QĐND - Cơ quan Hội Cựu chiến binh huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) đặt tại thị trấn Khe Sanh. Do có điện thoại liên hệ từ trước, nên khi đến trụ sở, chúng tôi gặp đông đủ các đồng chí trong Ban thường trực huyện hội, gồm Thượng tá Lê Văn Hói, Chủ tịch; các đồng chí Phó chủ tịch: Thượng tá Nguyễn Thanh Hà và Trung tá Lê Hồng Hạnh. Thượng tá Lê Văn Hói, nguyên cán bộ Đoàn 675 Bộ đội Trường Sơn. Biết chúng tôi muốn tìm hiểu về sự đổi thay trên vùng đất chiến trường xưa và gặp gỡ, nghe chuyện kể chiến đấu, phục vụ chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ, những hội viên cựu chiến binh đã từng tham gia chiến dịch Đường 9-Nam Lào năm 1971, các đồng chí thường trực Ban chấp hành Hội Cựu chiến binh huyện đã chuẩn bị và cung cấp cho chúng tôi một danh sách dài cùng địa chỉ nơi hội viên đang cư trú. Nhìn danh sách, chúng tôi ai cũng phấn khởi vì có nhiều cựu chiến binh là người dân tộc Vân Kiều, Pa Cô, phần lớn đã công tác ở các đơn vị thuộc Đoàn 559, Quân khu Trị - Thiên và bộ đội địa phương tham gia chiến dịch 40 năm trước.

Vợ chồng ông Nguyễn Quang Tám giới thiệu về những kỷ vật khi hoạt động ở Sê Pôn, trên đất bạn Lào.

Hội Cựu chiến binh huyện Hướng Hóa thành lập từ tháng 3-1990, với hơn 100 hội viên ban đầu, nay đã phát triển hơn 2.600 hội viên, trong đó có hơn 50% là người Vân Kiều, Pa Cô; sinh hoạt tại 34 tổ chức hội cơ sở thuộc các xã, thị trấn và cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp. Hiện hội viên cựu chiến binh đã làm chủ 13 doanh nghiệp, hai hợp tác xã, 39 tổ hợp sản xuất và 158 trang trại vừa và nhỏ. Các tổ chức hội và hội viên tích cực đẩy mạnh phong trào hỗ trợ vốn sản xuất, giúp nhau xóa đói giảm nghèo, nhân rộng các mô hình làm kinh tế giỏi. Theo Chủ tịch Lê Văn Hói, số hộ là hội viên cựu chiến binh còn nghèo (theo tiêu chí cũ) đã giảm từ 70% năm 2006 xuống còn 9,2% tính đến hết năm 2010. Nhiều gia đình hội viên cựu chiến binh có thu nhập mỗi năm từ 50 triệu đồng trở lên. Điều kiện kinh tế phát triển, hoạt động của các tổ chức cựu chiến binh ngày càng mạnh và hiệu quả, nhất là trong tuyên truyền, vận động hội viên, nhân dân, đồng bào các dân tộc chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước; tham gia giáo dục truyền thống, xây dựng địa phương, địa bàn an toàn, bảo đảm an ninh chính trị, góp phần củng cố quốc phòng, an ninh.

Kỷ niệm 40 năm chiến thắng chiến dịch Đường 9-Nam Lào năm 1971, Huyện hội Cựu chiến binh tham mưu với Huyện ủy, UBND và các tổ chức thành viên Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện Hướng Hóa tổ chức nhiều hoạt động giáo dục truyền thống cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Ngay trong tháng 3 này, huyện tổ chức đón hơn 300 đồng chí cựu chiến binh cả nước do Trung tâm Giáo dục lịch sử, truyền thống Hà Nội tổ chức đến thăm lại chiến trường xưa và giao lưu với thế hệ trẻ. Hành trình của đoàn bắt đầu từ Cửa Việt, đi dọc Đường 9, kết thúc chương trình ở Bản Đông, nơi diễn ra trận đánh then chốt quyết định của chiến dịch Đường 9-Nam Lào 1971.

