầu cồn (khu vực Vĩnh Bình-Phú Phụng giáp tỉnh Vĩnh Long) đang cho thăm dò bắt đầu từ 23-12-2010. Việc ghe tàu khai thác cát khu vực này là hoàn toàn trái phép. Cũng theo ông Kiểu thì sạt lở đất ở cồn Phú Đa do nhiều nguyên nhân, trong đó khai thác cát trái phép làm cho tình hình thêm nghiêm trọng. Thời gian qua các hoạt động phối hợp kiểm tra của các ngành có làm nhưng ít hiệu quả. Về lâu dài cần tăng cường quản lý của các cấp, hoàn thiện cơ chế xử phạt theo nghị định của Chính phủ về vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản.

Thiết nghĩ, ngành chức năng cần có quy định thời gian khai thác cụ thể đối với từng mỏ cát, tăng cường công tác tuần tra kiểm soát liên ngành, liên tỉnh, đặc biệt là ở khu vực cấm khai thác, kiên quyết xử lý và xử phạt nghiêm những đối tượng vi phạm. Mặt khác, cần tăng cường kiểm tra các đơn vị được cấp phép trong hoạt động khai thác, thăm dò bảo đảm việc khai thác cát tại đây không gây ảnh hưởng xấu đến môi trường.

Bài và ảnh: Hùng Quân