QĐND - Thời gian qua, các khu công nghiệp, cụm công nghiệp (KCN, CCN) ở Đồng bằng sông Cửu Long  (ĐBSCL) liên tục mọc lên, người dân địa phương khấp khởi mừng vui. Thế nhưng, trái ngược với tâm trạng ban đầu ấy là những bức xúc, lo lắng trước tình trạng đất bị bỏ trống, cỏ mọc um tùm, gây lãng phí.

Đua nhau lập khu công nghiệp

 Tính đến nay, các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL có gần 200 KCN, CCN. Trong đó, chỉ có khoảng 4 KCN, CCN được lấp đầy, còn lại, phần lớn chỉ mới sử dụng khoảng 35-40% diện tích đất, thậm chí có nơi chỉ mới sử dụng khoảng 5-10% diện tích. Kết quả khảo sát mới đây của VCCI Cần Thơ (Chi nhánh Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tại Cần Thơ), ĐBSCL đang lãng phí đất rất lớn trong các KCN với diện tích lên đến 17.600ha (hơn 92% diện tích quy hoạch). Đáng chú ý là hàng ngàn héc -ta đất nằm ngay cạnh bờ sông Tiền, sông Hậu, từ thượng lưu đến hạ lưu, bị bỏ hoang phí.

KCN Hưng Phú 2, Cần Thơ nhiều chỗ vẫn là bãi đất trống như thế này.

 Tại TP Cần Thơ, KCN Hưng Phú 1, KCN Hưng Phú 2 (Hưng Phú 2A, 2B) nằm ven sông Hậu, sát với đường nam sông Hậu, rất gần cảng Cái Cui, một vị trí được xem là “đắc địa”, đang trong tình trạng “đắp chiếu” nhiều năm qua. Con đường vào KCN Hưng Phú 2, ngoài cái cổng được xây dựng hoành tráng, phía sau đó là những bãi đất trống, cỏ mọc um tùm. Khu đất nằm ở dải phân cách và 2 bên lề của con đường dẫn vào KCN được người dân tranh thủ trồng rau màu. Bà Trương Thị Thu, nhà ngụ gần khu công nghiệp nói:

- Thấy đất bỏ không phí quá, tôi và một số hộ dân ở đây tận dụng trồng rau màu.

- Ban quản lý KCN không có ý kiến gì sao? Tôi hỏi.

- Trời đất! Đất bỏ không chúng tôi tận dụng trồng rau màu, bao giờ họ lấy chúng tôi trả lại. Nếu chúng tôi không sử dụng thì chỉ để cỏ mọc.

Bà Thu tiết lộ: "Nhờ những mảnh đất tận dụng để trồng rau màu, tôi cũng thu lãi được khoảng 1, 5 triệu đồng/tháng đấy".

  Đáng ngạc nhiên là tại Đồng Tháp, trong lúc KCN Trần Quốc Toản (TP Cao Lãnh) còn nhiều đất bỏ hoang thì tỉnh này tiếp tục đặt mục tiêu đến năm 2020 sẽ mở rộng diện tích KCN lên 2.730ha (trong đó xây mới 4 KCN với tổng diện tích khoảng 1.750ha).

 Tại Hậu Giang, 2 KCN Sông Hậu và Tân Phú Thạnh (400ha) có lợi thế về vận tải thủy, nằm ngay ven sông nhưng hàng trăm héc -ta đất vẫn trong tình trạng bỏ hoang.  Tại KCN này chỉ có Công ty CP Thủy hải sản Minh Phú đang xây dựng nhà máy chế biến thủy sản trên diện tích 56, 4ha. Còn nhớ năm 2007, tại KCN này Vinashin khởi công xây dựng nhà máy đóng tàu và cụm công nghiệp tàu thủy với vốn đầu tư dự kiến 60.000 tỷ đồng khá hoành tráng, ấn tượng nhưng sau đó nhanh chóng rơi vào im lìm, tĩnh lặng.

  Tại Vĩnh Long, khu đất rộng hơn 73ha nằm sát sông Tiền và sông Cổ Chiên thuộc ấp Tân Vĩnh Thuận, xã Tân Ngãi (TP Vĩnh Long) được xây dựng làm KCN Mỹ Thuận, nhưng đã bị bỏ hoang 11 năm qua.

 Tỉnh Kiên Giang có 5 KCN, diện tích hơn 750ha nhưng đến nay mới có KCN Thuận Yên (Hà Tiên) đang triển khai xây dựng hạ tầng, thu hút 4 nhà đầu tư với vốn đăng ký 185 tỷ đồng. Tại Long An, Tiền Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu… tình trạng các KCN trống vắng cũng xảy ra phổ biến.

Do đâu?

Viện trưởng Viện Kinh tế - Xã hội TP Cần Thơ, TS Trần Thanh Bé cho hay:

Người dân tận dụng đất ở dải phân cách và ven đường vào KCN Hưng Phú 2 để trồng rau màu

- Nếu ở những vùng khác tốn 10 tỷ đồng xây dựng nhà xưởng thì ở ĐBSCL phải tốn đến 13 tỷ đồng. Vốn đầu tư cao cùng với hạ tầng giao thông chưa hoàn thiện khiến nhiều KCN, CCN  khó thu hút đầu tư, lâm vào cảnh lãng phí nhiều năm qua.

 Nguyên nhân thứ hai khiến đất các KCN, CCN bị bỏ trống là do cán bộ nhiều địa phương trong khu vực vẫn tư duy theo kiểu: Việc chuyển đổi sử dụng đất trồng lúa, trồng cây ăn trái bằng xây dựng nhà máy sẽ giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương nhanh chóng, giải quyết công ăn việc làm cho người lao động.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế tại Diễn đàn hợp tác kinh tế ĐBSCL - Cà Mau 2011: Các tỉnh, thành phố đều quy hoạch xây dựng vài ba KCN với những dự án đầu tư na ná, trùng lắp nhau nên rất khó kêu gọi thu hút đầu tư. Hơn nữa, nhiều dự án là của các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, vốn ít, sử dụng công nghệ lạc hậu và đua nhau thu hút lao động giản đơn khiến nhiều địa phương khó đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư. Thêm vào đó, việc quy hoạch, phát triển KCN, CCN của khu vực chưa gắn với sự phát triển kinh tế -xã hội từng địa phương và kết nối toàn vùng. Hầu hết đều quy hoạch theo hướng đa ngành nghề, thiếu các lĩnh vực tập trung, có chọn lọc. Một trong những giải pháp để giúp người dân sống được với KCN là phải có công ăn việc làm bằng việc đẩy nhanh tốc độ thu hút đầu tư, xây dựng nhà máy. Nhưng thực tế không dễ, bởi vùng ĐBSCL, hệ thống hạ tầng giao thông còn nhiều hạn chế, yếu kém, thiếu tính liên kết vùng là trở ngại lớn trong thu hút đầu tư vào các KCN, CCN.

 Các chuyên gia kinh tế cảnh báo: Nếu trong thời gian tới các địa phương không kịp thời khắc phục những điểm yếu, đẩy mạnh việc thực hiện mối liên kết vùng như quy hoạch, đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, chia sẻ thông tin để tránh việc thu hút đầu tư trùng lắp, dàn trải, đặc biệt là việc xây dựng hệ thống cảng và Logistics thì việc thu hút đầu tư vào các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL ngày càng khó khăn hơn. Khi đó, tình trạng đất ở các KCN, CCN bị bỏ trống, lãng phí sẽ còn tiếp tục xảy ra.

Bài và ảnh: Nguyễn Kiểm