Theo giới thiệu của Ban thường trực Hội Cựu chiến binh huyện Hướng Hóa, chúng tôi biết được những cựu chiến binh người dân tộc Vân Kiều tham gia chiến dịch Đường 9-Nam Lào năm xưa. Ông Hồ Văn Sang, nguyên chiến sĩ thuộc Bộ đội địa phương tỉnh Quảng Trị, hiện trú tại thị trấn Khe Sanh. Ông Hồ Quang Trung, hiện thường trú tại xã A Túc, nguyên là bộ đội Quân khu Trị-Thiên. Ông Hồ Mơ, chiến sĩ thuộc đại đội kho Đoàn 559 nay ở xã A Dơi, cách trung tâm thị trấn 40 cây số. Ông Hồ Trung Sênh, nhà ở bản Ma Lai, xã Hướng Phùng, nguyên chiến sĩ đơn vị vận tải Bộ đội Trường Sơn. Các ông đã trực tiếp chiến đấu và phục vụ chiến đấu trong chiến dịch Đường 9-Nam Lào; sau giải phóng trở về địa phương tích cực tham gia công tác xã hội, mạnh dạn đầu tư làm kinh tế vườn rừng, lập trang trại, trở thành những người làm kinh tế giỏi, thu lợi nhuận hằng năm hàng trăm triệu đồng.

Ông Hồ Mơ nguyên chiến sĩ đại đội kho Đoàn 559, trong chiến dịch Đường 9-Nam Lào đã tiếp nhận, cấp phát hàng chục tấn vũ khí, đạn cho các đơn vị của Sư đoàn 2 chiến đấu. Đặc biệt, ông cùng với ông Hồ Mang, là những “kiện tướng” gùi đạn và phụ tùng xe tăng cho các đơn vị xe tăng, thiết giáp tham gia chiến dịch. Trang trại của ông hiện ở xã A Dơi với đàn bò 30 con. Ông đào ao, đắp vùng, diện tích hơn 1ha mặt nước, thu hàng tấn cá mỗi năm. Ông Mơ còn nhận trồng, khai thác 2ha cao su; chăm sóc, bảo vệ 50ha rừng phòng hộ. Ông được cả xã biết đến nhờ lòng nhân từ, nhận nuôi 7 cháu mồ côi, cho ăn học xóa mù chữ, rồi lập gia đình, xây dựng nhà cửa cho chúng. Thành tích của ông đã được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen. Ông Hồ Trung Sênh ở bản Ma Lai, xã Hướng Phùng, từng vận chuyển hàng trăm quả đạn pháo cho các đơn vị pháo binh tham gia đánh Bản Đông trong chiến dịch Đường 9-Nam Lào. Về địa phương, ông lập trang trại với đàn trâu 30 con, trồng 2ha cà phê, cải tạo hơn 1000m2 ao hồ nuôi cá. Cây cà phê ở Hướng Phùng có giá trị cao, đang trở thành đặc sản nổi tiếng trên vùng đất phía Đông Trường Sơn.  

Chúng tôi “đột kích” vào trang trại của ông Nguyễn Quang Tám, hội viên cựu chiến binh thị trấn Khe Sanh. Những năm từ 1966 đến 1975, ông hoạt động bên nước bạn Lào trong đội hình Đoàn 565. Khi làm chuyên gia giúp bạn, ông được bạn quý mến, gọi là Khăm-tày. Cuộc viếng thăm của chúng tôi bất ngờ, khiến ông rất vui. Ông kể:

- Quê tôi ở Cam Lộ (Quảng Trị) thuộc Chiến khu Ba Lòng, bố mẹ bị giặc Pháp bắn chết từ khi còn nhỏ, phải đi ở trong một gia đình người Vân Kiều. Nhờ có thời gian đi ở mà sau này đi làm chuyên gia, tôi rất hiểu phong tục, tập quán của người Lào Thưng. Trước khi mở chiến dịch Đường 9-Nam Lào, tôi đã hoạt động ở các khu vực Mường Phìn, Mường Loòng, rồi Đồng Hến, Đồng Van, Huổi Phìn của tỉnh Xa-va-na-khệt. Nhiệm vụ của tôi khi ấy cùng đoàn chuyên gia là giúp bạn xây dựng Đảng, chính quyền cách mạng; tổ chức xây dựng, huấn luyện lực lượng dân quân tự vệ, bộ đội địa phương của bạn vững mạnh để đánh trả bọn Phu-mi và phản động Lào; vận động nhân dân đi sơ tán để làm đường vận tải chiến lược. Chúng tôi trực tiếp vận động nhân dân chặt tre nứa làm mảng, mở đường để giúp bộ đội xe tăng ta tấn công cứ điểm Làng Vây năm 1968. Sau đó, tôi được cử vào hoạt động ở khu vực Đường 9, đoạn qua huyện Sê Pôn. Nhiều năm ở Nam Lào, tôi rất thông thạo vùng Sê Pôn, Cha Ki Phìn, Bản Đông, Huội San… nên khi ta mở Chiến dịch Đường 9-Nam Lào năm 1971, tôi đã vận động dân sơ tán, giữ bí mật các cuộc hành quân và điểm trú quân của bộ đội ta, đồng thời dẫn đường cho bộ đội. Nhờ đó, nhiều đơn vị bộ đội ta không bị lạc hướng hành quân chiếm lĩnh trận địa, trinh sát mục tiêu chính xác, tổ chức chiến đấu thắng lợi.

Năm 1976, ông Tám về nước và công tác tại huyện Hướng Hóa, được bầu làm Phó bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện, đến năm 2001 thì nghỉ hưu. Ông vẫn nhớ như in quê hương Hướng Hóa của ông ngày mới giải phóng, nhà cửa không còn nguyên vẹn, mặt đất chi chit hố bom. Từ trong điêu tàn ấy, cán bộ, quân và dân đã nỗ lực hàn gắn vết thương chiến tranh. Khi được Nhà nước đầu tư xây dựng khu kinh tế-thương mại Lao Bảo, đời sống kinh tế của bà con dân tộc Vân Kiều, Pa Cô và nhân dân Hướng Hóa phát triển mạnh. Ông Tám khi nghỉ hưu đã vào khai thác vùng đất ở khu vực khối 3B, đường Nguyễn Viết Xuân, thị trấn Khe Sanh. Ông đầu tư chăn nuôi, cải tạo đất trồng sắn, trồng cà phê; ngăn nước, làm ao nuôi thả cá. Sau nhiều năm, ông đã có 2ha cà phê, trồng hàng nghìn cây ăn quả lâu niên, cùng hàng trăm gốc thanh long. Hằng năm, ông thu hoạch hơn 4 tấn cà phê, hàng chục triệu đồng từ thanh long và hoa quả khác, gần 10 triệu đồng từ ao cá. Ông còn nuôi hươu, nai lấy nhung và đàn bò, dê hàng chục con. Ông trở thành điển hình của Hội Cựu chiến binh huyện Hướng Hóa về lao động, phát triển kinh tế trang trại gia đình, được nhiều người đến tham quan, học tập.

Hướng Hóa hôm nay 

Những năm gần đây, Hướng Hóa có nền kinh tế phát triển năng động của tỉnh Quảng Trị. Ngoài sự phát triển của vùng cửa khẩu và khu kinh tế-thương mại Lao Bảo, để phát triển bền vững, huyện tập trung phát triển kinh tế công-nông-lâm nghiệp, phát huy thế mạnh đất đai, đồi rừng. Đồng chí Hồ Xuân Nhờ, Bí thư Huyện ủy Hướng Hóa cho biết: Năm qua, mặc dù trên địa bàn huyện phải đối mặt với nhiều khó khăn do hạn hán, thiên tai, dịch bệnh, nhưng với sự nỗ lực không ngừng của nhân dân và chính quyền địa phương, toàn huyện đã hoàn thành tốt nhiều chỉ tiêu kế hoạch đề ra. Trên các lĩnh vực công nghiệp-xây dựng cơ bản đạt tốc độ tăng trưởng hơn 11%; thương mại-dịch vụ tăng 10,17%; sản xuất nông-lâm nghiệp đạt tổng trị giá hơn 240 tỷ đồng.Tính chung, tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn huyện giữ ở mức 16%.

Những con số mà Bí thư huyện ủy nêu cho thấy sự phát triển và đổi mới trên vùng đất chiến trường xưa. Đi từ thị trấn Khe Sanh lên thị trấn Lao Bảo, hai bên đường san sát nhà mới xây. Những cựu chiến binh đã từng chiến đấu trên vùng đất này khi trở lại chắc sẽ rất ngỡ ngàng, không thể nhận ra dấu tích của một thời bom rơi, đạn nổ. Ô tô, xe máy lưu thông trên đường nhộn nhịp. Trên thùng xe ô tô, sau xe máy là chuối, sản vật mới của Hướng Hóa đang vào mùa thu hoạch. Những năm gần đây, các loại cây công nghiệp và nông sản giá trị cao như chuối, sắn, cà phê, cao su… phát triển mạnh ở vùng đất này. Bí thư huyện ủy Hồ Văn Nhờ thông tin thêm cho chúng tôi: Hai tháng đầu năm 2011, toàn huyện có hàng trăm xe gắn máy đăng ký mới, biển kiểm soát 5 số. Người dân chỉ cần bán vài xe sắn là đã có thể mua được chiếc xe gắn máy cho gia đình mình.

Ghi chép của Đình Xuân

 Hồi sinh trên quê hương Đường 9 (kỳ 3)

Hồi sinh trên quê hương Đường 9 (kỳ 2)

Hồi sinh trên quê hương Đường 9 (kỳ 1)